در جلسه استماع سنای آمریکا درباره توافق هسته‌ای چه گذشت؟

دیوید آلبرایت با حضور در کمیته ی روابط خارجی مجلس سنای آمریکا ارزیابی خود را از برنامه ی جامع اقدام مشترک بیان کرد.

رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل گفت: کنگره آمریکا باید فعالانه پیامدهای توافقنامه هسته ای با ایران بر رقابت غنی سازی در خاورمیانه (غرب آسیا) را بررسی کند.

دیوید آلبرایت در آغاز صحبت های خود گفت: دولت آمریکا و شرکای این کشور در گروه پنج بعلاوه یک آماده هستند تا یک توافقنامه ی مهم با ایران را به سرانجام برسانند که هدف آن محدود کردن برنامه های هسته ای ایران در ازای تخفیف چشمگیر تحریم ها است. کنگره ی آمریکا مسئولیتی ویژه برای ارزیابی این توافقنامه دارد. کنگره باید قضاوت کند که آیا این توافقنامه برای محافظت از منافع امنیت ملی آمریکا در کوتاه مدت و در بلند مدت مناسب است؟

کنگره به عنوان بخشی از این روند باید به منظور قانونمند کردن این توافقنامه، روندهای اجرایی آن، تفسیرهای مهم از این توافقنامه، ملزومات مربوط به ارائه ی گزارش، روشنگری درباره موارد نقض و پیامدهای مربوط به عدم پیروی و نیز برداشتن گام های ضروری برای
کاستن از ضعف های توافقنامه، اقدام به تصویب قانون بکند.

قوه ی مقننه باید تعیین کند که آیا این توافقنامه برای دستیابی به هدفی که از اول تعیین شده بود مناسب است یعنی برای رسیدن به این هدف که اعتماد بین المللی به ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای ایران ایجاد شود و این اعتماد فقط به دوره ی توافق مربوط نباشد بلکه برای آینده ی قابل پیش بینی، هم باشد.

باید توجه خاص به توافقنامه ای شود که محدودیت های هسته ای آن پس از ده تا پانزده سال افول می کند و به احتمال زیاد دنیا را با یک وضعیت حتی ناامن تر و پر تنش تر در ایران، روبرو می کند که در آن زمان گریز هسته ای ایران به شدت کاهش می یابد ، سانتریفوژهای پیشرفته تری می چرخند و قادر هستند که اورانیوم قابل بکارگیری در تولید بمب را در مدت زمان کوتاه تری تولید کنند.
آمریکا و همپیمانان این کشور نمی توانند روی توانایی شان برای اتکای صرف بر اطلاعات، اطمینان داشته باشند چون پس از پایان توافق و مدت زمان طولانی پس از آنکه تحریم ها برداشته شوند ایران آزادی بیشتری برای تقویت برنامه ی هسته ای خود خواهد داشت.
آلبرایت افزود: همسایگان ایران به احتمال زیاد صبر نخواهند کرد بلکه توانایی خود را برای قرار گرفتن در آستانه ی هسته ای ایجاد خواهند کرد چون ایران در طی یک یا دو دهه در یک گریز هسته ای سریع قرار خواهد داشت و قادر خواهد بود تعداد بسیاری تسلیحات هسته ای را در دوره ی زمانی که کوتاه تر از امروز خواهد بود ، تولید کند.

از این رو لازم است که کنگره آمریکا فعالانه پیامدهای این توافقنامه را بر رقابت غنی سازی در خاورمیانه بررسی کند چون رقابت غنی سازی در خاورمیانه می تواند چندین کشور را به سمت داشتن توانایی های تسلیحات هسته ای در ده تا پانزده سال آینده سوق بدهد.
کنگره ی امریکا باید محدودیت های فنی و تدابیر راستی آزمایی قید شده در توافقنامه را مورد ارزیابی قرار دهد و اطمینان حاصل کند که این تدابیر به طرز مناسب توانایی ها و فعالیت های هسته ای ایران و توانایی این کشور برای نقض توافقنامه را محدود می کنند.
تدابیر راستی آزمایی به طور خاص باید اطمینان دهی کند که درباره ی کار ایران در گذشته و احتمالا کار جاری این کشور در مورد تسلیحات هسته ای درک حاصل می شود و باید اطمینان بخشی کند که دسترسی فوری به سایت های ایران چه نظامی و چه غیر نظامی وجود دارد.

