ژئوپولیتیک توافق هسته ای ایران

همانطورکه ایران وایالات متحده نزدیک یک توافق هسته ای تاریخی هستند، در این مورد که آیا این معامله نشانگر یک تسلیم شده ایران در پیگیری منافعش در خاورمیانه است یا فرصتی برای تحکیم و تثبیت منطقه، بحث سختیدرگرفته است. اگر ایالت متحده و شرکای آنها، از مذاکرات هسته ای قبلی با ایران درس گرفته باشند، و استراتژی محکم هماهنگی در منطقه در پیش گیرند، پتانسیل بهبود خاورمیانه جنگ زده در طی چند سال آینده وجود دارد. خود معامله فقط نیمی از چالش است: نیمه دیگر، ساخت یک چارچوب سیاسی است؛ بگونه ای که بلندپروازی های ایرانیان را محدود سازد.

ازاوایل سال 2009، رئیس جمهور باراک اوباما، استراتژی تعامل و فشاربر ایران با توجه به برنامه های هسته ای در پیش گرفت که مدام تاکید بر مذاکره داشت ولی فشار اقتصادی و دیپلماتیک را افزایش می داد. با این وجود، ایران تسلیم نشد.
تازمانیکه ایران تهدیدات بین المللی را باوجود مشکل ساز بودن، جدی به حساب نمی آورد،این رویکرد آمریکا در تغییر عملکرد ایرانیان ناموفق بود. این موضوع، بااجرای تحریم های شدید انرژی و مالی در سال 2012، که نیمی از صادرات نفت ایران را ازبازار حذف کرد، تغییریافت.درسال 2013، درحالیکه خطر علیه بقای جمهوری اسلامی افزایش می یافت، حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور عمل گرا انتخاب شد.

زمانیکه ایران نظر خود را تغییر داد، نیاز به کانالی وجود داشت که بتوان از آن طریق ارتباط برقرار کرد. کمک رسانی دولت اوباما ازسال 2009 تا 2012 بدین معنی بودکه دراین دوره ی بحرانیایالات متحده و ایران می توانند مذاکرات محرمانه داشته باشند. این مذاکرات توسط عمان، متحد کوچک و وابسته آمریکا که روابط خوبی با ایران داشت- تسهیل میشد. توافق هسته ای تاریخی که آمریکا و ایران درصدد امضایش هستند، بدون فشار اقتصادی و کمک دیپلماتیک، به تصویب نخواهدرسید.همانند موضوع برنامه ی هسته ای، تا ایران،هزینه سیاست هایش را شناسایی و محاسبه نکند، توافق منطقه ای با شرایط قابل قبول برای آمریکا و متحدان آن غیرممکن است.

تلاش برای تغییر سیاست های ایران قبلا بامداخله عربستان سعودی در یمن وبه دنبال نشانه هایی از نقش جدی آمریکا -یعنی زمانیکه ناو تئودور روزولت به منظور وادارکردن ناوهای ایران بهبازگشت از یمن فرستاده شد-آغازشده است. شکست های نظامی اخیر رژیم اسد نیز ممکن است محاسبات ایران را تحت تاثیر قراردهد. درحقیقت، حملات هوایی عربستان در یمن و تجدید فشاربر اسد توسط سعودی و دیگران، توافق پس از هسته ای خاورمیانه را تشکیل می دهد که در آن متحدان منطقه ای آمریکا متوجه این موضوع هستند که ازاین پس برای محدودسازی ایران باید اقدامات بیشتری انجام دهند.

آمریکا و متحدان منطقه ای آن می توانند اقدامات بیشتری برای تحت فشارقرار دادن ایران انجام دهند. این اقدام می تواند با توسعه ی یک استراتژی منسجم برای مقابله با نفوذ ایران، که ماه آینده در ملاقات اوباما با رهبران شورای همکاری خلیج فارس در کمپ دیوید بحث خواهدشد، آغاز شود. برخی عناصر باید شامل اشتراک گذاری اطلاعات بیشتر، سیاست دریایی تهاجمی تر در توقیف محموله ی سلاح های ایرانی، درنظر گرفتن ریسک در عملیات مخفی مشترک با شرکای عرب، ارائه ی آموزش به شرکای عرب سنی ما که می تواندآنها رادرمقابله با نمایندگان ایرانی قدرتمند سازد، باشند.

حتی به میزانیکه ایالت متحده، هشدار محدود شدن نفوذ تهران و خطر مقابله مستقیم با آمریکا را به ایران می دهد، لازم است واشنگتن نیز آمادگی تغییر بالقوه ایران را داشته باشد. درحال حاضر، برخی در ایران، ازجمله وزیر امورخارجه، جوادظریف، تمایل به مذاکره توافقی درمورد مسائل منطقه ای با ایالت متحده و شرکای سنی عرب آنها را نشان می دهند.
بعد از توافق هسته ای، ایالت متحده باید آماده مذاکرهدرباره مسائل منطقه ای باایران به صورت دوجانبه، درعین حال ایجادشرایط چندجانبه مشابه فرآیند 5+1 ، باشد. چنین فرآیندی باید شامل بازیگران کلیدی منطقه ای و قدرت های خارجی که در حل و فصل سیاسی در خاورمیانه موثر هستند، باشد.

درطی زمان، توافق ها می توانند: جنگ در سوریه را اتمام بخشیده و و تلاش در برکناری بشار اسد را ازبین ببرد؛ همکاری علیه داعش را افزایش دهد؛ سبب تقسیم قدرت در عراق با ظرفیت سنی، شیعه و کرد؛ و تعدیل جنگ در یمن شود. تلاش برای برکناری اسد که درحال تامین امنیت جامعه ی علوی خود است، ممکن به نظر نمی رسد، اما هرچه باشد، بدون همکاری با ایران،رسیدن به این اهداف غیرممکن است.در سوی دیگر، تعمیق بی نظمی در سوریه، با به قدرت رسیدن یک رژیم جهادی رادیکال بیشتر خواهدشد.

هرچند، یک موضوع، حتمی است. تنها راه ایجاد توافق هسته ای به نفع خودمان این است که ایالات متحده و شرکایش، هردو فشار و تعامل شدید را به منظور تنظیم شرایط برای روابط جدید با ایران به کار گیرند. پیش بینی می شود در آینده خاورمیانه درحالت جنگ خفیف باشد. خط مشی های کنونی، عمدتا فرقه ای هستند. ما پیش از این، با رژیم های سنی، مشارکت های نزدیکی داشته ایم: همچنین نیازمند مذاکره با قدرت شیعه در منطقه هستیم.

منبع: نشنال اینترست
ترجمه: آیلار فخری اسلامی

4949