سعید جعفری - تحولات سوریه پنج ساله شد. حدود پنج سال پیش اعتراضات در کشورهای عربی به سوریه هم کشانده شد و بخشی از مردم این کشور در اعتراض به آنچه که خودکامگی سیستم حکومتی و نابرابری های سیاسی و اجتماعی و اقتصادی می خواندند به خیابان ها آمدند. اما سرنوشت سوریه مشابه کشورهایی چون مصر و لیبی و تونس نشد. شاید چون جنس حکومت متفاوت بود، شاید هم به این دلیل که نقش بازیگران خارجی در این بحران از منظر دیگری بود. به هر ترتیب حالا و پس از پنج سال هرچند هنوز اسد در قدرت است و موج اعتراضات تا اندازه زیادی خوابیده است، بخشی از کشور در اختیار نیروهای اسد است و بخشی دیگر در اختیار داعش و ارتش آزاد. مرتضی نعمت زاده رایزن فرهنگی سابق ایران در سوریه معتقد است چشم انداز چندان روشنی برای سوریه متصور نیست جز اینکه در گفتگوهای ایران و پنج بعلاوه یک گشایشی حاصل شود.
اگر بخواهیم مروری به تحولات پنج ساله سوریه بیندازیم، داستان از کجا شروع شد؟ چرا اعتراضات و خواسته های مردم به خشونت کشیده شد و روند تحولات به سمت یک جنگ داخلی در این کشور غلتید؟
آنچه که در سوریه اتفاق افتاد بخشی از آن مطالبات به حق مردم بود که شاید اگر در یک روند طبیعی و تعامل دوسویه و متقابل صورت می گرفت سوریه را وارد چنین بحرانی نمی کرد. اما ورود عوامل خارجی و تسریع امور از سوی آنها باعث بحرانی شدن فضا گردید. به عبارت دیگر در برخی از عرصه ها تسریع بخشیدن به روند مطالبات در مقابل پاسخ های نظام باعث شد فضا بحرانی شود و از محدوده تعامل دوجانبه خارج و یک به مسئله بین المللی تبدیل شود. یقین داشته باشید اگر بحران سوریه داخلی می ماند امکان حل آن به نفع مردم و نظام وجود داشت اما ورود عوامل خارجی باعث شد روند رخدادها از مسیر طبیعی خارج و دیگر حتی خود مردم سوریه و نظام این کشور هم تصمیم گیرنده نبودند. در نتیجه عوامل بین المللی تصمیم گرفتند سوریه را تضعیف کنند که دیگر این کشور نتواند در مقابل اسرائیل بایستد و جایگاه خود را از دست دهد. بنابراین آنچه به طور خلاصه در این رابطه می توان مورد توجه قرار داد نقش قدرت های خارجی و عوامل بیرونی است و سرنخ رخدادهای خشونت بار سوریه را می توان در خارج از مرزهای سوریه جست.
عربستان سعودی هم از ابتدا یکی از قدرت هایی بود که تلاش ویژه ای برای سرنگون کردن اسد انجام داد. گفته می شود حالا و با گذشت چندین سال از حوادث سوریه رویکردهای سعودی در قبال اسد تعدیل شده است. آیا شما چنین تعدیلی را مشاهده می فرمایید؟
متاسفانه یکی از بازیگران اصلی خارجی که تاثیر منفی بسیاری در تحولات سوریه داشته عربستان بوده است که به طور کلی همواره سوریه را به عنوان یک رقیب و دشمن برای خود دیده و تلاش کرده این کشور را تضعیف کند و نظام حاکم بر این کشور را ساقط کند. بر این اساس در تمام این مدت سیاست ریاض هیچ تحول بنیادی نداشته هرچند در این عرصه در برخی موارد ضعیف تر و برخی موارد قوی تر عمل کرده اما کلیت این نقش حفظ شده است. ضمن اینکه در برخی موارد قطر نقش محوری را عهده دار بوده و گاهی هم برعکس سعودی این وظیفه را بر عهده داشته است. اما با اینهمه عربستان هنوز نتوانسته اهداف خود را محقق کند. هرچند با توجه به امکانات مالی و امنیتی از قدرت تخریب بالا برخوردار است و سعی کرده هم در درون سوریه و هم در خارج آن تاثیرگذاری منفی داشته باشد. الان هم متاسفانه به رغم فشارهای بین المللی که ایجاب می کند عربستان سیاست اعتدال را جایگزین تندروی کند و شرایط منطقه را آرام کند متاسفانه همچنان تنگ نظرانه هدف های خود را در جهت ایجاد بحران برای محور مقاومت پی می گیرد.
