طرح زیرکانه ریاض و واشنگتن برای روسیه/افسانه های هزار و یک شب با اجرای سعودی

ایگور پانکراتنکو تحلیلگر روس در یادداشت زیر به تحلیل سفر محمد بن سلمان وزیردفاع عربستان سعودی به روسیه و دیدارهای او با مقامات این کشور پرداخته است.

ایگور پانکراتنکو

ناظران زیادی بازدید محمد بن سلمان وزیر دفاع عربستان سعودی و نفر سوم در سلسله مراتب این پادشاهی از مجمع اقتصادی سن پترزبورگ و دیدار وی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه را با شتاب نابجا مهمترین حادثه خبری قلمداد کردند. بعد از اعلام اینکه الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه و علی النعیمی وزیر نفت عربستان سعودی قراردادی درباره همکاری به امضا رساندند، کارشناسان و روزنامه نگاران احساساتی در مسکو به بحث درباره پیشرفت بزرگ در روابط روسی - سعودی پرداختند. آیا این ادعا صحت دارد؟

ولی ابتدا جا دارد به طور خیلی مختصر، در یک بند، درباره مجمع بین المللی اقتصادی سن پترزبورگ توضیحاتی بدهیم. رسانه‌های گروهی روسیه که سرگرم بازتاب آن بودند، به ما صحنه رویداد عظیم دارای اهمیت سرنوشت ساز جهانی را معرفی کردند. ولی واقعیت این است که این مجمع چنین نیست و لذا باید نتایج آن را با هوشیاری و بدون اعتماد بیش از حد در نظر گرفت. قبل از همه باید گفت که گردهمایی بزرگ سن پترزبورگ، مراسم تبلیغاتی سطح دولتی است. هدف آن هم تبلیغاتی است. رسم شده است که در جریان آن انعقاد معاملات بزرگ اعلام شود. این معاملات قاعدتاً از قبل آماده می شوند یا اینکه چیزی جز اعلام مقدماتی تمایلات طرفین نیستند که از نظر حقوقی الزام آور نیستند.

ولی سود اقتصادی واقعی این گردهمایی بزرگ تجار و نمایندگان حکومت چندان مهم نیست. در سال 2014 در چنین مجمعی انعقاد معاملات و جلب سرمایه گذاری های معادل صدها میلیارد روبل اعلام شده بود ولی همه این طرح ها در اذهان طراحان آنها یا در بهترین فرصت روی کاغذ باقی مانده است. در همان حال فرار سرمایه از کشور بین دو مجمع سن پترزبورگ سال های 2014 و 2015 جمعاً بالغ بر 150 میلیارد دلار شد که این واقعیت عینی ناگواری است.

البته مجمع سن پترزبورگ امسال یک ویژگی داشت. برای برگزار کنندگان و سرپرستان آن در هیأت دولت بسیار مهم بود نشان دهند که اعتبار روسیه در جهان بر خلاف تحریم ها و ناکامی های اقتصادی و نیز تشدید رویارویی با غرب رشد می کند و اینکه شمار کشورهایی که به همکاری با روسیه علاقه مند هستند، افزایش می یابد. سعودی ها این ویژگی مجمع امسال را درست محاسبه کردند و به همین علت هیأت نمایندگی تقریباً 500 نفری خود را به سن پترزبورگ اعزام نمودند که حضور آنها شور و شوق بی نظیری بر انگیخت. برگزار کنندگان توانستند بگویند که «هیأت نمایندگی عربستان سعودی صرف نظر از تحریم های بین المللی و اینکه ریاض یکی از مهم ترین متحدان ایالات متحده در خاور میانه است، با سه هواپیمای مخصوصاً اجاره شده آمده است». خبر هیجان انگیز و پیشرفت بزرگ همین است. در این شرایط فرصتی برای ارزیابی هوشیارانه اوضاع و تجزیه و تحلیل بی طرفانه عوامل اقتصادی و خارجی باقی نمی ماند. تا تنور داغ است باید نان را چسباند، یعنی همه اسناد را باید زود امضا کرد. بالاخره محمد بن سلمان، مهمان عزیز، چشم ما را روشن کرده اند!

