معاهدات بین المللی برای نهایی و الزام آور شدن باید مراحلی را طی کنند.مقاماتی که مسئولیت انجام مذاکرات را بر عهده دارند،زمان لازم برای دستیابی به یک معاهده و همچنین زبان نگارش متن معاهدات از مهمترین مبانی است که در معاهدات بین المللی باید مد نظر قرار گیرد.
رایج ترین روش ایجاد قواعد بین المللی وتفاهم بین دولت ها انعقاد معاهده یا توافق نامه بین المللی است. دولت ها ازطریق معاهده یا به عبارت دیگر یک توافق بین المللی با هشیاری و رضایت روابط بین خود را تنظیم می نمایند.
براساس عهدنامه 1969 وین معاهده عبارت است از توافق بین المللی که بین کشورها منعقد شده است ومشمول حقوق بین الملل است ومی تواند دریک سند یا چند سند تنظیم گردد .برای معاهدات نام های گوناگونی می توان انتخاب نمود مثل میثاق، کنوانیسون ، پیمان ، تفاهم نامه ، پروتکل اعلامیه مشترک ،عهدنامه وغیره .در هر صورت اگر یک توافق بین المللی مشمول عهدنامه 1969 وین باشد مشمول قواعد ومقررات حقوق معاهدات است.اعم از اینکه طرفین چه عنوانی برای آن انتخاب کرده باشند. بنابراین صرف بیان قصد مشترک آتی وآرزوها معاهده محسوب نمی شود بلکه طرفین باید قصد نیت ایجاد یک رابطه حقوقی طبق مقررات حقوق بین الملل را داشته باشند.
** مذاکره رکن رسیدن به یک توافق بین المللی
برای انجام یک توافق بین المللی ابتدا نیاز به انجام مذاکره است.عصر حاضر عصرمذاکره است، زیرا کلیه اختلافات بین المللی در نهایت باید از طریق مذاکره حل وفصل شود.براساس قواعد حقوق بین المللی ومقررات منشور سازمان ملل متحد استفاده از زور و تهدید وجنگ ممنوع است.بنابراین راه حل نهایی حل اختلافات بین المللی انجام مذاکره است.
مذاکره توسط نمایندگان ذی صلاح وتام الاختیار کشورها انجام می شود.مقام مذاکره کننده باید دارای سندی باشد که به آن اختیار نامه می گویند واز طرف مرجع صلاحیتدار یک کشور یا سازمان بین المللی جهت انجام مذاکره یا اعتبار بخشیدن به یک معاهده صادر می شود. وزیر امور خارجه معمولا نیازی به داشتن اختیار نامه ندارد. اگر مذاکره وتوافق بین کسانی انجام شود که فاقد مجوز ازطرف کشور متبوع خود باشند آن توافق فاقد اثر حقوقی است مگر آنکه کشور مربوطه متعاقبا مذاکرات وتوافقات انجام شده را تایید نماید.
زمان مذاکرات؛
در توافقات بین المللی مدت خاصی برای انجام مذاکرات وجود ندارد.برحسب نوع وماهیت اختلاف سال ها زمان نیاز است تا یک توافق جامع حاصل گردد. به عنوان مثال در خصوص تعیین رژیم حقوقی دریای مازندران سال ها است که بین کشورهای مربوطه مذاکره انجام می شود ولی هنوز به نتیجه قطعی وقابل قبول برای طرفین نرسیده است.
اهمیت زبان معاهدات؛
بعد ازاینکه مذاکره کامل شد نگارش متن آغاز می شود و نگارش متن توسط کارشناسان مربوطه انجام می شود.نگارش متن در معاهدات دو جانبه وچند جانبه می تواند متفاوت باشد.معاهده در زمان های گذشته به زبان لاتین نگاشته می شد وسپس بعد از قرن 17 به بعد تا زمان جنگ جهانی اول زبان فرانسه زبان رسمی معاهدات بود، ولی ازسال 1919 به بعد زبان انگلیسی زبان متداول وموسوم معاهدات است.
در حال حاضر نظر به اینکه دولت ها همه با هم برابر ومساوی هستند ودارای حاکمیت واقتدار می باشند،غالبا معاهدات به زبان تمامی طرفین معاهده نگاشته می شود مثلا به زبان فارسی وانگلیسی.منشور ملل متحد به 5 زبان رایج دنیایعنی فرانسه،انگلیسی، روسی، چینی واسپانیولی نوشته شده است که اخیرا براساس ماده 111 منشور زبان عربی نیزبه این زبان ها اضافه شده است.
وقتی معاهده یا توافق بین المللی مثل توافق اخیر لوزان به چند زبان نگارش می یابد ممکن است برداشتن وتفاسیر متفاوت از آن مطرح شود.چرا که واژه ها والفاظ در کشورهای مختلف می تواند معانی کاملا متفاوتی داشته باشند لذا برای جلوگیری از این مشکل طرفین توافق می کنند که معاهده به چند زبان نگارش یابد اما درصورت اختلاف یکی از زبان ها دارای اولویت باشد، مثلا برای رفع اختلاف و تفسیر از متنی که به زبان انگلیسی است استفاده شود وبراساس آن متن اختلافات فیصله یابد.
درمعاهده لوزان که اکنون کارشناسان درحال نگارش متن آن هستند، باید از الفاظ و واژه هایی استفاده شود که کاملا مشخص و روشن باشد تا درآینده موجب بروز مشکل نگردد واگر کلمه یا واژه ای داری ابهام بود باید برطبق معنای طبیعی وعادی آن مورد تفسیر قرارگیرد.
نکته دیگر که باید مد نظر قرار گیرد این است که کارهای مقدماتی،مصاحبه ها وسخنرانی های طرفین یک توافق می تواند قصد ونیت آنها را در بکارگیری الفاظ وکلمات روشن نماید.
درباره تحریم ها؛
درخصوص مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 لازم به توضیح است که ایران مورد تحریم اقتصادی کشورهای گروه 1+5 وهم چنین سازمان ملل متحد قرار گرفته است.
به عبارت ساده دونوع تحریم در مورد ایران وجود دارد، یک نوع از طرف کشورهای مربوطه و دیگری ازطرف سازمان ملل متحد است که دارای شخصیت حقوقی بین المللی جدای ازاعضای آن می باشد.بنابراین اکنون باید طرفین در مذاکرات خود تصمیمی اتخاد نمایند تا سازمان ملل ( شورای امنیت ) نسبت به صدور یک قطعنامه برای رفع تحریم ها اقدام نماید.
با توجه به اینکه تحریم های قبلی علیه ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل بوده است لذا همان سازمان نیز باید نسبت به رفع تحریم اقدام کند. رفع تحریم توسط سازمان ملل وذیل فصل هفتم آن ،که جنبه الزامی دارد، اتخاذ می شود لذا برای کلیه کشورها از جمله آمریکا الزام آور بوده وکنگره آمریکا ونهادهای دیگر قدرت در این کشور نمی توانند خلاف آن عمل نمایند وباید به تفاهم هسته ای وفادار باشند.
*استادیار حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی
4949
نظر شما