وضعیت ترکیه را در این مسیر چگونه ارزیابی می کنید. چرا که اردوغان هم از ابتدا کاملا با استمرار حکومت اسد مخالف بود.
واقع امر این است که ترکیه سیاست ملی خود را به عربستان و کشورهای خلیج فارس فروخت. ترکیه به مانند یک تاجر عمل کرده و در حالیکه چندین سال سیاست تنش سفر را در پیش گرفته بود و اعتبار هم برایشان به ارمغان آورده بود به خاطر منافع تنگ نظرانه با کشورهای خلیج فارس یعنی قطر و عربستان و امارات معامله کرد و تنش صفر را کنار گذاشت و پرچمداری حمایت از مخالفان کشورهای همسایه از جمله سوریه و عراق را به دست گرفت. ترکیه هرچند توانسته به دست آوردهای اقتصادی در این زمینه دست یابد اما با توجه به سیاست صفر کردن تنش با همسایگان این روند آنکارا سیاستی انحرافی به شمار می رود که هزینه ها و مشکلات فراوانی را هم برای ترکیه به همراه داشته است.
اما در این بین حزب الله نقش پررنگی در باقی ماندن اسد در قدرت بازی کرد. برخی از مخالفان اسد این جریان را به خاطر مداخلات نظامی در سوریه مورد شماتت قرار می دهند.
حزب الله در چارچوب سیاست استراتژیک خود با اینکه مایل به دخالت در اصول سیاسی دیگر کشورهای دیگر نیست و حتی در مورد لبنان هم این سیاست را دنبال کرده تنها در چارچوب تقویت مقاومت گام برداشته است. حزب الله در سوریه ناگزیر شد برای دفاع از کیان مقاومت نقش هایی را ایفا کند و در مقابل جریانات تندرو و افراطی که تلاش داشتند مقاومت را منزوی کنند و جریان تندرو را غالب کنند، ایستاده است. اقدامات حزب الله در چارچوب رفتار کلانش بوده است به همین دلیل هم می بینیم این سیاست با حمایت مردمی در لبنان که پایگاه سنتی حزب الله یعنی مقاومت شیعه بوده موفق عمل کرده است. در واقع حزب الله نقش بسیار خوب در مقابل جریانی که تلاش دارد به مقاومت ضربه زند از خود ایفا کرده است. سیاست حزب الله هرچند هزینه هایی برایش داشته و همچنین برای کل مقاومت و حتی برای ایران اما در چارچوب درست و اصولی صورت پذیرفته است.
حالا پس از پنج سال به سوریه ای می نگریم که از هر زمان در طول تاریخش ویران تر شده است. چه چشم اندازی برای این کشور متصور هستید؟ آیا اسد همچنان حضور خواهد داشت؟
آنچه در سوریه مهم است بحث شخص اسد نیست. واقعیت این است استقلال یک کشور مطرح است. اینکه مردم یک کشور اجازه داشته باشند در مورد سرنوشت خود تصمیم گیری کنند و نظام و رهبران و زمامداران خود را انتخاب کنند. این در مقابل تلاشی است که می خواهند آنچه سرنوشت سوریه از بیرون تعیین شود. مقاومت می خواهد قدرت تصمیم گیری در درون سوریه باقی بماند و استقلال همچنان در سوریه باشد. سوریه هزینه استقلال و قدرت تصمیم گیری داخلی را پرداخت کرده. در حال حاضر هزینه های زیادی داده شده. هم مردم و هم نظام هزینه های زیادی دادند تا از کیان سوریه دفاع کنند و اجازه ندهند دشمنان در مورد این کشور تصمیم گیری کنند. این پیروزی بزرگی است. اما هزینه های زیادی هم پرداخت شده. امروز با سوریه ای مواجه هستیم که اگر بخواهد به دوران گذشته بازگردد باید هزینه های زیادی بپردازد. روند تحولات چشم انداز خیلی جشم اندازه روشنی نیست جز اینکه در مذاکرات ایران و آمریکا و کشورهای ۵+۱ اتفاق مثبتی رخ دهد. شاید این توافق اتفاقات مثبتی را در منطقه ایجاد کند و منطقه از بحرانی که با آن مواجه است خارج شود. در حال حاضر هیچ افقی روشنی برای حل بحران نیست مگر اینکه از گفتگوهای ایران و آمریکا با موفقیت خارج شویم.
49308
نظر شما