۰ نفر
۱۱ اسفند ۱۳۹۳ - ۰۶:۲۳
ضرورت توسعه کتابخانه های تخصصی دیجیتالی

تاسیس کتابخانه های تخصصی دیجیتالی با موضوعات هر چه ریزتر و جزئی تر و البته به صورتی عالمانه، برای پیشرفت علم و پژوهش در کشور ما از نان شب واجب تر است...

سال 1374 بود که کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران  با حمایت مالی دفتر حضرت آیت الله سیستانی در قم  تاسیس شد. اکنون در آستانه بیستمین سالگرد این کتابخانه است و کتابخانه یاد شده بیش از143 هزار مجلد کتاب دارد.

در سالهای بعد دست کم پنج کتابخانه تخصصی دیگر هم در حوزه قرآن، حدیث، فقه، فلسفه و ادبیات تاسیس شد که هر کدام بین 40 تا 60 هزار جلد کتاب دارند. این کتابخانه ها، محل مراجعه محققان است و می شود گفت که غالب پایان نامه هایی که مربوط به این حوزه هاست، در این کتابخانه ها نوشته می شود. نام کتابخانه تاریخ بارها و بارها در مقدمه پایان نامه ها و رساله های ارشد و دکتری آمده که گواه این معناست. معنای این سخن این است که این کار، در زمان لازم ایجاد شد و به اهداف خود هم رسید.

اما اکنون، لازم است قدم بلند تری برداشته شده و  کتابخانه های تخصصی دیجیتال پدید آید. نسل دوم کتابخانه های تخصصی که این بار دیجیتالی است، باید از نظر دایره موضوع محدودتر اما به لحاظ منابع و مدارک غنی تر، با تقسیم بندی های اصولی تر و قابل دسترس تر ایجاد شود.

در حال حاضر، به جز منابع دیجتیال خارجی مانند آرکایو یا فورشر یا گوگل بوک که همه انواع منابع را دارند، دانشگاه ها نیز کتابخانه ها و اسناد خود را به تدریج دیجیتال کرده در دسترس می گذارند. در داخل کشور هم کتابخانه ها به این سمت حرکت کرده و بیش از همه در قالب کنسرسیوم محتوای ملی که با حمایت تبیان و شخص آقای دکتر طالب پور و دوستانشان تاسیس شد، آثارشان در اختیار عموم است. در همین زمینه، کتابخانه نور قم، با ایجاد سایت، بویژه نورمگز خدمت شایانی به کاربران کرده است...سعی شان مشکور باد.


... و اما اینها هیچ کدام تخصصی نیست و گرچه ممکن است برخی از کتابخانه ها دیجیتال عربی، آثارشان را به صورت تخصصی در داخل سایت چیده باشند، اما اغلب موضوعات فراگیر و غیر جزئی است. مثلا تمام کتابهای عقاید یا تاریخ و... در یک جاست، و کاربر باید هزاران کتاب را ببیند تا چیزی را پیدا کند، یا دست کم اسم کتاب یا واژه مورد نظر را بداند.
اما اگر کتابخانه های دیجیتال تخصصی ایجاد شود، بسیاری از این نقیصه ها و اشکالات برطرف خواهد شد. تصور کنیم برای مثال، برای دوره صفوی، یک کتابخانه دیجیتال شامل تمامی متون و تحقیقات جدید و قدیم در قالب کتاب، مقاله، پایان نامه و رساله ایجاد شود. از نظر داخلی نیز، با دوره بندی جزئی تر، و موضوعات خاصی مانند سیاست، هنر، ادبیات، و .... تمامی متون تقسیم بندی شود. در این صورت، کاربر که از یک استاد تا یک دانشجو می تواند باشد، به راحتی می تواند هر آنچه را می خواهد دنبال کند.
در حال حاضر برای بخش هایی از تاریخ ایران، البته در خارج از کشور این کارها انجام شده که نمونه آن ساسانیکاست، در داخل، کتابخانه تاریخ، توانست سایت ebookshia.com را راه اندازی کند و تجربه ای تازه در این زمینه ارائه دهد. اما اگر این قبیل کارها مد نظر قرار گیرد، صدها کتابخانه تخصصی در رشته های مختلف علمی از علوم دقیقه گرفته تا طبیعی و انسانی می تواند تشکیل شود.
طرح کتابخانه های تخصصی دیجیتال که باید عالمانه طراحی شود و به ویژه از نظر تقسیم موضوعات دقیق و مطابق با واقعیت های موجود در آن رشته علمی و حتی عناوین درسی آن رشته باشد تا به استادان ودانشجویان کمک کند، باید مورد حمایت رسمی دولت به ویژه از طریق کتابخانه های بزرگ باشد.

