سعید جعفری - رجب طیب اردوغان نخستین باری است که پس از پذیرفتن پست ریاست جمهوری به ایران سفر می‌کند، سفری که البته این بار با حواشی بیشتری رو به رو بوده است. اظهارات پیش‌بینی نشده رئیس جمهور ترکیه در قبال نقش‌آفرینی ایران در خاورمیانه انتقادات زیادی را با خود به همراه داشت و حتی برخی از نمایندگان مجلس خواهان لغو سفر رجب طیب شدند. با این تفاسیر مقامات ایرانی با مدیریت فضا سعی کردند اختلافات را مدیریت کنند و حالا رئیس جمهور ترکیه در تهران از افزایش همکاری ها میان تهران و آنکارا می‌گوید. دکتر اسدالله اطهری در گفتگو با خبرآنلاین پیش آمدن اختلاف نظر میان دو کشور همسایه در برخی موضوعات را امر عجیبی نمی‌داند و از تدبیر ایران برای کنترل فضا تقدیر می‌کند.
آقای اردوغان پس از اظهارات تندی که نسبت به نقش ایران در منطقه خاورمیانه به ویژه سوریه و یمن داشت به تهران آمده است. چه اتفاقی افتاده که رئیس جمهور ترکیه چنین اظهارات آتشینی را به زبان می آورد و تنش ها میان تهران آنکارا به این حجم بی سابقه می رسد؟
البته تضادها میان دو کشور آنطور که شما می‌گویید بی‌سابقه نبوده است و اگر بخواهیم روابط را در سطوح دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی تقسیم بندی کنیم می‌بینیم که عموم تضادها در حوزه منطقه‌ای بوده است و طرفین در پرونده‌هایی مانند یمن و سوریه با یکدیگر به اختلاف خورده‌اند اما به هر حال آن‌هم خیلی گسترده نبوده است.
اما برخلاف فرمایش شما به نظر می‌رسد این اظهارات کاملا بی‌سابقه بوده ما چنین اظهاراتی را در سالهای اخیر از سوی ترکیه نداشته‌ایم.
خیر اینگونه نیست و نمی‌توان آنها را بی‌سابقه دانست. حتی پیش از آمدن اردوغان هم مشکلاتی در روابط میان دو کشور وجود داشت و مثلا در دوران مسعود ییلماز هم شاهد بودیم که اظهارات تند و تیزی علیه ایران مطرح شد. ضمن اینکه اساس صحبت‌های آقای اردوغان در حوزه یمن و سوریه متمرکز است و در دیگر موارد اختلاف چندانی میان تهران و آنکارا نبوده است.
یعنی شما صحبت‌های اردوغان را طبیعی می‌دانید؟
خیر. من طبیعی نمی‌دانم و اتفاقا صحبت‌های شما را تایید می‌کنم. ولی مثلا اگر بخواهیم روابط دو کشور را در حوزه‌های مختلف و در سطوح گوناگون مورد بررسی قرار دهیم می‌بینیم که در بسیاری از موارد دو طرف با هم اشتراک نظر دارند و چنین اختلافاتی می‌تواند طبیعی باشد. البته در عین حال من صحبت‌های شما را تایید می‌کنم و معتقدم آقای اردوغان از سال ۲۰۱۱ به بعد بیشتر ایدئولوژیک شد و به جای اینکه منافع ملی ترکیه را در نظر بگیرد بیشتر روی مسائل و باورهای ایدئولوژیک وارد شد و در نتیجه منافع ملی ترکیه قربانی شد. اردوغان در مورد سوریه، مصر و حتی امروز یمن با دخالت‌های خود شرایط منطقه را به هم زده و حالا کاری که خود انجام داده را به ما نسبت می‌دهد. ترکیه در لبنان دخالت می‌کند در سوریه از جبهه النصرتی حمایت می‌کند که بنا به تایید سازمان ملل یک گروه تروریستی است. ترکیه از داعش حمایت می‌کند، یا عملکرد ترکیه در سلیمانیه و اربیل و موصل کاملا سوال برانگیز بوده است. ضمن اینکه وقتی عملکرد ترکیه در کشورهای منطقه را می‌بینیم همه جا ناکامی به همراه داشته است. در لیبی کاگران ترک اخراج شده‌اند، در مصر روابط دو کشور تیره و تار شده در تونس به محض اینکه اخوان شکست خورد، حکمرانان جدید ترجیح دادند روند متفاوتی را در قبال سوریه در پیش بگیرند که با نظر ترکیه مخالف بود. اما با این وجود شرایط اینچنین نیست که یک پرونده کل روابط دو کشور را بر هم بزند. ایران و ترکیه هم روابط خوبی در مسائلی چون گمرکات، بهداشت، سلامت انرژی و دیگر همکاری‌های اقتصادی دارند. ضمن اینکه پس از رفع احتمالی تحریم‌ها ترک‌ها با علاقه بیشتری وارد بازار ایران می‌شوند و می‌توان فرصت‌های اقتصادی خوبی را برای دو طرف در نظر داشت.
بعد از سخنان تند آقای اردوغان تنی چند از نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواهان لغو سفر رئیس جمهور ترکیه شدند اما اردوغان اعلام کرد که خود برای سفرش تصمیم می‌گیرد و این به نوعی نشان از علاقه سفر او به تهران است. این موضوع را چگونه تحلیل می‌کنید؟
موضوع سفر اردوغان به ایران از قبل هماهنگ شده بود و سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه هم بر این موضوع تاکید کرد. ضمن اینکه به هر حال در کشوری آزاد همه می‌توانند در خصوص انجام شدن یا نشدن سفر یک مقام خارجی اظهار نظر کنند و از این باب مشکل و اختلافی وجود ندارد. اما نکته مهم در این رابطه تدبیر دولت و همچنین رهبران نظام بود که سعی نکردند وارد این فضا شوند و روابط را تنش آلود کنند. این نکته مهمی است که ما توانستیم فضا را مدیریت کنیم و اجازه ندادیم اوضاع بحرانی تر شود.
با توجه به اینکه ایران و ۵+۱ در لوزان به توافقاتی خوبی دست یافتند به نظر می‌رسد ایران در شرایط جدیدی قرار می‌گیرد که می‌تواند در معادلات منطقه‌ای تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد. بر این اساس چشم انداز روابط دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وزرایی که همراه آقای اردوغان به تهران آمده‌اند بیشتر در حوزه‌های گمرک و بهداشت و سلامت و تجارت و اینهاست. ایران یکی از اصلی‌ترین تامین کنندگان نفت و گاز ترکیه به شمار می‌رود و بعد از این توافق می‌تواند به عنوان یکی از پل‌های ترانزیت انرژی ایران به اروپا معرفی شود. ضمن اینکه بحث‌های خوبی هم برای تقویت راه آهن ایران و ترکیه مطرح شده است. ضمن اینکه با توجه به اینکه اردوغان پیش از سفر به ایران ملاقات‌هایی هم با مقامات عربستانی داشته صحبت‌هایی در خصوص میانجیگری ترکیه برای بهبود روابط تهران و ریاض مطرح شده است و گفته می‌شود نایف چنین مسائلی را با اردوغان مطرح کرده است. بنابراین به نظرم دو کشور می‌توانند با افزایش همگرایی و بهبود سطح مناسبات از فرصت‌های پدید آمده پس از برداشتن تحریم ها بهره برداری کنند.
49308
نظر شما