افسانه های هزار و یک شب با اجرای سعودی
یک بار دیگر تکرار می کنم که سعودی ها رفتار خود را به طور خیلی دقیق محاسبه کرده اند. آنها فقط به صورت اجمالی و بدون تأکید درباره سوریه و اوضاع خاور میانه صحبت کردند. سیاست را کنار گذاشته و تنها درباره تجارت گفتگو نمودند. کلمات خوشایند شاهزاده محمد مبنی بر اینکه «ریاض روسیه را یکی از مهم ترین دولت های جهان معاصر» محسوب می کند و بر همین اساس طرفدار نوسازی روابط روسی - سعودی و برقراری همکاری های تنگاتنگ اقتصادی بین دو کشور است، نیز شنیده شد.

فرستادگان ریاض برای اثبات این کلمات خود بیانیه های حاکی از تمایلات آنها را به وفور امضا کرده و وعده های شاهانه ای داده اند. همانطور که در فوق ذکر شد، ابتدا الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه و علی النعیمی وزیر نفت عربستان سعودی سندی را امضا کردند که رسماً «قرارداد همکاری» قلمداد شد. سپس خبرهای هیجان انگیزی درباره طرح ها در زمینه انرژی اتمی واصل شد که گویا ریاض مایل است با مساعدت روسیه 16 (شانزده!) نیروگاه اتمی بسازد، مقداری از تانک های روسی و سامانه های اسکندر - اس را بخرد و بر اساس سامانه ماهواره ای روسی گلوناس طرح های مشترک اجرا کند. همچنین مایل است در بخش کشاورزی و حتی بخش خدمات شهری روسیه سرمایه گذاری نماید.

خواننده گرامی، بهتر است که بر سرگیجه از این چشم انداز درخشان فایق آمده و ابتدا جنبه اقتصادی برخی بیانیه های مقدماتی امضا شده یا در دست تهیه روسی - سعودی را بررسی کنیم.
قبل از همه درباره نفت صحبت کنیم. اولاً، همانطور که فوراً اعلام شد، نه قرارداد همکاری بلکه یادداشت تفاهمی به امضا رسید که شامل مسایل تولید نفت و راهبرد صادراتی نیست و تنها ناظر بر تشکیل یک کارگروه است که هنوز باید طرح های مشخص را طراحی کند. به عبارت دیگر، تمام همکاری اعلام شده در بخش نفت به بحث درباره اینکه مسکو و ریاض شاید بتوانند در زمینه ای همکاری کنند، ختم می شود.

همین مسأله برای استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی اتفاق افتاده است. اداره ارتباطات شرکت دولتی روس اتم اطلاع داد که محتوای «موافقتنامه سطح دولتی درباره همکاری در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی» که امضا شد، از این قرار است: تشکیل کمیته هماهنگی برای ادامه رایزنی ها درباره مسایل مربوط به استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی و تشکیل کارگروه های مشترک جهت اجرای طرح ها و پژوهش های علمی مشخص، تبادلات کارشناسان، برپایی همایش ها و کارگاه های علمی، مساعدت به آموزش و آمادگی نیروی علمی و فنی و تبادل اطلاعات علمی و فنی.

آژانس فضایی روسیه و وزارت امور خارجه روسیه از سال 2008 با طرف سعودی مشغول طراحی مبانی حقوقی همکاری در زمینه سامانه گلوناس هستند ولی تا کنون هیچ نتیجه ای حاصل نشده است. با توجه به اینکه سعودی ها طی همین مدت با آمریکا و فرانسه به نتایج مشخصی دست یافته اند، همکاری در زمینه گلوناس پیش نخواهد رفت.

در رابطه با توافقات درباره همکاری نظامی فنی احساس می شود که ما تا کنون این صحنه را دیده ایم. لازم به یادآوری است که عربستان سعودی در سال 2007 تمایل به خرید سلاح های روسی (150 دستگاه تانک T-90 ، 100 فروند بالگرد می-17 و می-35، 100 دستگاه نفربر-3 و 20 سامانه ضد هوایی) معادل 4 میلیارد دلار را اعلام کرده بود. بیانات پر سر و صدا درباره این خریدها آب شده و زیر خاک رفته است زیرا ریاض فقط یک هدف سیاسی دنبال می کرد و آن تظاهر به جبران خسارات روسیه از قطع همکاری نظامی فنی با ایران بود. موقعی که مسکو رضایت داد، سعودی ها فوراً مذاکرات درباره خرید تسلیحات روسی را قطع کردند. این دفعه نیز ما شاهد همین رفتار آنها خواهیم شد زیرا اولاً، تسلیحات روسی با ساختار نیرو های مسلح پادشاهی به هیچ عنوان سازگار نیست. ثانیاً، قراردادهای تسلیحاتی با ریاض در اختیار کامل صنایع نظامی امریکا قرار دارد که تحت هیچ شرایطی این بازار لذیذ را با روسیه تشریک نخواهد کرد.