برای مثال باید یک طراحی نمونه از یک کتابخانه تخصصی به صورت مجانی در اختیار افراد و مراکز علاقه مند قرار داده شود. همچنین باید مشکلات حقوقی آثار حل شود که البته در این زمینه، آثار قدیمی نسبتا حل شده است.

حتی در زمینه تاریخ و فرهنگ شهرها، می توان برای هر شهر یک کتابخانه تخصصی در نظر گرفت که همه متون و اسناد و منابع آن شهر در آن باشد تا مراجعین راحت بتوانند در کوتاه ترین زمان به اطلاعات تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی و اقتصادی آن شهر دسترسی داشته باشند.

باید گفت آیا گوش شنوایی هست؟ بعید می دانم. نه این که ذاتا ناامید هستم، بلکه برای این که تجربه ثابت کرده است که هیچ گام ملی استواری برداشته نمی شود و وقتی هم برداشته شود، در همان مقدمات می ماند و نیمه کاره رها می شود، هرچند عده ای از کلنگ و عنوان و نان آن بهره ای می برند.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 402579

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 0 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 10
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • مراجع سابق کتابخانه تخصصی تاریخ قم IR ۰۹:۲۴ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۱
    6 9
    متاسفانه به نظر بنده رفتار کارمندان کتاب رسان کتابخانه تخصصی تاریخ قم با مراجعین اخیراً بسیار بد شده است ، کارمندان قدیمی ارتقاء درجه یافته و در دسترس نیستند و چند جوانی که در یکی دو سال اخیر بعنوان کتاب رسان در معرض مراجعه مردم هستند رفتار تندی دارند، هیچ صندوق انتقاداتی هم در فضای کتابخانه نصب نشده است، قوانینی که این کارمندان دم از رعایت آنها می زنند در فضای کتابخانه نصب یا درج نشده که صحت آن ثابت شود در سایتهای کتابخانه تاریخ هم هیچ جایی برای طرح علنی شکایت نیست تا این جوانان از ترس آن هم که شده این قدر جسور و پررو رفتار نکنند متأسفانه در دیگر کتابخانه های تخصصی مثل کتابخانه تخصصی علوم حدیث هم وضعیت حتی بدتر است و جوانان کتابدار با روحانیون معمم تقریباً با اهانت و حتی بدتر رفتار می کنند
    • بی نام A1 ۱۵:۳۷ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۲
      9 6
      کلا باید توجه داشت که توقع طلبه ها قدری بالاست. این همه منبع در اختیارش گذاشتند. از صبح تا شب. به راحتی. توقع این که در مخزن راهش بدند یا هر جور که اراده می کنه در خدمتش باشند البته نابجاست.
  • بی نام A1 ۱۸:۴۹ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۱
    8 0
    افرادی مثل استاد جعفریان خیلی نایاب هستید که دلسوز فرهنگ این مملکت باشند. خداحفظشون کنه.
  • یک نفر IR ۲۱:۴۷ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۱
    3 0
    به نظر من باید برای این کار کمپین در سطح ملی بین محققین ،نخبگان،اساتید حوزه و دانشگاه و دانشجویان و طلاب ایجاد شودما کتابخانه های تخصصی دیجیتال که تمامی اسناد اداری غیر طبقه بندی شده، علمی و تاریخی ،عکس و فیلم به صورت رایگان در اختیار همه و به صورت آنلاین قرار دهد نیازمندیمحضرت آقای جعفریان متن نامه کمپین را شما بنویس بعد ببین به کم÷ین شما چقدر محقق و اندیشمند با سلایق حتی مخالف می پیوندد این یک خواست ملی است نه یک خواسته حزبی و سیاسی
  • چکو A1 ۰۶:۰۰ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۲
    1 0
