اعراب و آمریکا برای ایجاد سامانه موشکی توافق کردند/ نتایج کمپ دیوید از نگاه سفیر پیشین ایران در باکو

زهرا خدایی: آمریکا و مقامات شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، قطر، کویت، عمان، امارات متحده عربی و بحرین) در پایان نشست یک روزه در گردشگاه معروف کمپ دیوید واقع در 100 کیلومتری واشنگتن با صدور بیانیه ای مشترک به کارخود پایان دادند. این در حالی بود که در این نشست تنها دو کشور در سطح رهبری یعنی "تمیم بن حمد آل ثانی" امیر قطر و"صباح الاحمد الصباح" امیر کویت، حضور داشتند و بقیه کشورها در سطوحی پایین تر به این گردهمایی آمده بودند. 

خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگویی با دکتر افشار سلیمانی، تحلیلگر مسائل سیاسی و سفیر پیشین کشورمان در جمهوری آذربایجان نتایج و دستاوردهای این نشست را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه می خوانید:

هدف از نشست کمپ دیوید چه بود؟
پیش از برگزاری نشست کمپ دیوید گمانه زنی های زیاد، متشابه ومتفاوتی از سوی ناظران و تحلیلگران سیاسی منطقه وجهان نسبت به محتوا ونتایج احتمالی این اجلاس صورت گرفت. از جمله اینکه برخی اعلام کردند که در جریان این دیدار، اوباما تلاش خواهد کرد نظر زمامداران عربی منطقه را نسبت به توافق هسته‌ای با ایران جلب کند و احتمالاً دولت اوباما به ‌منظور جلب اعتماد زمامداران عرب، قراردادهای فروش اقلام نظامی جدید و سیستم دفاع ضدموشکی "تاد"را پیشنهاد خواهد کرد. دیگر رسانه‌های امریکایی وغیر امریکایی نیز به مسایل مختلف دیگری از جمله اختلاف میان عربستان و امریکا درموضوع سوریه و یمن که دراین نشست مطرح شده بود پرداخته بودند.

این درحالی بود که اوباما تلاش کرده بود تا اندازه ای اعتماد متحدان سنتی خود را جلب کند. اوباما یکروزپیش از نشست کمپ دیوید در دیدار خود با ولیعهد و محمد بن سلمان نایب ولیعهد و وزیر جنگ آل سعود در کاخ سفید گفته بود آمریکا و عربستان رابطه و دوستی فوق العاده ای دارند که سابقه آن به زمان فرانکلین روزولت می رسد. به موازات اینگونه اظهارات، برخی مقامهای امریکایی پیش از برگزاری نشست با مقامهای کشورهای عربی خلبج فارس هدف از این نشست را تحکیم روابط راهبردی 50 ساله آمریکا و کشورهای عربی اعلام کرده بودند.

پیشتر نیز و به دفعات در طول برگزاری مذاکرات هسته ای ایران با 5+1 برخی کشورهای عربی منطقه خلیج فارس به ویژه عربستان از توافق هسته ای احتمالی گروه 1+5 با ایران ابراز نگرانی کرده بودند. رهبران عربستان و فرانسه نیز یکروز پیش از نشست کمپ با صدور بیانیه ای مشترک بر این مساله تاکید کرده اند که توافق هسته ای با ایران نباید متضمن تهدیدی علیه کشورهای همسایه ایران در منطقه شود.

نکات مهم و برجسته بیانیه کمپ دیوید آیا هدفی که بدان اشاره کردید را تضمین می کند؟ 
در این بیانیه از ایران خواسته شده است تا تدابیری برای اعتماد سازی و از میان بردن نگرانی های کشورهای همسایه خود اتخاذ کند.
دیگر بندهای مهم این بیانیه عبارتند از:
- واشنگتن و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بر پایبندی خود به شراکتی راهبردی و برقراری روابطی قوی تر از گذشته میان خود تاکید می کنند.

- واشنگن بر التزام خود به همکاری مشترک با کشورهای منطقه خلیج(فارس) برای حمایت از منطقه در برابر هرگونه تهدید تاکید کرد.
- آمریکا و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همچنین تصمیم گرفته اند برای مقابله با تهدیدات تروریستی همکاری های خود را افزایش دهند.

- آمریکا سرعت بخشیدن به صادرات سلاح به کشورهای جنوب خلیج فارس را تضمین می کند و هیاتی از آمریکا برای بررسی این موضوع در هفته های آینده به منطقه خواهد آمد.

