ایران، بازیگر جهانی

فاطمه محمدی*

روزگاری اتحاد جماهیر شوروی دومین قدرت جهان، اما همطراز با امریکا و یکی از دو ابر قدرتی بود که در دوران جنگ سرد جهان را اداره می کردند. گرچه ندانم کاری داخلی و مشکلات درونی اندیشه کمونیسم عمر آن را کوتاه ساخت، لیکن هیچکش اقتدار و دستاوردهای بزرگ شوروی را انکار نمی کند که اولین کشوری بود که به بمب هسته ای دست یافت و در همه صنایع در جهان برجسته بود به ویژه در صنعت متالوژی و بسیاری از صنایع سنگین.

کار تا جایی پیشرفت که آمریکا برای تأمین منافع متحدینش ناگزیر به پای میز مذاکره رفت و پیمان های معروف "سالت" را امضا کرد تا هم حجم سلاحها کنترل و هم استقرار صلح با ثبات تر شود. اما نکته مهمتر در آن زمان، فضای حاکم بر جهان بود که ضرورتاً توافق شوروی و آمریکا آن را اداره می کرد.

در تمامی مناطق بحرانی جهان اوضاع اینگونه بود و اینک امروز باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا برای توجیه مخالفین خود می گوید: در گذشته هم ناگزیر بودیم پیمانهایی را با شوروی امضا کنیم؛ و این یعنی سطح ایران نه یک بازیگر منطقه ای بلکه جهانی است. و این اعتراف رئیس جمهور بزرگترین و قوی ترین کشور جهان است که خود ادعای جهان سالاری دارد.

سرانجام، پس از گذشت 8 روز نفس گیر از آغاز مذاکرات ماراتونی میان ایران و کشورهای گروه 5+1 در لوزان سوییس، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فردریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا با حضور وزرای امور خارجه این شش کشور از توافقی تاریخی خبر دادند و در نهایت به انتظارها پایان دادند.
شاید بتوان گفت این "توافق ویژه تاریخی" به اذعان باراک اوباما در نوع خود بی سابقه است و پیام‌های زیادی در خود دارد که می توان آنها را در چند بند برشمرد:

• توافق لوزان، صفحه جدیدی در روابط ایران و آمریکا که رهبری کشورهای غربی علیه ایران را بر عهده داشت، باز می‌کند. صفحه ای که از آمادگی آمریکا برای تعامل با مردم ایران بر اساس احترام متقابل خبر می دهد.
نباید فراموش کنیم که اگر نرمش قهرمانانه تیم مذاکره کننده ایران در برابر این شش کشور نبود، اکنون شاهد چنین توافقی نبودیم و همان طور که پیش از این دکتر روحانی، رئیس جمهوری کشورمان فرموده بودند بر اساس برد- برد چنین نتیجه ای صورت نمی گرفت.

• نقش مهم منطقه ای ایران در سوریه، عراق و یمن سبب شد تا اوج توانایی و همت ایرانی ها به کشورهای جهان ثابت شود و آنها نیز در برخی امور عقب نشینی کنند. اکنون براساس صحبتهای محمدجواد ظریف، توافق برد - برد صورت گرفته و این نشانگر ورود ایران به مرحله ای جدید و به اذعان غربی ها درها برای بازگشت ایران به جامعه بین المللی باز شده است.

• روسیه اولین کشوری است که از این توافق استقبال کرده و معتقد است این توافق بازتاب مثبتی در منطقه خاورمیانه خواهد داشت.

• یکی از مهمترین دستاوردهای این توافق حضور پژوهشگران هسته ای ایران در فعالیتهای بین المللی هسته ای است که بر اساس پژوهشهای علمی و تأسیساتی صورت خواهد گرفت و این افتخاری بزرگ برای ایران و پژوهشگران ایرانی خواهد بود. و این تحولات در حالی رخ میدهد که منابع خبری در دولت آمریکا از جاسوسی اسرائیل در مذاکرات هسته ای خبر داده بودند و معتقد بودند این جاسوسی بخشی از برنامه نتانیاهو برای شکست مذاکرات هسته ای ایران بوده است. اقدامی که خشم مقامات آمریکایی را برانگیخت و سبب شد تا طرفین ارشد مذاکره کننده در ابتکاری، برای فرار از شنود صهیونیستها، فضای باز را برای انجام برخی صحبتها انتخاب کنند.

