افکار عمومی جهانی امیدوار است ماراتن مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی ایران و طرف مقابل امروز دوشنبه 22/4/94 به سرانجامی نسبی برسد. در ماههای پرالتهابی که پشت سر گذاشتیم، مطالب زیادی در رسانه های داخلی در خصوص تمام ابعاد این مذاکرات و توافقات احتمالی مطرح شد. اغلب این مطالب - به درستی - بر جزئیات توافق از نظر سیاسی، اقتصادی، فنی، حقوقی و غیره تاکید کرده اند. ولی نباید فراموش کرد که داشتن یک زاویه دید باز و دیدن «تصویر بزرگ» در مدیریت تعاملات خارجی کشور به اندازه ریزبینی های تخصصی یا حتی بیشتر از آن، برای نیل به اهداف سیاست خارجی و تامین منافع ملی کشور اهمیت دارد. اهمیت داشتن نگاه فرارشته¬ای برای درک صحیح و کارآمد از پدیده¬های زندگی بشری و پرهیز از فروکاهیدن واقعیت یک پدیده (یا مجموعه¬ای از پدیده¬ها) به بررسی اجزای تخصصی آنها، امری است که هر روز بیش از پیش در مکاتب فکری اقبال عام می یابد.
بررسی نتیجه این مذاکرات طولانی و بی سابقه در تاریخ روابط بین الملل از دریچه این نگاه بزرگ، نتایج و ثمراتی را نشان می دهد که صرف نظر از دستیابی یا دست نیافتن به موافقت مرضی-الطرفین و حتی فراتر از اهمیت (غیرقابل انکار) جزئیات توافق، ما را به سنجش درستی راهی که در پیش گرفتیم می¬خواند.
مردمان و دولتها که نمایندگان ایشان در حکمرانی هستند، بیش از آن که بر اساس محاسبات علمی درباره کشورهای دیگر، از جمله ایران، بیندیشند، تابع انگاره های ذهنی خود هستند. در چنین جهانی است که برکشیدن «آوازه ملی» کشور اهمیتی بسیار بالاتر از عقد یک قرارداد، وارد کردن یک فناوری، عضویت در یک سازمان منطقه ای یا گرفتن یک وام کلان بین المللی می یابد. هر قدر کشوری از آوازه ملی نیکوتری برخوردار باشد، کارها در سطح بین المللی برایش آسان تر و ارزان تر می شود. عکس این موضوع نیز صادق است.
تاثیری که مجموعه تحرکات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دو سال گذشته بر آوازه ملی ایران گذاشته است، در جهت کاهش بسیاری از هزینه های غیرضروری کشور را در عرصه های اقتصادی و سیاسی و فنی و غیره مفید بوده است. افکار عمومی جهان که تحت فشار و القای دشمنان ملت ایران، تصویری به شدت منفی و مغلوط از ما می دید، امروز در مسیر بازبینی و بازاندیشی قرار گرفته است. شاه کلید این تغییر «غیرامنیتی کردن» مسئله ایران بوده است، یعنی ضربه ای موثر به پروژه دشمنان قسم خورده ایران که با صرف هزینه هنگفتی مادی و معنوی آغاز کرده و به اوج رسانده بودند.
عادی سازی تصویر ایران ولی به اینجا ختم نشده است. امروز نام و آوازه ایران بیش از پیش موصوف به صفات کشوری منطقی (با تعریف بین المللی)، کشوری مهم (به قدری که موثرترین قدرتهای جهان را ماهها پای میز مذاکره بنشاند) و کشوری توانمند که توانایی نه گفتن و مقاومت را دارد شده است. مقصود نگارنده این نیست که عقبه عزت ملی در اقدامات دولت کنونی قرار دارد یا صفات فوق جدیدالحدوث هستند، بلکه سخن از تغییر نسبی فضای افکار عمومی جهانی در اثر مانورهای صحیح سیاست خارجی در دوران جدید تعامل کشور در عرصه سیاست خارجی است. مطلقِ حلّ مسائل خاص بین ایران و کشورهای غربی، بدون کوچکترین عقب نشینی در سایر زمینه ها از جمله سیاستهای منطقه ای کشورمان، در سطح کشورهای خاورمیانه و کشورهای هم¬وزن ما یک استثناء جالب توجه به شمار می رود.
