روز تیرگان که برابر است با سیزدهمین روز از ماه تیر، از گذشته‌های دور روز جشن تیرگان بوده است. تیرگان با موضوع‌هایی مانند آب و کوه پیوستگی دارد؛ می‌توان از ظرفیت این جشن‌های باستانی، برای طرح چالش‌هایی که منابع آب و همچنین کوهستان‌های ما را تهدید می‌کند، سود جست.

سیزدهم تیر ماه، روز جشن تیرگان است؛ جشنی کهن با مضمونی غنی از اسطوره‌های مربوط به آب، کوهستان، و میهن‌دوستی که جان‌مایه‌ی برجسته‌ اش نبرد تشتر نماد درخشندگی و آبادانی با اپوش نماد تیرگی و خشکسالی است.  در سال 1383 انجمن کوه‌نوردان ایران با همراهی شماری از انجمن‌ها و شخصیت‌های دیگر، این روز را روز ملی دماوند نامید که اکنون صورتی کم و بیش رسمی یافته چنان‌که در سراسر کشور، به‌ویژه در میان کوه‌نوردان، این روز به‌خوبی شناخته شده و به مناسبت آن برنامه‌های پرشماری برگزار می‌شود. البته امسال، به خاطر مصادف شدن این روز با روزهای ماه رمضان، جشن بزرگ روز ملی دماوند که در شهر رینه (در پای دماوند) با مدیریت اصلی انجمن دوستداران دماوندکوه برگزار می‌شود، به جمعه دوم مرداد موکول شده است.

در تشتریشت (بخشی از کتاب اوستا) وصف ستاره‌ی تشتر چنین است: «ستاره‌ی شکوهمند و درخشان، افشاننده‌ی پرتوهای سپید و درخشان، درمانگر بلندبالای تیز پرواز، بخشنده‌ی خانه‌ی آرام و خانه خوش، افشاننده‌ی فروغ بی‌آلایش، در بردارنده‌ی تخمه‌ی آب‌ها». پیدا است که چالش بزرگ کم‌آبی که از هزاره‌ها پیش مردم این سرزمین با آن دست به گریبان بوده اند، ذهن انسان ایرانی را درگیر کرده و چنین اسطوره‌ی پرکششی را پدید آورده است. آداب این جشن مانند پاشیدن آب بر سر و روی یکدیگر یا فال گرفتن با کوزه‌ای پر از آب پاک نیز در واقع نوعی درخواست بارش باران و فزونی یافتن آب بوده است. در عین حال، آب که زندگانی‌بخش خاک و گیاه و جانوران و انسان است، از کوهستان سرچشمه می‌گیرد و از این رو، کوه‌ جایگاهی فرازمند در جشن تیرگان یافته، چنان که اسطوره‌ی پرشور آرش کمانگیر هم با روز تیرگان پیوند دارد. مطابق آن‌چه که در تاریخ گردیزی آمده است «تیرگان، سیزدهم ماه تیر... است. و این آن روز بود که آرش تیر انداخت اندر آن وقت که میان منوچهر و افراسیاب صلح افتاد. و منوچهر را گفت: هرجا که تیر تو برسد، از آن تو باشد. پس آرش تیر بینداخت از کوه رویان، و آن تیر اندر کوهی افتاد میان فرغانه و طخارستان. و آن تیر روز دیگر بدین کوه رسید»(2).

چند سالی است که بحران آب، در ایران و بخش‌های بزرگی از کره‌ی زمین، شدت گرفته و بیم آن می‌رود که به یک فاجعه‌ی بزرگ محیط زیستی و اجتماعی بدل شود. گروهی از دل‌مشغولان محیط زیست ایران، یک کارزار (campaign) با عنوان کارزار گل راه انداخته و امیدوار اند که بتوانند از این راه توجه مردم را به موضوع "خشکیدگی سرزمین" که ایران را تهدید می‌کند، جلب کنند. یکی از شعارهای این کارزار این است که «گل شاخه‌بریده نخریم یا بسیار کم بخریم!» زیرا برای تولید گل آب زیادی مصرف می‌شود و این کالا چیزی ضروری برای زندگی نیست، و به‌ویژه اهدای دسته‌گل‌های بزرگ کاری است مسرفانه. آشکار است که پرورش گل، بخش بسیار کوچکی از کل کار باغبانی و کشاورزی ایران را تشکیل می‌دهد و سهم چندانی در مصرف آب ندارد، اما چون مصرف نکردن آن آسیبی به زندگی نمی‌زند، می‌تواند آغاز خوبی باشد برای تمرین در جهت مصرف نکردن دیگر کالاهای آب‌بر، و همچنین بهانه‌ای برای گفتگو پیرامون مساله‌ی کم‌آبی. جشن تیرگان و برنامه‌هایی را که به مناسبت آن برگزار می‌شود، فرصتی بدانیم برای طرح موضوعی که هسته‌ی اصلی کارزار گل است (کم‌آبی رو به تشدید) و از این رهگذر، خود و دیگران را درگیر چاره‌اندیشی‌های لازم کنیم.

به کارزار گل بپیوندیم! آب را برای هر محصولی مصرف نکنیم! در باز کردن شیر آب، خوددار باشیم!

 

پی‌نوشت

1) رضا مرادی غیاث‌آبادی، جشن تیرگان، نبرد تشتر و اپوش در آسمان ایران‌زمین، تارنمای "پژوهش‌های ایرانی"

2) هاشم رضی، گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان، انتشارات بهجت، 1380، ص 659


 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 432704

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 14 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 2
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام IR ۰۶:۵۶ - ۱۳۹۴/۰۴/۱۳
    2 0
    تاریخ کهن ایرانی پر از جشن هاست...
  • کامبیز IR ۰۷:۳۷ - ۱۳۹۴/۰۴/۱۳
    2 0
    سیزدهمین روز از تاریخ دینی زرشتی جشن تیرگان است ، که به تاریخ خورشیدی می شود 10 تیرماه