- کشورهای جنوب خلیج فارس التزام خود را به مشورت و رایزنی با آمریکا قبل از برنامه ریزی برای هر اقدام نظامی اعلام می کنند.
- توانمندی های دفاعی موشکی در منطقه خلیج فارس شامل سامانه هشدار زودهنگام با کمک فنی آمریکا ایجاد خواهد شد.
- سران آمریکا و شورای همکاری خلیج فارس تاکید میکنند که همه اعضای شورای همکاری از توافق هسته ای که پیش بینی می شود در ماه آینده میلادی میان ایران و گروه 1+5 به دست آید استقبال می کنند.

- سران آمریکا و مقاماتی از 6 کشور جنوب خلیج فارس ازجمله سران قطروکویت بر ضرورت تحول سریع از عملیات نظامی به عملیات سیاسی در یمن، حل نزاع ها در خاورمیانه با استفاده از راه های سیاسی و حل نزاع فلسطین و اسرائیل براساس راه حل دو دولت تاکید میکنند.
- سران هفت کشور توافق میکنند که در سال آینده میلادی نیز نشست مشترک دیگری میان سران آمریکا و کشورهای جنوب خلیج فارس برگزار خواهدشد.

آیا این بیانیه می تواند زمینه ساز اعتمادسازی باشد؟
در بررسی محتوای کمپ 3 بنظر میرسد تعهد مشترک به ایجاد یک سامانه دفاعی منطقه ای، از معدود نتایج قابل توجهی است که ازاین نشست حاصل شد. این تعهد در چارچوب درخواست کشورهای منطقه برای دریافت تضمین های دفاعی از آمریکا در مقابل ایران مطرح شده است.
کشورهای عرب منطقه از این نگرانند که برداشته شدن تحریم های ایران در پی حصول توافق نهایی هسته ای، سبب احیای اقتصاد ایران شده و این کشور را قادر به دستیابی به موشک های دقیق تر و مطمئن تر سازد. لذا تصورمیکنند یک سامانه دفاعی مشترک کشورهای منطقه را قادر خواهد ساخت حمله احتمالی از جانب ایران را بهتر دفع کرده و رادارها و تجهیزات شناسایی خود را بدین منظور در یکدیگر ادغام کنند.

اظهارات و لحن رییس جمهور را چگونه دیدید؟
تفاوت محتوایی اظهارات اوباما با سخنان وزیر امورخارجه عربستان سعودی در قبال مسایل مربوط به ایران و عدم حضور سران 4 کشور عربی خلیج فارس در کمپ دیوید و اختلافات نهان وآشکار عربستان با امریکا و کشورهای عربی خلیج فارس بایکدیگر بیانگراین است که نشست کمپ به نفع کشورهای عربی نبوده و به بیشتر خواسته های خود ازجمله دررابطه با توافق هسته ای باایران، تضمین امنیتی این کشورها ازسوی امریکا، برخورد با بشاراسد آنگونه که عربستان و یارانش میخواهند با کم وکیفی که عربها طالب آن بودند نایل نشده اند و آمریکا تاحدود زیادی موفق به اقناع آنها وتحمیل برخی دیدگاههای خود براین کشورها شده است. 

چرا که به نظر میرسد واشنگتن قصد ندارد خود را درگیر مستقیم بحرانها و رودررویی های نظامی احتمالی در منطقه خاورمیانه نماید بویزه آنکه دوره ریاست جمهوری اوباما روبه پایان است ودرمدت قریب دوسال مانده به انتخابات ریاست جمهوری که ازیکسال دیگر فضای انتخاباتی رابر آمریکا تحمیل خواهدنمود دموکراتها نیز قصد پیروزی دران را دارند .

با این اوصاف پیام اوباما به اعراب چه بود؟
اولویت و توصیه امریکا برای عربهای خلیج فارس این است که آنها خود ارتش متحدی را تشکیل دهند و امریکاهم مساعدتهایی به آنها نماید اما نه درسطح واحدی که روزی این کشورها بتوانند امنیت اسراییل را مخاطره افکنند و اینجاست که این سخن اوباما بیشتر معنی می یابد که به اعراب خلیج فارس بویژه عربستان گفت بیشتر از اینکه از اوضاع بیرونی (ایران) باشید ازاوضاع داخلی خودنگران باشید! این سخن اوباما نشان میدهد که او و دولتمردان و سیاسیون آمریکایی، کشورهای عربی خلیج فارس را بی ثبات میدانند و اینکه روزی حکومتهایی در این سرزمینها روی کار بیایند که حامی مسلمانان و بویژه فلسطینیان باشند نگرانند.

