زینب صفری: خرمشهر بعد از 19 ماه از اشغال نیروهای عراقی آزاد شد تا شهید صیاد شیرازی در خاطرات خود از این رویداد بگوید: "بنده به عنوان مسؤول در قرارگاه كربلا، مركز عمليات مشترك ارتش و سپاه انقلاب اسلامي و به عنوان يك رزمنده كوچك اسلام، شاهد و ناظر بودم كه خداوند خرمشهر را آزاد كرد و هيچ دليل ديگري را قبول نمي كنم."
خرمشهر؛ خونین شهر شد
با آغاز جنگ تحمیلی در شهریور 59 حملات عراق برای اشغال بخش های مختلف خوزستان و به ویژه خرمشهر آغاز شد. با وجود مقاومت ها و تلاش های نیروهای محلی و ارتش اما سقوط خرمشهر در 24 مهرماه به طور رسمی اعلام شد و به دلیل باقی ماندن ماندن تعدادی از رزمندگان در شهر و جنگ تن به تن با نیروهای عراقی خرمشهر، از همان روز خونین شهر نامیده شد. روزنامه کیهان فردای آن روز در گزارشی از منطقه نوشت: «آخرین گزارش‌های رسیده از جبهه جنوب حاکیست که اوضاع جنگ در خونین‌شهر بحرانی است و رزمندگان دلیر در این شهر در برابر تجاوز دشمن سرسختانه پایداری میکنند. بر اساس آخرین اخبار رسیده از جبهه خونین‌شهر و آبادان مقاومت مدافعان انقلاب همچنان ادامه دارد و پل خونین‌شهر به علت آتش شدید دو طرف غیرقابل استفاده است.برتری آتش در این منطقه با متجاوزین است در حالیکه مهاجمین با توپخانه به نیروهای انقلاب حمله میکنند، رزمندگان اسلام بدون در دست داشتن تجهیزات کافی زرهی و توپخانه در مقابل تجاوز مزدوران صدام سرسختانه مقاومت میکنند.»
محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران در دوران جنگ تحمیلی هم بعدها در اظهار نظری درباره علل سقوط خرمشهر گفت: «وقتی جنگ شروع شد، خرمشهر نزدیکترین شهر به مرز پس از قصر شیرین، بزرگترین شهر مرزی ایران و بندری استراتژیک بود. دشمن از سمت اروندرود پانصد متر متر با خرمشهر فاصله داشت با این حال رود بزرگ اروند حائل بین ایران و عراق بود. از سمت مرز خشکی هم حدود کمتر از بیست کیلومتر تا خرمشهر فاصله داشت. بنابراین نزدیکی شهر خرمشهر یکی از عوامل سقوط خرمشهر بود. عامل دیگر این بود که نیروهای رسمی و نیروهای مسئول در لب مرز دفاع مستحکمی نداشتند لذا در همان ساعات اولیه مرز فرو ریخت و مرز شکسته شد و دشمن خیلی زود توانست به اطراف شهر خرمشهر برسد و ارتباط بین اهواز با خرمشهر قطع شد" .
خرمشهر آزاد شد
بعد از اشغال خرمشهر تلاش ها برای آزادسازی آن آغاز شد. همان موقع با خلع بنى صدر (رئیس جمهور وقت) از فرماندهى كل قوا و تغییر و تحولى كه در سیستم فرماندهى نیروها پیش آمد، انسجام میان نیروهای ارتش و سپاه بیشتر شد و از آن به بعدعملیات ها به صورت مشترك انجام شد. عملیات بیت المقدس (کربلای 3) عمده ترین عملیاتی بود که بعد از این "ترکیب مقدس" (به گفته شهید صیاد شیرازی) طرح ریزی و اجرا شد. عملیاتی که آزادسازی خرمشهر مهم ترین هدف آن بود به طور مشترک میان ارتش به فرماندهی شهید صیاد شیرازی و سپاه به فرماندهی محسن رضایی و به مدت 26 روز از 10 اردیبهشت ماه1361تا 3 خرداد همان سال به اجرا درآمد. در واقع تلاش برای آزادسازی خرمشهر درخشان ترین فصل كارنامه عملیاتى نیروهاى مسلح ایران در 8 سال دفاع مقدس بود.
