تخیلگرائی سیاستمداران

بی شک عربستان یکی از بازیگران مهم منطقه و به یمن قدرت اقتصادی و ذخیره ارزی اش یکی از کشورهای تاثیر گذار در جهان اسلام و روابط بین الملل است که قدرت تخریبی اش به ظرفیت سازندگی اش می چربد. سیاست خارجی در عربستان ادامه سیاست داخلی نیست بلکه وسیله ائی برای حفظ توانمندی تاثیر گذاری بر تحولات منطقه ائی و جهانی است. و یکی از عناصری که به مدت چهار دهه توانست نقش تعیین کننده ائی در سیاست خارجی حکومت سعودی داشته باشد سعود الفیصل دومین پسر ملک فیصل بود که پادشاهی عربستان سعودی را از 1964 تا هنگام سوءقصد به جانش در سال 1975 بر عهده داشت. وی در سال 1940 در منطقه طائف به دنیا آمد و در سال 1964 در رشته اقتصاد از دانشگاه پرینستون در ایالت نیوجرسی آمریکا فارغ التحصیل شد.
او در اکتبر 1975 و هفت ماه پس از آنکه پدرش ملک فیصل به دست یکی از برادرزاده‌هایش ترور شد از سوی پادشاه جدید به این مقام منصوب شد و آخرین مراسم تحلیفش در این مقام، در ماه مارس گذشته و چند هفته پس از آغاز پادشاهی ملک سلمان صورت گرفت اما چندی بعد بدلیل بیماری از سوی وی کنار گذاشته شد. دوران 40 ساله وزارت سعود الفیصل، با زمامداری چهار پادشاه عربستان سعودی همزمان شد و این کشور در کنار درآمدهای نفتی و همکاری آمریکا به عنوان یک بازیگر مهم در عرصه دیپلماسی منطقه ای اهمیت یافت. در این برهه عربستان توانست ضمن حفظ روابط با غرب، چند بحران بزرگ منطقه‌ای را پشت سر بگذارد.
پرونده ایران تا همین اواخر در دست او و در وزارت خارجه سعودی قرار داشت و او تصمیم گیر در تمامی جنبه های روابط دو کشور بود. وی در تلاش‌های منطقه‌ای برای پایان دادن به جنگ داخلی لبنان (1975-1990) نقش داشت و سیاست خارجی عربستان سعودی در دوران جنگ ایران و عراق، و حمله عراق به کویت (1991) زیر نظر او هدایت می‌شد. ارتباط و تعامل وی با غرب به افزایش نفوذ دیپلماتیک عربستان در آن محافل کمک کرد اما همزمان او نقش مهمی برای دیپلماسی در مسایل جهان عرب قائل بود و تلاش فراوانی کرد تا طرح صلح با اسرائیل را به نتیجه برساند. بطور مثال وی همزمان با برگزاری نشست اتحادیه عرب در بیروت در سال 2002، با حضور زنده در شبکه‌های تلویزیونی آمریکایی به تشریح این طرح صلح پرداخت و گفت: "با این طرح همه کشورهای عرب، موجودیت اسرائیل را به رسمیت خواهند شناخت. اگر این طرح منجر به صلح با اسرائیل نشود، مطمئن باشید که هیچ سلاحی نمی تواند برای این کشور امنیت به ارمغان آورد."
سعود الفیصل از جناح بازها در سیاست خارجی بود که به عنوان نمونه در اعتراضات مردم بحرین در سال 2011 نقش مهمی در جلب حمایت از طرح مداخله نظامی عربستان در آن کشور و سرکوب معترضان ایفا کرد و در ارتباط با ایران نیز حامی تحریم‌های بین‌المللی علیه فعالیت‌های هسته ائی ایران و منع سفر مقام‌های دولتی بود. وی همچنین از معدود کسانی بود که در عربستان از لزوم کاهش وابستگی عربستان سعودی به آمریکا در مسایل امنیتی از ده سال پیش سخن گفته بود و گفته میشود از مخالفین حمله نظامی به یمن بود که پست و چه بسا جان خویش در این راه گذاشت، زیرا جان سیاستمداران جهان سوم به پستشان وصل است! اما وی در سیاست داخلی از معتقدان به لزوم اصلاحات سیاسی و اجتماعی در صحنه سیاست و حکومت در عربستان شمرده می‌شد که معتقد بود باید اصلاحات بصورت تدریجی و مداوم از داخل صورت بگیرد و نه از خارج به حکومت تحمیل شود.
دو نقطه ضعف عمده در صحنه منطقه ائی و بین المللی در کارکرد سیاست خارجی عربستان در این دوران وجود داشت: 1- تبدیل رقابت منطقه ائی ایران و سعودی به ضدیت بیش از حد که مورد بهره برداری سوء سایر رقبای منطقه ائی و بین المللی ایران واقع شد. و 2- مداخلات مرد قدرتمند عملیاتی سعودی و سفیر اسبق این کشور در آمریکا بندر بن سلطان که باعث پخش شدن نیروهای القاعده در جهان و خارج شدن آنها از کنترل شد که خود سر در این راه گذاشت! این امر زمانی حاد شد که در پی واقعه 11 سپتامبر که اعلام شد 15 نفر از گروه 19 نفره هواپیماربایان شهروندان سعودی بودند روابط آمریکا و سعودی به تیرگی گرائید. اما این بحران کمی بعد با آغاز عملیات نیروهای امنیتی سعودی علیه پایگاه‌ها و هواداران القاعده در خاک عربستان سعودی فروکش کرد.
با این حال اوباما در پی مرگ وی در هفته گذشته در سن 75 سالگی در آمریکا در پیام تسلیتش اینگونه از او تجلیل کرد و نوشتت: "به عنوان با سابقه‌ترین وزیر خارجه در جهان، امیر سعود شاهد برخی از دوره های بسیار چالش‌برانگیز در منطقه بود. او در هر موقعیت، چه مذاکره برای پایان جنگ داخلی لبنان و چه کمک به طرح صلح اعراب، برای رسیدن به صلح تلاش کرد. چند نسل از رهبران و دیپلمات‌های آمریکایی از وسعت نظر، جذبه و وقار شخصیت، و مهارت‌های دیپلماتیک او بهره‌مند شدند."