طی دو سال گذشته و با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، شاهد افزایش مذاکرات و رفت‌وآمدهای شرکت‌های بزرگ نفتی به ایران بوده‌ایم، البته اکثر این شرکت‌ها هر گونه بازگشت خود به صنایع نفت و گاز ایران را مشروط به رفع کامل تحریم‌ها اعلام کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، براساس برخی گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی انرژی، با وجود شرایط سخت موجود در بازار نفت و افزایش توانایی‌های کشورهایی همچون هند و چین برای دور زدن تحریم‌ها، مذاکره‌کنندگان گروه 1 + 5 به این نتیجه رسیده‌اند که حفظ تحریم‌های اعمال شده بر صادرات نفت ایران دشوار خواهد بود.
به اعتقاد برخی تحلیلگران، حفظ تحریم‌ها در شرایط فعلی بازار را از نفت اضافه ایران محروم خواهد کرد و این در حالی است که اوضاع نابه‌سامان عراق، لیبی، سوریه و جاهای دیگر پیش از این درجه ریسک را در بازار افزایش داده‌اند.
توافق هسته‌ای ایران و غرب، چالش‌ها و فرصت‌هایی برای بازگشت ایران به بازار جهانی نفت پدید آورده است. یکی از چالش‌های مهم، افزایش فروشندگان، کاهش خریداران، ورود نفت‌های غیرمتعارف و غیره است و کارشناسان نفتی هشدار می‌دهند که ارزان‌فروشی نفت و ایجاد جنگ قیمتی در میان اعضای اوپک، تاکتیک مناسبی برای بازگشت ایران به بازار نفت نیست. به دلیل افزایش صدور نفت‌خام سنگین از سوی سایر صادرکنندگان و عقد قراردادهای میان‌مدت توسط پالایشگاه‌های اروپایی، در صورت لغو بخش‌هایی از تحریم‌های یک‌جانبه، ورود مجدد ایران به این بازار حتی در سال آینده نیز بسیار دشوار خواهد بود.
در حال حاضر بدون تردید پیشرفت محسوس در مذاکرات به تخفیف تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران کمک خواهد کرد، اما خروج غول‌های نفتی از ایران دارای سابقه‌ای است 10 ساله و بسیار طولانی‌تر از وضع تحریم‌های یک‌جانبه اروپا و آمریکا علیه ایران. با در نظر گرفتن این سوابق، بازگشت سریع شرکت‌های نفتی بزرگ به ایران و آغاز فروش نفت‌خام سنگین به اروپا، پیش از عادی ساختن روابط خارجی ایران تا حد زیادی خوشبینانه و غیرواقعی است.
طی دو سال گذشته غول‌های نفتی اروپا، از جمله شل و توتال از خرید نفت ایران خودداری کرده‌اند. شرکت‌های آمریکایی هم بیش از 20 سال است که از ایران نفتی نخریده‌اند. حضور مجدد ایران در بازار و رقابت با کشورهای عراق، روسیه و قزاقستان، مستلزم شرایط پیچیده‌ای است که حل کامل موضوع هسته‌ای ایران از منظر غرب تنها یکی از آنها است. افزایش ظرفیت تولید نفت ایران با نیاز به سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری در هر ماه، افزایش غیرمتعارف تقاضای خرید نفت‌خام سنگین نزد کشورهای اروپایی، متوقف ماندن رشد تولید نفت‌خام در آمریکا، عادی‌سازی مناسبات ایران با آمریکا و اتحادیه اروپا از جمله شرایطی است که پیش از صدور اجازه حضور مجدد ایران در بازار اروپا و رقابت با فروشندگان کنونی باید زمینه پرداختن به آنها فراهم شود.
با فرض بهترین حالت و برداشته شدن تحریم‌ها، دستکم 3 تا 6 ماه طول می‌کشد تا ایران بتواند تولید داخلی را به سطحی برساند که روزانه یک میلیون بشکه صادرات از دست رفته خود را بازیابی کند. اگر صنعت نفت ایران عملیات تعمیر و نگهداری معمول را در چاه‌ها و حوزه‌های نفتی از کار افتاده خود انجام نداده باشد، این مدت زمان طولانی‌تر هم خواهد شد.
استراتژیست‌های نفتی نیز بر این باروند که لغو تحریم‌های ایران و بازگشت این کشور به بازار جهانی نفت می‌تواند فشار زیادی را بر قیمت انرژی وارد کرده و جنگ قیمتی را در بین اعضای اوپک افزایش دهد. آنان می‌گویند که به دنبال لغو تحریم‌ها، ایران باید برای فروش نفت خود امتیازاتی را برای کاهش قیمت در نظر بگیرد و این مساله موجب رقابت با سایر کشورهای عضو اوپک بر سر قیمت و افزایش سهم در بازار جهانی خواهد شد.
تعدادی از کارشناسان نیز تردید دارند که ایران بتواند در مدت کوتاهی تولید نفت خود را به پیش از زمان اجرای تحریم‌ها بازگرداند. آنان برای تایید سخنان خود، عراق را مثال می‌زنند که پس از پایان تحریم‌ها و با وجود سرمایه‌گذاری کلان، به تازگی توانسته میزان تولید خود را به سقف سال 1990 برساند. اما برخی از کارشناسان در مخالفت با این نظریه، لیبی را مطرح می‌کنند و می‌گویند تجربه لیبی نشان داد که کشورها ظرف چند ماه می‌توانند سطح تولید خود را به میزان گذشته بازگردانند. به گفته آنان، چگونگی توقف تولید، یکی از عوامل کلیدی در بازیابی به شمار می‌رود. بسیاری از سرمایه‌گذاران معتقدند که ایران مثل یک جعبه سیاه می‌ماند؛ کسی نمی‌داند کدام میادین و چه زمانی بسته شده‌اند، بنابراین دانستن این‌که واقعا چه زمانی میزان تولید نفت ایران به سطح قبل باز خواهد گشت، غیرممکن است.
مجید سلیمی‌بروجنی
نظر شما