آزادسازی خرمشهر پیروزی بزرگی برای ایران بود و عراق شکست سنگینی را تحمل کرد. روزنامه گاردين چاپ انگلستان درباره فتح خرمشهر نوشته بود: «سقوط خرمشهر يعني سقوط آخرين و مهمترين افتخار جنگي عراق كه ايراني ها با بازپس گرفتن آن، اين برگ برنده را كه به وسيله آن عراق مي كوشيد ايران را به پاي ميز مذاكره بكشاند، از دست بغداد ربودند.»
شهید احمد متوسليان، نیز در تاريخ ۱۳۶۱/۳/۷ در جلسه رده هاي مختلف فرماندهي تيپ ۲۷ محمدرسول الله(ص)، در قرارگاه تاكتيكي تيپ ۲۷ «دارخوين» اين چنين به جمع بندي دستاوردهاي عمليات «الي بيت المقدس» پرداخت: «در مورد عمليات اخير گفتني زياد است؛ ليكن در يك تحليل فشرده بايد گفت كه از لحظه سقوط رژيم طاغوت تا به امروز به تعبير تمام خبرگزاريهاي عمده، سابقه نداشت كه چنين ضربه سياسي مهلكي به منافع آمريكا وارد شود. فتح خرمشهر باعث شد توازن نظامي اي كه آمريكا در منطقه برقرار كرده بود، به شدت به ضرر غرب برهم بخورد. وزير امور خارجه آمريكا (الكساندر هيگ) رسماً در شوراي امور خاورميانه وزارت خارجه شان مي گويد: «پيروزيهاي اخير ايران در جنگ با عراق براي آمريكا نگران كننده است و منافع غرب خصوصاً آمريكا را در منطقه به خطر انداخته است. " هرچند در آن مقطع عراق حاضر به پذیرش شکست خود نشد. موضوعی که علي اكبر ولايتي نیز در كتاب تاريخ سياسي جنگ تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران با اشاره به تبليغات عراقی ها به آن اشاره کرده است: «عراق به صراحت شكست خود را اعتراف نكرد و حتي مدعي بود كه گوشمالي لازم را به انقلاب اسلامي ايران داده است و درنتيجه، چون ضرورتي احساس نمي كرد كه نيروهايش بيشتر در خرمشهر بمانند، آنها را با درگيري به عقب كشيده است.»
چرا بعد از فتح خرمشهر جنگ ادامه یافت؟
بعد از فتح خرمشهر زمزمه های متفاوتی به گوش می رسید. گروه هایی از جمله نهضت آزادی خواهان پایان جنگ و برخی نیز خواهان ادامه آن تا سقوط صدام بودند. آیت الله هاشمي در خاطراتش در این باره مي نويسد : "براي تصميم گيري نهائي در تاريخ 20 خرداد 1361 جلسه اي با حضور شوراي عالي دفاع و فرماندهان اصلي جبهه ها در محضر امام (ره) تشكيل شد . امام خواستار ادامه جنگ در مرزها بود اما نظاميان اين امر را غير ممكن مي دانستند و سرانجام امام پذيرفتند كه ادامه جنگ در مرزها منطق نظامي ندارد ولي تأكيد كردند در ورود به خاك عراق بايد مناطقي انتخاب شود كه مردم حضور نداشته باشند ."
افزون بر این فصلنامه مطالعات تاریخی در دومین شماره خود در بهار سال 83 نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که نشان می دهد حدود 70 درصد از مردم آن موقع با ادامه جنگ موافق بودند: "مرکز پژوهش‌های اجتماعی نخست‌وزیری در خرداد سال 1361، طی یک نظرسنجی از عده‌ای با شرایط سنی، تحصیلی و جنسیت متفاوت، «نظرات مردم در مورد ادامه جنگ و ورود به خاک عراق» را مورد بررسی قرار داده است. در این نظرسنجی، «نظر مردم در مورد ادامه جنگ»، وارد شدن به خاک عراق در صورتی که عراق شرایط ما را نپذیرد و دلایل عدم ورود به خاک عراق، مورد توجه قرار گرفته است.
در پاسخ به این پرسش که جنگ را تا کجا ادامه باید داد، خروج عراق از خاک ایران با 30.7 درصد و سقوط صدام با 28.5 درصد، بیشترین آرا را کسب کرده است. دیگر گزینه‌ها همچون گرفتن خسارت 12.4 درصد و صلح تنها 2 درصد را به خود اختصاص داده‌اند. در حالی که پاسخ نمی‌دانم، 4 درصد بوده است.