اخباری مبنی بر ایجاد سامانه دفاع موشکی آمریکا در منطقه شنیده شده است، این مسئله تا چه میزان شدنی است؟ 

توافق کلی بر سر ایجاد سامانه دفاع موشکی منطقه ای میان کشورهای منطقه و آمریکا حاصل شده، اما بحث بر سر جزئیات و همچنین پیچیدگی های فنی و تاکتیکی سبب می شود عملی شدن این ایده همچنان محل بحث و تردیدهای فراوانی باشد. به عنوان مثال آنتونی کردسمن، تحلیلگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی می گوید بزرگترین چالش در مقابل ساخت سپر موشکی، دستیابی به توافقی جامع درباره قواعد مواجهه با هرگونه تهدید است. به گفته وی، پیش از اینکه نخستین موشک شلیک شود، باید درباره کلیت ساختار این سامانه به توافق و تفاهم رسید.

دستیابی به این هدف، نیازمند انعقاد موافقتنامه های بی سابقه ای میان ارتش آمریکا و کشورهای منطقه و همچنین میان خود این کشورهاست که اغلب روابط پرتنشی نیز با هم دارند. در این چارچوب، این کشورها می بایست به توافقی بر سر تسهیم اطلاعات دست یابند تا از خطر هدف قرار گرفتن تجهیزات و ناوگان خود توسط یکدیگر احتراز کنند. افزون بر این، آموزش های فراوانی از سوی آمریکا باید در اختیار این کشورها قرار گیرد تا جلوی وقایع ناگوار احتمالی گرفته شود.

از سوی دیگر ایجاد یک سامانه موشکی آمریکایی برای جلوگیری از حملات احتمالی ایران علیه کشورهای منطقه، سال ها زمان خواهد برد و همچنین نیازمند افزایش اعتماد میان کشورهای منطقه، فروش بیشتر تسلیحات حساس آمریکایی به این کشورها و ارائه آموزش های فشرده از سوی آمریکا برای جلوگیری از وقوع هرگونه اتفاق ناگوار درباره این تسلیحات است.
در کم نتیجه بودن اجلاس کمپ همین بس که یکی از سران عرب شرکت کننده در اجلاس کمپ دیوید که نامش فاش نشده و نیویورک تایمز خبرآن را منتشر کرده گفته است که «عربستان سعودی و کشورهای کوچک‌تر عرب به دنبال رساندن خود به توانایی هسته‌ای جمهوری اسلامی هستند». علاوه بر این، شاهزاده ترکی بن فیصل، رئیس سابق سازمان امنیت پادشاهی عربستان سعودی نیز گفته «ما به هر آن‌چه ایران به ‌دست آورده، دست خواهیم یافت». هرچند که اخبارواطلاعاتی درزمینه تلاشها وفعالیتهای هسته ای عربستان ازچندسال پیش به بیرون درزکرده و به این مهم نباید ساده انگارانه نگریسته شود.

سیاست خاورمیانه ای آمریکا در برقراری توازن سنتی میان ایران و عربستان از چه زاویه ای قابل ارزیابی است؟
اقدام دولت آمریکا به جلب نظر کشورهای عربی کرانه جنوبی خلیج فارس البته یک سیاست دوسویه و از برخی جهات پارادوکسیکال است؛ زیرا درعین حال که قراردادهای میلیارد دلاری فروش تسلیحات جدید به کشورهای عربی سودهای سرشاری را عاید شرکت‌های اسلحه‌سازی آمریکا و دولت واشنگتن می‌کند اما این عربستان است که هزینه های گزافی را صرف توسعه مدارس افراطی وهابی وتربیت نیروهای رادیکال میکند که موجد تروریسم درمنطقه وجهان هستتد که امروز امریکا با آنها رودروست.

آنچه روشن است اینکه تلاش عربهای خلیج فارس برای حل مشکلات منطقه با امریکا و سیبل نمودن ایران اقدام پسندیده ای نیست و ضرورت دارد ایران همانگونه که پرونده هسته ای خودرا با درایت و واقع بینانه پی می گیرد و با امریکا وارد مذاکرات مستقیم شده است در راستای اعتمادسازی وبرقراری امنیت وصلح و تقویت ثبات در منطقه نیز به مذاکرات موازی با کشورهای منطقه و امریکا واروپا و روسیه و چین بپردازد و با استخدام توأمان دیپلماسی رسمی وعمومی، مساعی معطوف به هدفی در راستای تامین منافع ملی ایران و تقویت ثبات و امنیت منطقه ای مبدول دارد. چراکه افزایش شکاف میان ایران و کشورهای منطقه و ایران -امریکا به نفع ما و منطقه نیست.

5252