وقتی که تهران رنگ هنر گرفت/ مبدع و مجری طرح «نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر» چه کسانی بودند؟

الهه خسروی یگانه: صبح امروز، وقتی از خانه بیرون آمدم تا به محل کار بروم اتفاق عجیبی افتاد. تمام تابلوهای تبلیغاتی حاشیه خیابان و بزرگراه، هنری شده بودند. به جای نوترینو شو، رایتلی شو، چی توزی شو، حالا عکسی از استاد ابوالحسن صبا در پس زمینه یک درخت روی تابلو جا خوش کرده بود و یک جای دیگر تصویر کاشی‌کاری از دوره قاجار. 

فکر کردم لابد دارم خواب می‌بینم. حتی تصورش هم محال بود. این که این همه شرکت تبلیغاتی از خیر درآمد حاصله‌شان از بیلبوردهای درون شهری بگذرند و به جایش تصویری از یک اثر هنری منحصر به فرد نصب کنند. اما خواب و رویا نبود. واقعیت داشت. تهران به نگارخانه‌ای بزرگ تبدیل شده است. نگارخانه‌ای که در آن هر طرف چشم بچرخانی با یک اثر هنری زیبا روبرو می‌شوی.

سازمان زیباسازی شهرداری تهران، مجری این ایده است. این که تهران را به یک موزه بدل کند. دکتر کامیاب، رییس این سازمان، گفته این کار را انجام داده تا مردم به بازدید کردن از موزه‌ها ترغیب شوند. موزه‌هایی که به گفته او تعداد بازدیدکنندگان بعضی‌های‌شان از تعداد کارمندان‌شان هم کمتر است. 

سعید شهلاپور مبدع و پیشنهاددهنده این طرح است. مجتبی موسوی مجری طرح نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر، درباره این ماجرا می‌گوید:‌ «این ایده از طرف آقای سعید شهلاپور چند سال قبل مطرح شد ولی به دلیل مشکلات اجرایی که داشت امکان عملی شدن نیافت. امسال که آقای کامیاب ریاست سازمان زیباسازی را برعهده گرفتند، این ایده برای بار چندم مطرح شد و از طرف ایشان مورد استقبال قرار گرفت.»

اما چطور شرکت‌های تبلیغاتی راضی شدند که بیلبوردهای‌شان را به این کار اختصاص دهند؟ موسوی می‌گوید: «طبیعی است که اغلب این بیلبوردها تجاری هستند. شرکت‌های تبلیغاتی برای تبلیغ کالاها روی این بیلبوردها پول می‌گیرند و البته به سازمان زیباسازی هم پول می‌دهند. این که ده روز پیاپی این کار تعطیل شود برای شرکت‌ها سنگین بود ولی خوشبختانه آنها در چارچوب سهم فرهنگی حاضر شدند ده روز این بیلبوردها را در اختیار این پروژه قرار  دهند.»

طبق قانون تمام شرکت‌ها و وزارتخانه‌ها موظفند که هر سال بخشی از بودجه و توان خود را به کارهای فرهنگی اختصاص دهند. و به همین خاطر شرکت‌های تبلیغاتی با اختصاص یافتن این بیلبوردها به مدت ده روز برای اجرای این طرح موافقت کرده‌اند. 

ولی چرا این بازه زمانی برای اجرای این طرح انتخاب شده است؟ موسوی می‌گوید:‌«کمتر از ۲۵ روز پیش مدیریت اجرای این طرح بر عهده من قرار داده شد. فرصت بسیار کوتاه بود ولی به دلایلی مجبور بودیم در همین زمان این کار را انجام دهیم. چون اگر به تاخیر می‌افتاد دیگر ممکن نبود. اولا تراکم کاری هر کدام از این فضاهای تبلیغاتی در این ماه خلوت‌تر بود و از طرفی هم شرکت‌ها اعلام کرده بودند که در این بازه زمانی امکان همکاری با این پروژه را دارند.»

موسوی می‌گوید که او برای اجرای این طرح حداقل چهار ماه زمان نیاز داشته است اما با این حال این کار را پذیرفته تا شروعی برای تبدیل شدن تهران به یک نگارخانه کلید بخورد. 

او درباره نوع انتخاب آثار هنری و این که چطور علاوه بر آثار ایرانی از آثار هنرمندان خارجی هم استفاده شده می‌گوید: «خوشبختانه دست ما برای انتخاب آثار کاملا باز بود و در سیاستگذارهای اولیه خط مشی کلی تعیین بود. این که با توجه به این زمان کم اثاری که در دسترس هستند را پیدا کنیم و این که ترکیبی از هنر و ایران و جهان را به نمایش بگذاریم. البته اولویت با هنر سنتی و گنجینه‌ای ایران بود در نتیجه هفتاد درصد آثار به نمایش درآمده ایرانی و سی درصد خارجی هستند. از سوی دیگر قرار شد از میان آثار ایرانی فقط آثار هنرمندان فقید انتخاب شوند. هنرمندانی از دوره قاجار و مکتب کمال الملک تا دوران معاصر. و در دوره‌های بعدی که فرصت بیشتری داشتیم به آثار هنرمندان در قید حیات بپردازیم تا نه حق کسی ضایع شود و نه اعتراض کسی را بربیانگیزیم.» 

نمایش همزمان آثار مهم هنری هنرمندان ایرانی و خارجی فرصتی است برای شهروندان تهرانی تا با تماشای آنها به مقایسه ضمنی این آثار و درک تفاوت‌ها و شباهت‌های‌شان برسند. این نکته‌ای است که مجتبی موسوی نیز بر آن تاکید دارد: «این موضوع از جنبه‌های مختلف فرهنگ‌سازی می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد. ماموریت سازمان زیباسازی تلطیف فضاهای شهری است و این مقطع ده روزه که در آن بیلبوردهای تهران بعد از روزهای طولانی اختصاص یافتن به کالاهای تجاری به آثار هنری اختصاص یافته است باعث ایجاد فضایی آرام می‌شود. از سوی دیگر مردم را تشویق می‌کند که به موزه‌ها سر بزنند و این آثار را از نزدیک ببینند.» 

در این پروژه اکثر موزه‌های تهران، مراکز فرهنگی، موزه کمال‌الملک، عکاسان حرفه‌ای که آرشیو خود را در اختیار این پروژه گذاشتند، نشریات تندیس و حرفه هنرمند، نشر نظر، موزه ملک، موزه هنرهای معاصر، موزه فرش، مجموعه نیاوران و ... با سازمان زیباسازی شهرداری همکاری داشته‌اند. 

همه این نهادها دست به دست هم داده‌اند تا تهران به معنای واقعی کلمه چشم‌نواز شود. شهری که حالا از پس دود و غبار و رنگ‌های تیره، تصاویر تازه‌ای را به رخ شهروندانش می‌کشد. این روزها در موزه‌ای به وسعت تهران قدم بزنید و با شاهکارهای نقاشی و نگارگری و خطاطی ایران و جهان آشنا شوید. 

58۲۴۴