در پاسخ به این پرسش که اگر عراق شرایط ما را نپذیرد، آیا صلاح می‌دانید وارد خاک عراق شویم، بر حسب جنسیت پاسخ مثبت، 70.1 درصد، پاسخ منفی 15.1 درصد و نمی‌دانم 9.2 درصد و بر حسب سن، پاسخ مثبت 76.9، پاسخ منفی 7.7 و نمی‌دانم15.4 درصد است.
درصد پاسخ‌ها به تناسب مناطق بیستگانه تهران متفاوت است. چنانکه پاسخ کسانی که یکی از بستگان آنها در جبهه بوده است، در مورد ورود به خاک عراق، 3/58 درصد مثبت و 20 درصد منفی و 20 درصد نمی‌دانم می‌باشد."
این نظرسنجی، فارغ از اینکه تا چه میزان می‌تواند از نظر علمی اعتبار داشته باشد، بیانگر بخشی از واقعیت اجتماعی و افکار عمومی نسبت به مسئله جنگ و تصمیم‌گیری در مورد پایان یا ادامه آن و در میان اقشار مختلف با موقعیت‌ها و شرایط متفاوت است که با میانگین 70 درصد با آنچه پس از فتح خرمشهر واقع شد، موافقت خود را بر ادامه جنگ اعلام کرده‌اند.
با این حال اگرچه جنگ تحمیلی در نهایت بالاخره در سال 67 پایان یافت اما اظهار نظر ها درباره لزوم پایان یافتن جنگ بعد از فتح خرمشهر همچنان ادامه دارد. تا آنجا که در سال 89 این اظهار نظرها آیت الله هاشمی را به واکنش واداشت. او با صدور بیانیه ای توضیح داد که چرا بعد از فتح خرمشهر توقف جنگ و پایان آن امکان پذیر نبود. هاشمی در بخشی از این بیانیه نوشته بود:
"از فردای آزادی خرمشهر تا همین الان گروهی در داخل و خارج برای تلخ کردن شیرینی این پیروزی در کام مردم، نغمه ناهنجاری را سر می‌دهند که ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر نشان از جنگ طلبی ایران بود. ... تفوق مطلق ایران در جنگ و نشان دادن برتری همه‌جانبه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بر قوای تابن دندان مسلح ارتش بعث، دشمنان انقلاب اسلامی را سرآسیمه کرد و با تمام توان حتی تا مرحله حضور مستشارگونه در ستادهای تصمیم‌گیری عراق پیش رفتند و همزمان برای تضعیف روحیه رزمندگان ایران، بدون ارائه حتی یک برگ سند، بحث پرداخت غرامت را شایعه به شایعه گرداندند و در آن زمان نیز انفاس قدسیه حضرت امام(س) مثل همه گردنه‌های صعب‌العبور، روحیه تداوم مقاومت را با هدف تنبیه متجاوز بر کالبد جبهه‌ها و پشت جبهه دمید.
چگونه می‌توانستیم در آن مقطع که هنوز قطعه‌های بسیار ارزشمند دیگری از خاک ایران، زیر یوغ چکمه‌های غربی ارتش شرقی عراق بود، خود را به فتح خرمشهری دل خوش کنیم که وجب به وجب آن رنگین از خون بهترین فرزندان ما بود؟ چگونه می‌توانستیم فریب تجربه شده نقشه شوم و نخ نما شده قبول آتش بس را قبل از رفع اشغال از دیگر مناطق جغرافیایی خویش از شلمچه تا دهلران، مهران، سر پل ذهاب، میمک، نفت شهر و سرزمین‌های مرتفع در کردستان بخوریم؟ چه کسی آن روزها پیشنهاد پرداخت خسارت را می‌داد؟ کجا مطرح کرده بودند؟ مگر می‌توانستیم حق تاریخی یک ملت بزرگ را با شایعه‌ای که مرتجعین آن روز در افواه انداخته بودند، ندیده بگیریم؟ در آن صورت چه تفاوتی بین ما به عنوان مسئولان جمهوری اسلامی با دیگر حاکمان ایران در دوره‌های مختلف بود که قطعه قطعه از بهترین سرزمین‌های ما را در چهار سمت جغرافیایی به دیگران سپرده‌اند؟ ..."
29214
نظر شما