    تصمیم داشتم بدلیل درج ناقص مطلب ارسالی دیگر چیزی ننویسم اماعشق مشترک باآقای جعفریان که کتاب باشد نگذاشت.وامابعدبنظرمی رسدکه ظاهرا نهادکتابخانه های عمومی کشور که همان دبیرخانه هیات امنای کتابخانه های سابق باشدکارهائی نه درحدتخصص درکتابخانه های عمومی کرده اند .پیشنهادمیکنم آقای جعفریان باتخصصی که دارندبعنوان یکراه حل طی مکتوبی همین پیشنهادرابه نهادبکنند.الحمدالله وضعیت نهادکتابخانه های عمومی کشوربامدیریت جدیدوبعکس دوره قبل خوب شده است.آنهانسبت به سابق اعتبار هم دارند.
  • بی نام A1 ۱۴:۰۴ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۲
    1 0
    سلام در اینترنت آدرسی برای ارتباط با جناب جعفریان پیدا نکردم. به دنبال جواب این سئوال هستم؟ نامه عمر به معاویه که در جلد30 بحارالانوار آمده، چقدر معتبر است؟
  • یوسف A1 ۰۶:۱۲ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۶
    1 1
    سلام جاج آقا جعفریان بسیار ممنونیم از زحمات شما در ارتقای فرهنگ کتاب واقعا کتاب خانه تاریخ از هر نظر عالیست منابع بسیار زیاد و کم یابی در اختیار می گذارد به خصوص کتابخانه منابع تازه نشر را به سرعت خریده و در اختیار محققین می گذارد. ای کاش دیگر کتاب خانه های تخصصی قم به خصوص فلسفه و کلام که از نظر به روز رسانی منابع بسیار ضعیف است و حتی چندین ماه می باشد که تعطیل شده نیز مثل کتابخانه تاریخ بودند. از شما و کلیه کارمندان تشکر می کنم. خدا خیرتان دهد. به امید خدا با تلاش شما کلیه کتاب های متاب خانه تاریخ به صورت دیجیتال در اختیار همه گنان قرار گیرد . در شهرهای دیگر بسیار مانند ما در قم دسترسی به کتاب های تاریخی و ادیان و... ندارد.
    • بی نام IR ۱۵:۳۰ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۸
      1 1
      کتابخانه تاریخ نمره خوبی می گیرد در شرایطی که کتابخانه تخصصی قرآن فهرست کامپیوتری که ندارد بلکه فهرست چاپی کتب خود را ندارد، کتابخانه فلسفه تعطیل است، کتابخانه فقه در نود درصد ایام سال تمامی صندلی های آن توسط دانشجویان حقوق اشغال شده است کتابخانه ادبیان فاقد منابع جدید کشورهای عربی بوده و بدلیل تفکیک جنسیتی فقط عصرها در دسترس است کتابخانه حدیث بدلیل ماهیت حدیث زیرا احادیث ائمه ع که زیاد نمی شود و تعدادش ثابت است شاید کلاً ده تا قفسه کتاب بیشتر نیست ولی همان هم بعد از این همه سال هنوز فهرست درست ندارد، و رفتار کارمندانش با مراجعین در نهایت ... می باشد ولی وقتی کارمندان تمام مجموعه ها مطمئن هستند هیچ نظام مشخصی برای طرح و مجازات بخاطر شکایت وجود ندارد خستگی خود را سرمراجع تلافی خواهند کرد
  • بی نام IR ۱۴:۵۵ - ۱۳۹۳/۱۲/۱۸
    1 0
    بر خلاف نظر ایشان به نظر بنده نسل دوم کتابخانه های تخصصی، کتابخانه های دیجیتال نیستند، بلکه کتابخانه هایی هستند که سالن مطالعه آنها مجهز به سیستم های رفاهی هستند، در غالب کتابخانه های مدرن به دلیل سن بالای محققان درون سالن مطالعه سیستم های رفاهی مثل کافی شاپ و مبل راحتی پیش بینی می شود البته سالن مطالعه اصلی بدلیل جلوگیری از آسیب دیدن کتاب فاقد کافی شاپ هست ولی سالن مطالعه جانبی به گونه است که افراد می توانند به سبک کافی شاپها روی مبل راحتی بنشینند و ضمن خوردن چای و صحبت با یکدیگر مطالعه هم بکنند سکوت اجباری نیست و مباحثه آزاد است اصولاً نشستن طولانی مدت روی صندلی مخصوصاً صندلی سفت چوبی برای سلامتی زیان بار است، اصولا به دلیل سن بالای محققان شکل فعلی کتابخانه ها مانع حضور طولانی فرد است
  • بی نام IR ۱۷:۰۰ - ۱۳۹۳/۱۲/۲۲
    2 0
    سلام علیکم ، مدیریت کتابخانه ایه الله مرعشی بسیار ضعیف است ، چرا مسئولین و کسانی که بودجه چند میلیادردی در اختیار اقای مرعشی قرار می دهند بر کارایی و بازدهی این کتابخانه نظارت نمی کنند .