سیدصادق حسینی: از 3 خرداد 1392 که توافق ژنو برای تدوین «برجام: برنامه جامع اقدام مشترک» اعلام شد تا امروز، تحلیل ها و گفت و گوهای زیادی درباره «چگونگی» توافق هسته ای ایران و قدرت های جهانی منتشر شده و می شود. طرفین و نخبگان هر دو طرف و البته دشمنان تحلیل ها و نظرات شان را درباره این که در «توافق» چه داده ها و ستانده هایی ارایه می شود، بیان کرده اند. اما نکته ای که کمتر به آن پرداخته می شود، «مابعد توافق» و این که قرار است چه اتفاقاتی در عرصه بین الملل بعد از این، اتفاق بیفتد است.
سید عدنان طباطبایی که فارغ التحصیل سیاست خاورمیانه دانشگاه لندن است چندی است به عنوان کارشناس مسایل ایران با رسانه های خارجی به ویژه رسانه های آلمانی همکاری می کند. پسر مرحوم سیدمحمدصادق طباطبایی که مدیرعامل مدیره موسسه کاپرو (carpo )، مرکز تحقیقات کاربردی همکاری با شرق در آلمان است، اعتقاد دارد نگاه ها به ایران تغییر کرده و خیلی ها ایران را «قدرت معقول» می دانند. طباطبایی تاکید دارد عربستان حتی بیشتر از اسراییل مخالف و دشمن توافق هسته ای است.
این روزها تحلیل های زیادی درباره چگونگی قرارداد هسته ای ایران و قدرت های جهانی منتشر می شود. طرفین و نخبگان هر دو طرف تحلیل ها و نظرات شان را درباره این که «توافق» چه داده ها و ستانده هایی می دهد بیان می کند. می خواستم بپرسم حالا که توافق هسته ای محتمل تر از همیشه است، پیش بینی شما از اتفاقاتی که بعد از آن در سطح منطقه و جهان اتفاق می افتد، چیست؟
اولا باید بپذیریم که در داخل و خارج از کشور همچنین در منطقه خاور میانه و در عین حال در سطح بین‌المللی ما افراد تاثیرگذار خواهیم داشت که یا موافق یا مخالف توافق هستند. هر دو گروه هم ینطور که برای شکل گیری و یا شکست توافق تلاش های گوناگون کرده بودند در صورت توافق نهایی انرژی زیادی را به کار خواهند برد که یا توافق را حفظ کنند و یا تخلفات طرفین را نشان دهند تا این توافق زود به شکست بخورد.
گروه «موافق» توجّه ویژه ای به این خواهد داشت که طرفین توافق و وظایفشان عمل کنند و همهٔ گام های لازم را برای اجرا کردن جزئیات توافق بردارند. گروه «مخالف» تلاش های زیادی می کنند تا نشان دهد یا ایران یا آمریکا یا آژانس در عقب نشینی و بر خلاف توافق عمل میکنند. انگیزه و البته تاثیرگذاری مخالفین در همچین شرایطی قویتر است. از این بابت باید آماده باشیم که توجّه خاصی را به کار بریم.
اما! کشورهای منطقه به خصوص عربستان به جهت نگرانی هایی که به جهت از دست رفتن جایگاه شان دارند حس رقابت شان را به دشمتی تبدیل می کنند. که اتفاقات اخیر کاملا نشان دهنده ی این حس آن هاست. جنگ بی سر و ته ای که در یمن راه انداختند از همین دست است. آنها به تبلیغات بسیار منفی علیه ایران ادامه خواهند داد. در حالی که دیگر ایران را به عنوان «قدرت معقول» می شناسند، آنها تلاش خاصی را به کار خواهند برد که ایران به عنوان «قدرت معقول» این منطقه در غرب شناخته نشود.
معتقدم کار از این حرف ها گذشته. در گفتگو های فراوانی که در آلمان و اروپا شاهد آن هستیم، کاملا روشن است که دیدگاه نسبت به ایران بسیار مثبت‌تر شده و ایران به عنوان «بازیگر مفید و سازنده» آرام آرام شناخته می شود. دیپلمات های وزارت خارجه ما از این بابت خیلی زحمت مفیدی کشیدند که به دنیا واقعیات ایران را نشان دهند.
نقش این توافق در رقابت های منطقه ای با ایران چه خواهد بود؟ به نظر شما ترک ها، یا سعودی ها یا اسراییلی ها کدام یک زودتر با این توافق کنار می آیند؟ آیا مخالفان توافق این قدر قدرت دارند که روند رویدادها در منطقه را به سمتی ببرند که عملا انجام توافق غیر ممکن شوند؟
متاسفانه تخریب کردن همیشه کار آسانی است. به این دلیل هم هست که نهایی کردن متن توافق کار بسیار دشواری و زمان بری است. از بین کشور های ترکیه اسرائیل و عربستان، مطمئناً عربستان بزرگترین دشمنی را با توافق هسته ای خواهد کرد. یک ترس عجیبی در درون عربستان از آینده ایران حس می کنند. ترسی که قسمت زیاد واقعا شبیه به توهم است. تبلیغات شدیدی خواهند کرد تا مثلا اثبات کنند که ایران در انجام توافق کارشکنی می‌کند. هر چه متن و روند کار توافق محکم تر باشد خطر این که بد خواهان بتواند کّل روند تو از بین ببرند طبیعتاً کم تر خواهد بود.
بعد از انجام توافق هسته ای، آیا در کوتاه مدت توقع تغییری در وضعیت بحران های منطقه ای مانند سوریه و یمن را دارید؟ این تغییرات در چه سطحی دنبال می شود؟
هم عربستان باید حاضر باشد نقش ایران را بپذیرد و همینطور ایران هم باید توجّه بکند که گفتمان و عملکردش رو گونه ای تغییر دهد که عربستان از دست ایران هراسی اش بر دارد. ایران باید درک کند که عربستان در جایگاه ضعیفی قرار گرفته است. در این شرایط باید اعتماد سازی صورت بگیرد تا طرف مقابل متوجه بشود که تبادل و ملاقات و همکاری برای همه مفید است. این بسیار گام مشکلی خواهد بود ولی برای بهبود منطقه ای که دیگر کاملا در حال فروپاشیدن است چاره‌ای جز همکاری کشورهای منطقه وجود ندارد.
من اطمینان زیادی به توانایی مسئولین کشورمان دارم که بتواند جلو بحران جدیتری را بگیرند. همگی باید کاملا متوجه باشند که هیچ مجالی برای بازی‌های سیاسی نمانده است. باید هر چه زودتر یک صدا و متعهدانه کاری برای حل شدن بحران های سوریه عراق و یمن انجام داد و جلوی بدتر شدن وضع در لیبی مصر تونس و افغانستان را گرفت. انشأالله هم ایران پیشنهاد های مفیدی را در کنار اعتماد سازی جلو خواهد آورد و کشور های منطقه ناگزیرند ضروری بودن همکاری با ایران را قبول کنند. منطقهٔ ما دیگر دارد از هم می پاشد و به سیاست های کاملا جدید و با جرات نیازمند است.
نظر شما