حمل و نقل؛ خط شکن تحریم ها/ کشتی ها، هواپیماها و خودروها از خط تحریم ها عبور کرده اند

مریم یعقوبی:

از فردای همان روزی که نخستین تفاهم ایران و 1+5 در ژنو اعلام شد، گمانه زنی ها درباره آینده روابط تجاری و اقتصادی ایران و غرب آغاز شد. تحلیل های مختلفی در مورد  موانع و عوامل مؤثر در ازسرگیری مجدد روابط ارائه شد. اکنون اما بعد از حدود 17 ماه پس از آن تفاهم و ادامه مذاکرات در قالب تفاهم نامه لوزان همچنان گمانه زنی ها ادامه دارد.

سؤال اصلی نیز این است که کدام صنایع و کدام سرمایه گذاران این امکان را پیدا خواهند کرد تا در کوتاه ترین زمان و به سریع ترین شیوه، همکاری های خود را با اقتصاد ایران کلید بزنند.

مروری اجمالی بر اخباری که از مذاکرات طرف های اقتصادی با دولت و بخش خصوصی ایران منتشر می شود، نشان می دهد که شرایط در حوزه های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد؛ در بخش انرژی با وجود اینکه مذاکرات گسترده و دامنه داری در حال انجام است اما همه چیز موکول به حصول توافق نهایی در تیر ماه است.

همکاری های پولی و مالی که پررنگ ترین مطالبه ایران است علی رغم برخی گشایش ها در نقل و انتقالات بانکی و حواله های ارزی هنوز آنچنان که باید و شاید متحول نشده است.

سرمایه گذاران خارجی زیادی به صورت انفرادی و در قالب هیأت های تجاری به کشورمان آمده اند و پس از بررسی فرصت های موجود در ایران به کشورهایشان برگشته اند تا ریسک های سیاسی باز هم کاهش یابد.

در این میان اما به نظر می رسد صنعت حمل و نقل در تمامی زیرشاخه هایش از توفیقات بیشتری برای پایان دادن به محدودیت ها برخوردار بوده است چنانچه بیراه نیست اگر حمل و نقل را خط شکن تحریم ها بدانیم.

تحریم ها از کشتی ها جاماندند

یکی از زیرشاخه های مهم حوزه حمل و نقل که محدودیت های حاصل از تحریم ها آسیب های زیادی به آن وارد کرد، کشتیرانی است. تحریم هایی که شامل ایجاد ممنوعیت یا محدودیت برای حرکت کشتی های متعلق یا در اجاره جمهوری اسلامی می شد، تأثیرات فراوانی بر خود این حوزه و سایر بخش های اقتصاد کشور برجاگذاشته بود.

با این حال اما بررسی شرایط فعالیت ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی نشان می دهد، فعالیت ها در این بخش بیش از سایر حوزه ها از بند محدودیت ها و ممنوعیت ها رها شود.

اگرچه دولت آمریکا همچنان به طور رسمی خود را به اعمال تحریم علیه ناوگان تجاری ایران، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران متعهد می داند اما در عمل به نظر می رسد بسیاری از کشتی های باری متعلق به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با آزادی بیشتری مشغول تردد در آب های بین المللی هستند.

در سال 2012، ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تنها در خاورمیانه و خاور دور فعال بود و فعالیت هایش در بنادر اروپایی و آمریکای لاتین به طور کلی متوقف شده بود اما اکنون اکثریت کشتی های ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی طی یک سال و اندی گذشته تحت پرچم ایران قرار داده است.

با توجه به این آزادی عمل ها  به نظر می رسد تحریم های اعمالی آمریکا علیه آنها بلااثر شده است و مطابق مفاد توافق موقت بین ایران و گروه کشورهای 1+5، دولت آمریکا برخی تحریم ها در خصوص فعالیت کشتیرانی ایران را متوقف کرده است این موضوع نه تنها در آمریکای لاتین بلکه در اروپای شرقی نیز ملاحظه می شود.