جرعه های موفقیت را باید با فروتنی فرو برد. اگر نتیجه مذاکرات در افکار عمومی بین المللی به موفقیت ایران تعبیر شود، کشور باید به شدت از اظهار پیروزی آشکار و بی پروا خودداری کند تا طیفی از بازیگران منطقه ای و بین المللی که دشمنان یا رقبای ما محسوب می شوند در اثر نگرانی یا به بهانه، صف متحدی از مخالفان و منتقدان در مقابل ما تشکیل ندهند. کنترل «گفتمان نمایش قدرت» زمینه کسب پیروزی های بعدی خواهد بود. از سوی دیگر و تا آنجا که به خود ما مربوط است، هیچ کس در جامعه متخصصان روابط بین الملل دچار این توهّم نیست که موفقیت در این مرحله از پرونده هسته ای، حل و فصل تمامی مشکلات کشور در زمینه روابط ایران و غرب، یا حتی کلیت پرونده هسته ای را در پی خواهد داشت، تا چه رسد به کل سیاست خارجی یا حتی مسائل و مشکلات داخلی. حرکتهای خوبی که انجام شده ما را در ابتدای مسیری درست قرار می دهد، ولی گامهای زیادی برای برداشتن باقی است. در سطح داخلی که پشتوانه سیاست خارجی است، کشورمان نیازمند همسوسازی تمامی بخشهای حاکمیت در جهت منافع ملی مورد اجماع جامعه است. در سطح منطقه ای، تلاش برای ترمیم شکافهای منطقه ای، نزدیک کردن قلوب ملتهای منطقه به یکدیگر و مبارزه زیربنایی با جاهلیت آخرالزمانی تروریستهای مدعی مسلمانی باید به شدت و با جدیت ادامه یابد. در سطح بین المللی، ما همچنان نیازمند ابتکارات وسیع در حوزه دیپلماسی عمومی برای برکشیدن آوازه ایران و ایرانیان هستیم.
تجربه چندین ماه گفتگوی فشرده و فوق تخصصی در پرونده هسته ای، صرفنظر از امکان یا امتناع نیل به توافق و کیفیت توافق و میزان اعتماد به عملی شدن وعده های طرف مقابل، ضربدر قرمزی بر افسانه پیچیدگی بیش از حد کشورهای پیشرفته، برنامه ریزیهای محیرالعقول و غیرقابل درک برای تحولات منطقه ای و بین المللی توسط ایشان و توطئه¬های کشف ناشدنی در اختیار ما می گذارد. امروز هر ناظر منصفی باور می کند که فرزندان این ملت با تخصص، هوشمندی و درایت کافی می توانند با بزرگترین مدعیان قدرت جهانی به گفتگو بپردازند، بی آن که نگران وادادگی یا گول خوردن (!) آنها باشیم. آن چه دستگاه سیاست خارجی کشور در ماههای گذشته به نمایش گذاشت، تنها بخشی از توانمندی دیپلماتیک موجود در کشور بود. با رواج نگاه جدی و تخصصی به دیپلماسی و دیپلماسی عمومی، حمایت بودجه ای و پرسنلی از وزارت امور خارجه، اعتماد بیش از پیش به متخصصان سیاست خارجی، بسیج تمام امکانات دستگاه دیپلماسی، هماهنگی تمام بخشهای حاکمیت و بهره گیری نظام مند از ظرفیتهای غیردولتی در عرصه سیاست خارجی، افق پیش رو بسی روشن تر خواهد بود.
کارشناس ارشد روابط بین الملل
2929
نظر شما