اما نکته مهم اینجاست در حالی که همه رسانه های مطرح بین المللی به پخش اخبار توافق هسته ای ایران با کشورهای 5+1 پرداختند و از یک شوک حیرت آور خبر می دادند، رسانه های کشورهای حوزه خلیج فارس و یا به تعبیری کشورهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی از پخش آن خودداری کردند. شبکه الجزیره قطر، شبکه العربیه و همچنین شبکه الاخباریه عربستان سعودی به وضوح با ممانعت از پخش زنده، تنها به خبری کوتاه در بخش خبری خود بسنده کردند و هنوز در اعلام موضع تردید دارند.

نکتۀ مهم دیگری که اشاره به آن خالی از لطف نیست، اظهارات مهم و قابل تأمل باراک اوباما پس از قرائت بیانیۀ هسته ای در گلدن رز کاخ سفید است که به اختصار به بندهایی از آن اشاره می‌شود؛ سخنانی که برای بسیاری از بازیگران منطقه ای غیرمنتظره بوده و به خوبی بیانگر فهم مشترک میان طرفین مذاکره کننده بود:

1- اگر این توافق به طور کامل اجرا شود از حصول ایران به سلاح هسته ای جلوگیری می کند.
2- ایران خود به پای میز مذاکره آمده و تحریمها به تنهایی نقشی در توقف برنامه هسته ای ایران نداشته است.
3- فتوای آیت الله خامنه ای درباره مممنوعیت سلاح هسته ای ابزار خوبی برای پایبندی ایران به توافق هسته ای است.
4- این یک توافق تاریخی با ایران بوده و با اهداف اصلی آمریکا همسویی دارد.
5- این توافق بهتر از تحریم‌هایی است که در طول 20 سال علیه ایران در جریان بود و بهتر از جنگ است و راه حل دیپلوماسی تنها راه حل این مسئله بود.
6- حتی اگر ایران بخواهد توافق را نقض کند، حداقل یکسال زمان نیاز دارد تا بتواند مواد لازم برای تولید سلاح هسته ای را تامین کند.
7- ایران هیچگاه پلوتونیوم مناسب برای تولید سلاح اتمی تولید نخواهد کرد.
8- توافق با ایران براساس اعتماد نبوده بلکه بر اساس تحقیقات انجام شده بوده است .
9- به ملت ایران می گویم که آماده ایم بر اساس احترام متقابل با شما تعامل کنیم.
10- ایران بیشتر از همه کشورها در معرض بازرسی و تفتیش قرار می گیرد.
11- جامعه بین المللی تحریمها علیه ایران را به تدریج لغو خواهد کرد و لغو تحریمها منوط به پایبندی کامل ایران به توافق هسته ای است.
12- توافق با ایران بهترین گزینه برای اسرائیل است و از امنیت اسرائیل کوتاه نمی آییم.
13- من و آقای نتانیاهو درباره پرونده هسته ای ایران اختلاف نظر داریم و من معتقدم راه حل مسالمت آمیز بهترین گزینه است.
14- به پادشاه عربستان تاکید کردم امنیت کشورهای حوزه خلیج فارس از اصول آمریکا است.
15- در صورت مخالفت جمهوری خواهان با این توافق، جهان آمریکا را ملامت می کند.

این دستاورد بزرگ برای ملت و تاریخ ایران مبارک باشد. به همه دست اندرکاران به ویژه آقای ظریف که اخلاق جوادی دارند و حتی مخالفین که با مخالفت خود فضا را برای یک توافق خوب آماده کردند، دست مریزاد می گوییم. روح امام و شهدا شاد است؛ شاد از این اقتدار و بزرگی.

سردبیر ماهنامۀ سیاسی العالم

5252