پرواز ایرباس ها بر فراز تحریم ها

صنعت هواپیمایی ایران از جمله بخش هایی است که سابقه آن در تحمل تحریم های غیربشری و ظالمانه بیش از سایر حوزه های اقتصاد ایران است. هواپیماهای جمهوری اسلامی ایران بیش از 30 سال است که تحت شدید ترین تحریم ها بوده اند و محدودیت های اعمال شده در فروش هواپیما و قطعات و.... تا به حال جان صدها تن از ایرانی ها را گرفته است. از همین رو یکی از نکات مورد تأکیید تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان در جریان چانه زنی برسر تفاهم نامه های ژنو و لوزان، لغو تمامی تحریم ها علیه هواپیمایی ایران بود.

این تأکیدات در کنار رایزنی های گسترده مسئولان صنعت هوایی و همچنین اشتیلق صنایع هوایی دنیا بر حضور سریع تر در بازار ایران، باعث شده شاهد کمرنگ شدن جدی و ملموس تحریم ها در این حوزه باشیم تا جایی که برخی رسانه های غربی برقراری تبادلات تجاری در حوزه حمل و نقل هوایی را نشانه بارزی برای «فروپاشی تحریم‌ها علیه ایران» ارزیابی کرده اند.

یکی از اتفاقاتی که رسانه های غربی با استناد به آن تحریم ها علیه ایران را در حال فروپاشی قلمداد می کنند، خرید هواپیما توسط شرکت های هواپیمایی کشورمان از کمپانی ها و شرکت های هوایی غربی است.

بلومبرگ در این زمینه اینگونه گزارش می دهد: « با توجه به اینکه کمتر از دو ماه تا پایان ضرب‌الاجل 30 ژوئن برای حصول یک توافق هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 فرصت باقی مانده است. تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور در حال فرو پاشیدن است.

آخرین دلیلی که می‌توان برای این مساله ذکر کرد این است که یک شرکت هواپیمایی ایرانی به نام ماهان ایر اوایل هفته جاری توانست 9 هواپیمای تجاری را تحویل گیرد. آمریکا پیش از این تهدید کرده بود شرکت‌های غربی را که به ایران هواپیما می‌فروشند تحریم می‌کند، اگر چه ممنوعیت فروش قطعات هواپیما در توافق اولیه ژنو که در اواخر سال 2013 میان ایران و قدرت‌های جهانی حاصل شده بود برداشته شد».

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی اما از ابعاد گسترده تر خریدها خبر داده و اعلام کرده است: « ایران از زمستان سال 93 تاکنون 15 هواپیما تهیه کرده که 9 فروند آن را تحویل گرفته است».

خودروسازهای غربی در ترافیک جاده مخصوص

از کشتی و هواپیما که بگذریم به نظر می رسد خودروسازهای وطنی هم تلاش های گسترده ای را برای برقراری مجدد ارتباط با شرکای سابق غربی خود آغاز کرده اند گرچه از مذاکره با شرکت های جدید نیز غافل نیستند.

بنا بر آنچه مدیران دو خودروساز بزرگ ایرانی و برخی مدیران پژو و سیتروئن گفته اند تقریبا مشکلی از ناحیه تحریم ها برای همکاری مجدد این کمپانی ها وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد، کسی آن را جدی نمی گیرد نه ایرانی ها و نه غربی ها.

«ماکسیم پیکات» مدیرعامل پژو در گفتگو با یک نشریه آلمانی اعلام کرده است: « درحال مذاکره با شرکت ایران خودرو هستیم تا بار دیگر همکاری خود با این شریک ایرانی خود از سر گیرد. ما به صورت هفتگی با شرکای ایرانی خود درباره نحوه و زمان آغاز فعالیت ها درحال گفتگو هستیم».

مدیرعامل سایپا هم مذاکره جدید این شرکت برای انعقاد قرارداد با پژو سیتروئن فرانسه خبر داده است؛ ظاهرا سایپا مشغول مذاکره برای انعقاد قرارداد با پژو سیتروئن است آن هم برای تولید محصولی جدید.

سایپا همچنین مذاکرات خود را با رنو برای اصلاح قراردادها آغاز کرده است و نیسان ژاپن هم در صف مذاکره قرار دارد.

مدیرعامل سایپا در خصوص شیوه همکاری شرکت ولوو با ایران نیز می گوید: « در آینده همکاری‌های خود را با این شرکت افزایش خواهیم داد چرا که ولوو در شرایط فعلی که هنوز تحریم های بین المللی بر کشور پابرجا است همکاری خود را با ایران قطع نکرده است».

22339