اجرای توافقنامه مستلزم آن است که در صورت تقلب ایران، برضد این کشور اهرم وجود داشته باشد. با این وجود تکیه روی بازگشت پذیری سریع تحریم ها به عنوان تنها اهرم در صورت گریز هسته ای ایران عمیقا ناکارآمد به نظر می رسد و نمی تواند به ایران فشار وارد کند تا این کشور مسیر خود را تغییر دهد.

همچنین توافقنامه باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا دربرابر نقض های مبهم و تدریجی ایمن باشد و باید تدابیری برای پرداختن به اینگونه تقلب ها مد نظر قرار گیرد.
درحالیکه سناتورها درباره ی ارزیابی توافقنامه ی هسته ای فکر می کنند، یک مدل این است که این سناتورها همان روشی را دنبال کنند که وقتی رئیس جمهور یک پیمان را برای تائید به سنا می فرستد ، دنبال می شود.
هرچند برنامه ی جامع اقدام مشترک از جنبه ی ماهیتی یک توافقنامه ی اجرایی است اما این توافقنامه تاثیر بسیار زیادی روی امنیت ملی آمریکا خواهد داشت و مستلزم یک مداقه ی فوق العاده در کنگره است.

این مداقه نه تنها باید به رای موافقت یا مخالفت منجر شود بلکه باید منجر به قانونی شود که در آن مفاد اجرای این توافقنامه در طی زمان گنجانده و درباره ی آن توضیح داده می شود و درباره ی مفاد این توافقنامه تفسیر ارائه می کند.

آلبرایت گفت: در حالیکه قانون بازنگری در توافقنامه ی هسته ای ایران در سال 2015 به برخی از این مفادها پاسخ می دهد، اما کنگره باید اطمینان حاصل کند که هرگونه قانون جدید شامل این مفاد می شود، تدابیر بیشتر را در بر می گیرد و تدابیر اضافی و حمایتی را در بر می گیرد که شامل موارد ذیل می شود:

*توصیف دقیق از انگیزه، نیت و مقیاس توافقنامه
*تفسیرهای کلیدی فنی و تفسیرهای کلیدی از اهداف مفاد اصلی
*ارزیابی مناسب بودن رژیم راستی آزمایی در توافق
*بیانیه های روشن و واضح درباره ی اینکه چه چیزی مصداق نقض است که هم شامل نقض توافق اصلی و هم شامل نقض تدریجی می شود.

ساز و کارهای ملی و بین المللی برای مشخص کردن اینکه نقض چیست و مسیر جبران آن چیست؟

پیامدهای مربوط به عدم پیروی ایران به خصوص عدم پیروی هایی که فراتر از بازگشت سریع تحریم ها هستند و یا بازگشت سریع تحریم ها را تکمیل می کنند.
رویه هایی برای پرداختن به عدم تمایل ایران به پیروی از اقدامات جبرانی و یا متوقف کردن فعالیت مختل شده.

در حالیکه بحث کامل در مورد چنین قانونی فراتر از مقیاس و حد و حدود این جلسه است اما ارائه ی نمونه های معدود، به روشن کردن چنین رویکردی کمک می کند.

ذکر این نکته مهم است که ضرورت این توافقنامه ناشی از اقدام ایران در تعقیب تسلیحات هسته ای، توانایی های هسته ای مخفی آن و ارائه کردن جزئیات مربوط به این تلاش ها است.

مفید خواهد بود که یک قانون، اقدام به تشریح نقض های ایران از تعهدات عدم اشاعه بکند و سابقه ی ایران در زمینه ی عدم پیروی از آژانس بین المللی انرژی اتمی را توصیف کند.
چنین قانونی می تواند در برگیرنده ی تفاسیر کلیدی از توافقنامه باشد. دولت باراک اوباما یک تفسیر را ارائه کرده است مبنی بر اینکه غنی سازی اورانیوم براساس پیمان عدم اشاعه حق ایران نیست.

تفسیر دیگری که دولت آمریکا ارائه کرده این است که هرگونه غنی سازی بیش از پنج درصد آن هم پس از منع آشکار تولید چنین موادی (بعد از پانزده سال) تهدید مهم برای امنیت آمریکا و جامعه ی بین المللی محسوب خواهد شد.
همین طور، تفسیر کنگره می تواند این باشد که اقدام ایران در توسعه دادن به برنامه ی هسته ای اش پس از سال دهم از توافق ، باید به صراحت با نیازهای عملی ایران در بخش انرژی هسته ای منطبق باشد و باید با ملزومات حقوقی، اقتصادی و صلح آمیز هسته ای ایران منطبق باشد.

رئیس موسسه علم و امنیت بین المللی گفت دورنمای یک توافق هسته ای با ایران در شرایطی که رژیم آن وضع امروز را داشته باشد یا رژیم تندروتر بر آن حاکم باشد، باید مد نظر قرار گیرد.