به نظر می آید که حتی بحث درباره وعده های سرمایه گذاری های سعودی در بخش های مشکل ساز اقتصاد روسیه چون بخش کشاورزی و خدمات شهری بی مورد است. خود دولت روسیه از سرمایه گذاری در بخش خدمات شهری هراس دارد که در این شرایط سعودی هایی که با توجه به قیمت های جاری نفت پول «آزاد» چندانی ندارند و ممکن است بعد از مدتی خودشان دست دراز کنند تا گدایی کنند، چه دلیلی دارند در این بخش اقتصاد روسیه که به چاه ویل شباهت دارد، پول بریزند؟ تازه سعودی ها در پرتو اصلاحاتی که ملک سلمان پادشاه فعلی اجرا می کند، برای سرمایه گذاری زمینه های آینده دار و مبرم تری دارند.

تمایلات واقعی ریاض
جا دارد مقداری آمار صرف هم آورده شود. پنج کشور اول در شراکت بازرگانی و اقتصادی عربستان سعودی به قرار ذیل هستند:
- به لحاظ صادرات: ایالات متحده آمریکا (14.3%)، چین (13.7%)، ژاپن (13.7%) کره جنوبی (9.9%)، هند (8.2%)/
- به لحاظ واردات: چین (13.5%)، ایالات متحده (13.2%)، کره جنوبی (6.7%)، آلمان (6.5%) و هند (6.3%).
بنا به داده های اواخر سال 2013 که از آن زمان چیزی تغییر نکرده است، سهم روسیه در تبادلات بازرگانی خارجی عربستان سعودی از حد 0.2% نمی گذشت که موجبات رشد قابل توجه این سهم مشاهده نمی شد. بنا بر این، بحث درباره یک نوع پیشرفت جهشی در روابط با عربستان سعودی به معنی تحریف قابل توجه واقعیت است. چرا ریاض که این واقعیت را به خوبی می فهمد، اینقدر فعال شده است؟

ما شاهد طرح زیرکانه ساده ای از سوی ریاض و واشنگتن هستیم. ادعاهایی مبنی بر اینکه عربستان سعودی می تواند یک راهبرد مستقل خارجی مغایر با منافع آمریکا داشته باشد، اشتباه بزرگی است. بارها گفته ام و دوباره تکرار می کنم که دولتی چون عربستان سعودی وجود خارجی ندارد. این طرح مشترک شرکت های نفتی آمریکا، بازها ، برخی نخبگان سیاسی واشنگتن و سران قبایل محلی است. آمریکایی ها از نظارت بر منابع، حضور نظامی - سیاسی در منطقه و ورود بی وقفه پول از خزانه پادشاهان به صنایع نظامی آمریکا سود می برند. بنا به شرایط این طرح، سران قبایل از حق استفاده کنترل نشده سهم خود در سود از محل فروش حامل های انرژی و حق حفظ سلطه خود بر کشور و سراسر منطقه با توسل به روش های قرون وسطی برخوردار شده اند.
این پادشاهی به عنوان ناو هواپیمابر غرق نشدنی آمریکا در خاور میانه، مهم ترین منشأ خطر برای ثبات منطقه و منافع روسیه در منطقه است. اهداف ریاض یعنی سلطه بر جهان اسلام، صدور افراطی گری، نابودی سوریه، جنگ سرد با ایران و تحریک رویارویی شیعه و سنی، به طور کامل با اهداف راهبردی مسکو که البته تا آخر طراحی و اعلان نشده است، مغایرت دارد.

شرکت هیأت نمایندگی معتبر سعودی در مجمع سن پترزبورگ فقط یک هدف دنبال می‌کرد و آن جلب نظر روسیه به روند چانه زنی در عوض برخی امتیازات مالی و اقتصادی است که این کار تازگی ندارد و در گذشته هم چند بار مشاهده شده است. در حالی که این امتیازات تنها بر حرف و وعده استوار بوده و هیچ ضمانت واقعی ندارد، از مسکو عمدتاً می خواهند که از شراکت با ایران و از حمایت از بشار اسد دست بکشد. واشنگتن در شرایط جاری نمی تواند به طور مستقیم این معامله را به مسئولین روسیه پیشنهاد کند که در این شرایط محمد بن سلمان نقش میانجی و شخصیت کلیدی این طرح زیرکانه را بر عهده خود گرفته است.

