نرخ باروری در سه دهه اخیر روندی کاهشی را بین تمامی اقشار داشته است و زنان شهری، تحصیلکرده، شاغل و طبقه اقتصادی و اجتماعی بالا، پیشگامان تاخیر در فرزندآوری بوده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز آمار از نرخ باروری در ایران، نرخ باروری برای شاغلین و غیرشاغلین به ترتیب ۱٫۱ و ۱٫۹ فرزند است و این در حالی است که این نرخ از 2.5 در دوره پنج ساله 1371 تا 1375 به 1.1 فرزند در دوره 1386 تا 1390 برای شاغلین و در همین مدت ها از 3.3 به 1.9 فرزند برای غیرشاغلین رسیده است.
بر این اساس نرخ باروری برای افراد با تحصیلات عالی و بی‌سواد به ترتیب ۱٫۲ و ۲٫۶ فرزند است. همچنین این نرخ برای افراد با موقعیت و جایگاه اقتصادی بالا و پایین به ترتیب ۱٫۴ و ۲٫۳ فرزند است.
همچنین میزان باروری کل هم در مناطق شهری و هم در مناطق روستایی روندی کاهشی را تجربه کرده است و الگوی نرخ باروری در نقاط شهری و روستایی نزدیک به هم شده است به طوری که در مناطق شهری، که در همه ادوار باروری پایین‌تری نسبت به مناطق روستایی را تجربه کرده است، میزان باروری کل از 2.9 در دوره پنج ساله 1371 تا 1375 ، به 1.7 در دوره 1386 تا 1390 کاهش یافته است. در مناطق روستایی، باروری در دوره‌های مشابه به ترتیب 4.4 و 2.2 بوده است.
میزان باروری به تفکیک سطح تحصیلات نشان می‌دهد که باروری زنان بی‌سواد، و با سواد ابتدایی (پایین)، متوسطه (متوسط)، و عالی (بالا) در فاصله دوره‌های مطالعه به ترتیب از 4.4 به 2.6، 3.5 به 2.2، 2.5 به 1.8 و 1.8 به 1.2 کاهش یافته است.
این آمار نشان می‌دهد که طی سه دهه اخیر نرخ باروری برای همه‌ی اقشار جامعه کاهشی بوده است.
همچنین طبق این گزارش با اینکه احتمال تولد همه فرزندان طی بیست سال اخیر کاهش یافته است ولی نقش متغیرهای اقتصادی- اجتماعی در احتمال تولد فرزندان دوم به بعد بیشتر از فرزندان اول و دوم است. به عبارت دیگر فرزندان اول و دوم با عمومیت بیشتری متولد می شوند ولی ویژگی های اقتصادی- اجتماعی و جمعیتی زنان عامل مهمی در تولد فرزندان رتبه های بالاتر است.
بعد از کاهش باروری به زیر نرخ جانشینی، الگوی فرزندآوری جدیدی که شامل عدم فرزندآوری و به عبارتی تاخیر در سنین زیر 30 سال و جبران در سنین بالای 30 سال است، در ایران در حال شکل گیری است. زنان تحصیل کرده و تا حدی طبقات بالا در حال تجربه این الگوی جدید و متمایز هستند.
کشور ایران در چند دهه اخیر تحولات جمعیتی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. انتقال باروری و تنزل باروری به سطح زیر جانشینی یکی از مهمترین تحولات جمعیتی است که در دهه اخیر توجه محافل علمی و سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور را به خود معطوف کرده است.
شناخت عوامل اجتماعی و اقتصادی کاهش باروری در ایران و آگاهی از روند آتی رفتار باروری در ایران بر اهمیت مطالعه باروری می افزاید.در این پژوهش مرکز آمار از اطلاعات سرشماری 1390 و اطلاعات پیمایش جمعیت و سلامت 1389 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور برآورد چند متغیری باروری استفاده شده است.
۴۷۴۷
نظر شما