دیوید آلبرایت رئیس موسسه علم و امنیت بین المللی (ISIS) در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا ادامه داد:
این قانون می تواند شامل الزاماتی درباره ارائه گزارش باشد که گزارش هایی را مفصل تر از آنچه در «قانون بازبینی توافق هسته ای ایران» ذکر شده است، ایجاب کند. نمونه های این گزارش ها، شامل ملزم شدن دولت به ارائه گزارش های سالانه غیرمحرمانه درباره وفاداری [ایران]، از جمله بررسی و تعیین کفایت رژیم راستی آزمایی توافق است.

دولت در فواصل نزدیک تر باید درباره کفایت میزان همکاری ایران با آژانس گزارش دهد. کنگره باید هر سه ماه یکبار، درباره اندازه ذخایر اورانیوم غنای پایین ایران (LEU)، هم کمتر از 5 درصد و کمتر از 20 درصد، و اینکه آیا بازه زمانی گریز هسته ای همانطور که باید باشد، باقی مانده است، مطلع شود. دولت باید همچنین به تفصیل، کنگره را از وضع برنامه های تحقیق و توسعه سانتریفوژ ایران مطلع کند.
این قانون همچنین می تواند گام های اجرایی را تعیین کند. برخی پیشنهاد کرده اند که باید یک مقام ارشد دولت مسئول اجرا باشد.

اقدامات راستی آزمایی آژانس در ایران، باید با کمک مالی بیشتر و دیگر انواح حمایت های آمریکا، پشتیبانی شود. علاوه بر این، باید اقداماتی برای تقویت کنترل آمریکا بر صادرات و مقابله با تولید و تکثیر تسلیحات هسته ای، در برابر تهیه و تدارک غیرقانونی ایران برای برنامه موشکی و برنامه های نظامی اش و تهیه و تدارک غیرقانونی احتمالی هسته ای یا مرتبط با هسته ای، صورت گیرد. به عنوان بخشی از این اقدامات، مهم است که برنامه های آمریکا برای شناسایی به موقع تلاش های ایران در تهیه و تدارک غیرقانونی، تقویت شود، فناوری های جدید به کار گرفته شود و توسعه یابد و همکاری با متحدان [آمریکا] افزایش یابد تا امکان شناسایی به موقع تجارت غیرقانونی ایران، تقویت شود.
من در اظهاراتم سعی دارم به سوالاتی که رئیس جلسه در نامه دعوت خود از من، به آن اشاره کرده بود، پاسخ دهم. به علت پیچیدگی برخی از سوالات، پاسخ آنها فنی تر از آن است که بتوان آنها را در کنگره ارائه کرد. با این حال من امیدوارم توضیحات من مفید باشد. اگر کنگره مایل باشد، من می توانم اطلاعات یا توضیحات تکمیلی را ارائه کنم.

1) سناتورها باید از چه معیارهایی برای ارزیابی دورنمای توافق هسته ای با ایران استفاده کنند؟

معیار برای ارزیابی کفایت یک توافق، مشخصا باید شامل این موارد باشد:
* مسدود شدن چهار مسیر اصلی منتهی به بمب: مسیر تولید پلوتونیوم در اراک، مسیرهای غنی سازی نطنز و غنی سازی فردو، و مسیرهای مخفی.
* دستیابی به گریز هسته ای 12 ماهه در طول ده سال اول توافق و گریز هسته ای شش ماهه که 13 سال پابرجا باشد.
* اندازه ذخیره اورانیوم غنای پایین با گریز هسته ای 12 ماهه مطابقت داشته باشد. مشخصا آیا دولت در نظر دارد به شکلی غیرمعقول، بخشی از ذخیره باقیمانده از اورانیوم غنای پایین نزدیک به 20 درصد را نادیده بگیرد؟

* روش های کاهش ذخیره اورانیوم غنای پایین 5/3 درصدی ایران از سطح فعلی حدودا 10 هزار کیلوگرم به سقف 300 کیلوگرم که در توافق مقدماتی آوریل 2015 با آن موافقت شد، و میزان کارآیی و به موقع بودن این روش ها. این سقف چطور در طول مدت توافق حفظ خواهد شد؟