همانطور که بارها اتفاق افتاده است، مسکو در عوض چیزی دریافت نخواهد کرد. امید به اینکه ریاض برای اقتصاد روسیه خط اعتباری باز کند، همانند امیدهای برخی ناظران روس به این است که نقش نان و آب دار میانجی گری میان ایران و عربستان را بازی کند، امیدی که کاملا بچگانه است و بدون تردید نقش بر آب خواهد شد. ایالات متحده، عربستان سعودی و اسراییل که عضو سوم این ائتلاف است، به روسیه در خاور میانه - به خصوص در نقش میانجی - نیازی ندارند.

پیشرفت جهشی در روابط روسی - سعودی فقط در اذهان کسانی وجود دارد که به دنبال موفقیت تبلیغاتی هستند و واقعیات اقتصادی و سیاسی را نادیده می گیرند. بدون اغراق می توان گفت که ریاض در گذشته و حال مسکو را دشمن خود محسوب کرده و می کند. از نظر ریاض، چانه زنی موفق برسر دست کشیدن روسیه از دمشق و تهران، متحدان واقعی آن در منطقه، و عدم اجرای وعده های خود به مسکو، گناه نیست بلکه موفقیت درخشان رزمی است. سعودی ها در سال های 2011-2008 در زمینه اس-300 و پیوستن عملی روسیه به تحریم های یکجانبه علیه ایران همین کار را کرده بودند. آنها در سال های 2013-2012 این کار را کردند که همراه با اسراییل مسکو را به امتناع از صدور سامانه های موشکی ضد هوایی به سوریه وادار نمودند. هر دفعه همه وعده های آنها مبنی بر جبران خسارات روسیه بر اثر عدم اجرای این معاملات دروغ از آب در می آمد.

******

بالاخره وقت آن رسیده است که از افتادن به همان چاه قبلی دست بکشیم و اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم. به انسان های خیالاتی که قدم به قدم از پیشرفت بزرگ در روابط با ریاض دم می زنند، باید با قاطعیت گفت: «آقایان، شما دوباره در گل می مانید. البته گور پدر شما، ولی شما تمام کشور را در برابر دیگران لجن مال می کنید!»

منبع: ایران رو

4949

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 429319

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
5 + 4 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 9
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام US ۰۰:۳۳ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    2 0
    عربستان تو قبضه آمریکاس...بدون اجازش آب نمیخوره..معلومه که همه این کاراش فیلمه...از روسیه تعجبه واقعا...
  • بی نام RU ۰۳:۳۸ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    1 0
    قطعاً روسیه هم از چشم انداز درخشان روابط اقتصادی خود با عربستان دچار سرگیجه نشده و نگاه ساده لوحانه ای به این اقدامات ندارد. باید منتظر ماند و دید که کفه ترازوی چه کشوری در جهت منافع ملی روسیه سنگینی می کند.
  • بی نام IR ۰۴:۲۷ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    0 1
    تحلیل ایشون زمانی درسته که ایران بعد از مشاهده این همه خیانت روسها دست از اتحادش با این کشور برداره. وقتی ما همیشه اماده به خدمت هستیم چرا روسیه نخواد شانسی به رابطش به عربستان نده؟
  • بی نام A1 ۰۴:۴۱ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    0 0
    گور پدر شما رو خوب اومدیااا
  • بی نام A1 ۰۵:۰۰ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    1 0
    الان یعنی ما چی مشیم ؟
  • بی نام A1 ۰۵:۰۵ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    0 2
    حالا s300 ایران چی شد تحویلش که کلی هیاهو کرد مثل اینکه تو زرد دراومد
  • بی نام IR ۰۵:۳۵ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    0 0
    تحلیل جالبی است
  • بی نام IR ۰۵:۳۹ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    1 0
    سعودی ها در یمن سفارت روسیه را هدف قرار داد و ویران کرد ولی روسیه باز هم اشتباه استراتژیک خواهد کرد.نباید اسیر توطئه های سعودی بشود.
  • بی نام US ۱۴:۱۱ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۳
    1 0
    تحلیل جالبی بود و اطلاعات تازه ایی داشت برای من.