* راستی آزمایی کافی، از جمله کافی بودن ترتیبات افزون بر پروتکل الحاقی.
* دسترسی بازرسان به سایت های ایران، که در آنها فعالیت مشکوکی ممکن است جریان داشته باشد، از جمله سایت های نظامی، در هر نقطه و سریعا، یا «هر زمان»، و قطعا در 24 ساعت. مشخصا اگر توافق یک نهاد مشورتی از پنج بعلاوه یک را ایجاد می کند که اختیار دارد درباره دسترسی آژانس در مواجهه با خودداری ایران [ از همکاری]‌تصمیم بگیرد، روند تصمیم گیری، نباید زمان دسترسی را آنقدر به تاخیر بیندازد یا شرایطی را ایجاد کند که در آن ایران بتواند به فرصت لازم برای پنهان کردن یا از بین بردن مدرک در سایت های مشکوک دست یابد.
* تعهد ایران برای انجام ندادن تجارت هسته ای غیرقانونی یا تجارت مرتبط با هسته ای.

* یک کانال تهیه و تدارک بر اساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که تعداد کافی و نوع کالاها را کنترل می کند و شامل یک نظارت کافی است. آژانس به منظور راستی آزمایی درباره تبعیت ایران از این شرط، باید تضمین بدهد که اقدام ایران در تهیه اقلام هسته ای یا مرتبط با هسته ای، از طریق این کانال صورت گرفته است و ملزم است تخلفات را بررسی کند. آژانس باید قادر باشد به کاربری نهایی کالاهایی که ایران از طریق این کانال وارد کرده است و کالاهایی که خارج از این کانال به شکل غیرقانونی تهیه شده اند، دسترسی داشته باشد.

* این معامله باید بتواند در برابر شرایط سخت برقرار بماند. منظور دوام و کفایت توافق در برابر سناریوهای مختلف از وضعیت و رفتار رژیم ایران در آینده -یعنی ده تا پانزده سال پس از امضای توافق- است. مهم است که اهداف مطرح شده توافق را در برابر دورنمای رژیمی در ایران که مسئولانه تر از امروز رفتار می کند یا کمتر مسئولانه رفتار می کند، بسنجیم. دوام، قوام و اعتبار هر معامله ای، باید کاملا با توجه به اینکه رژیم ایران وضعیتی مانند امروز را خواهد داشت یا بدتر خواهد شد، از نظر تاثیری که بر منافع آمریکا در منطقه و در سطح بین المللی خواهد داشت، ارزیابی شود.

* تفاهم ها درباره اینکه پس از 13 سال از اجرای معامله، و مشخصا در سال پانزدهم، هر گونه تلاش های ایران برای توسعه هسته ای در حوزه غنی سازی اورانیوم، یا ساخت راکتورهای آب سنگین، بر اساس منطق های اقتصادی موجه و مشخصا برای مقاصد غیرنظامی لازم خواهد بود. هر گونه نشانه ای بر اساس اظهارات ایران در مذاکرات یا بر اساس آنچه اطلاعات آمریکا رصد کرده است، مبنی بر اینکه ایران قصد دارد پس از 15 سال از توافق، بیش از 67/3 درصد غنی سازی کند، باید منفی ارزیابی شود.
* ارزیابی آثار معامله ای که یک هنجار جدید را ایجاد می کند، هنجاری که غنی سازی اورانیوم را به رغم نبود نیاز به غنی سازی اورانیوم، و سابقه تبعیت نداشتن و همکاری نداشتن با آژانس، مشروعیت می بخشد. آیا این معامله به یک «رقابت غنی سازی» منتهی خواهد شد که منافع آمریکا را در سطح منطقه ای و بین المللی تهدید خواهد کرد؟ کنگره باید خطر گسترش فناوری های هسته ای خطرناک را ارزیابی کند و اقدامات جبرانی را برای تخفیف آسیب های آن شکل دهد.

2) شما درباره توافق مقدماتی که در دوم آوریل 2015 اعلام شد، چه نگرانی هایی دارید؟
به طور کلی، توافق مقدماتی بسیاری از اهداف آمریکا را محقق ساخت؛ به این حال، یکسری نگرانی ها را نیز برانگیخت. در یک گزارش موسسه علم و امنیت بین المللی که در تاریخ 11 آوریل 2015 چاپ شد، ما مفصل تر به ضعف های مختلف و برخی موضوعات حل نشده در این توافق اشاره کردیم.
توافق مقدماتی در محدود کردن کافی راکتور آب سنگین اراک، کاهش ابعاد برنامه غنی سازی ایران، و افزایش شفاف سازی و نظارت بر یک معامله بلندمدت، موفق شد. دیگر شروط مهم موجود در برگه اطلاع رسانی (فکت شیت) معامله مقدماتی شامل موارد زیر است:
* نبود تاسیسات غنی سازی جدید به مدت 15 سال

5252