سعید جعفری- رفتارهای خارق العاده رجب طیب همچنان ادامه دارد و حتی بعضا بیشتر می شود. ورود به خاک سوریه به بهانه حراست از جایگاه و مقبره سلطان سلیمان آخرین مورد آن بود. حمله به کشوری که خود غرق در بحران است و حتی در تامین امنیت و نظم داخلی اش هم ناتوان است. اردوغان با بهره برداری از این شرایط بی ثبات تلاش کرده تا باز هم از آب گل آلود نطقه خاورمیانه ماهی بگیرد. کاری که ترک ها در آن استاد هستند. دکتر جعفر پناه معتقد است اردوغان در حال ایجاد تعادلی میان باورهای جریان محافظه کار و اسلامگرا با گروه های ناسیونالیست است. پیوندی که البته نگاه ضدیت با مدرنیته و غرب هم ندارد. این استاد دانشگاه در گفتگو با خبرآنلاین تاکید می کند هرچند اردوغان و عدالت و توسعه همه تلاش خود را برای کسب دو سوم کرسی های پارلمان به کار می بندد اما بعید است در این امر موفق شود و در نتیجه ایده تغییر نظام سیاسی ترکیه به ریاستی و افزایش اختیارات خود را پی بگیرد. در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید.
اقدام تازه اردوغان در ورود به خاک سوریه تحت عنوان حفاظت و حراست از سلطان سلیمان را چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر می رسد اردوغان طی تلاشی مستمر در حال تقویت اتحاد میان اسلامگرایان و ملی گرایان است.
تعریفی که اردوغان از ترکیه جدید ارائه می دهد پایه های سنت گرا به همراه روندهای اسلام گرایی با نگاه به غرب گرای متوازن با اسلام است. بنابراین رئیس جمهور ترکیه تلاش دارد نوعی پایگاه اجتماعی بین اقشار سنتی محافظه کاری که در عین حال به نوسازی و مدرنیته هم تمایل دارد و از تعامل با غرب هم استقبال می کنند ایجاد نماید. در عین حال او نیاز دارد با رویکردهای پوپولیستی مختص خود نوعی دگرسازی هم در جامعه پی ریزی نماید. در خصوص موضوع سوریه هم آنچه اردوغان در این کشور در پی آن است تلفیق آموزه های اسلامی گرایی در کنار نگرش های ملی گرایانه ترکی است که اسلام را هم در دل خود بپذیرد. ضمن اینکه هیچ کدام از اینها با غرب و مدرنیته هم تضادی ندارند. بنابراین به نظر بنده ورود ارتش ترکیه به سوریه با هدف حراست از مقبره سلیمان شاه از این حیث حائز اهمیت است ضمن اینکه با عنایت به شرایط بحرانی سوریه، آنکارا هیچ هزینه سیاسی هم بابت این اقدامش نمی پردازد.
بر این اساس شما فکر می کنید در ادامه اردوغان و دولت عدالت و توسعه از این دست اقدامات با چاشنی پویولیسم را گستردش خواهند داد؟
شاید اقدام های عملی که برای ترکیه هزینه هم به همراه داشته باشد صورت نپذیرد اما یقین بدانید که کنش های گفتاری اردوغان به مرور زمان فزونی خواهد یافت. ضمن اینکه این اقدامات را در کنار رویکردهای پوپولیستی اش قرار می دهد تا در امر تهییج افکار عمومی هم موفق عمل کند. اتفاقی که در ماه های اخیر فراوان از سوی رئيس جمهور ترکیه دیده و نشیده شده است.
آقای هاکان فیدان رئیس دستگاه اطلاعات و امنیت ترکیه به تازگی از سمت خود کنار رفتند و این تغییر گمانه های جدی را حتی در خصوص جایگزینی ایشان به جای احمد داووداوغلو مطرح کرد. با توجه به اینکه فیدان حتی پیش از معرفی داووداوغلو هم یکی از گزینه های احراز پست نخست وزیری بود آیا ممکن است اختلافی میان اردوغان و داووداوغلو رخ داده باشد که احتمالا رئیس جمهور به فکر تغییر نخست وزیر افتاده باشد (هرچند این امر از حیث قانونی امکانپذیر نیست ولی به دلیل نقش پدرسالارانه اردوغان در سپهر سیاسی ترکیه و عدالت و توسعه چندان دور از ذهن نیست)
در خصوص رابطه میان رجب طیب اردوغان و احمد داوود اوغلو باید اشاره کنم که از حیث هماهنگی و باورهای فکری این دو کاملا مشابه و نزدیک به یکدیگر هستند و مشکلی از این بابت دیده نمی شود. در واقع و به عبارت صحیح تر داوود اوغلو تکنوکراتی است که تقریبا عموم سیاست های آقای اردوغان را در کشور پیاده می کند و هیچ اختلاف نظری در این رابطه میان این دو وجود ندارد. اما ممکن است انتقاداتی نسبت به عملکرد داووداوغلو در حوزه اجرا وجود داشته باشد. این موضوع اگر جدی باشد ممکن است حتی به بحث تغییر نخست وزیر هم بینجامد. در خصوص آقای فیدان هم که شما اشاره کردید باید توجه داشت که اخیرا و با مشکلاتی که برای میک سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه ایجاد شد مسئله کنار رفتن هاکان فیدان هم کلید خورد و در نهایت شاهد بودیم این اتفاق افتاد. هنوز نمی توانیم با قاطعیت دلیل این امر را ارزیابی کنیم. چرا که چند گزینه در این رابطه می تواند محتمل باشد.
چه گزینه هایی ممکن است پشت پرده این کنار رفتن نهفته باشد؟
نخستین بعد موضوع این است که شاید اردوغان بازهم مانند گذشته دست به حرکات غافلگیرکننده خود زده تا مخالفان خود را گیج کند و در نتیجه آنها نتوانند افکار و ایده های اردوغان را تحلیل و تبیین کنند. از سوی دیگر شاید هم همان مسئله ای که شما اشاره کردید مد نظر باشد و آقای فیدان را برای نخست وزیری آماده می کنند از سوی دیگر هم احتمال دارد آقای اردوغان با کنار گذاشتن رئیس دستگاهی که بیشترین حجم انتقادات نسبت به آن روانه بود خواسته ابزار و اهرم فشار را از مخالفین خود بگیرد.
بر این اساس شما فعلا خیلی بر جایگزینی و جابه جایی میان داووداوغلو و فیدان باور ندارید؟
در کوتاه مدت وقوع چنین اتفاقی بعید است و نشانه های عملی چندانی هم در این رابطه مشاهده نمی شود.
اردوغان چند سالیست که موضوع تغییرات قانون اساسی در سرش است و هر چقدر هم که بیشتر قدرت می یابد این ایده را جدی تر مطرح می کند. با این تفاسیر و با عنایت به نزدیک شدن به انتخابات پارلمانی در این کشور باید منتظر تغییری فراتر از اصلاحات قانون اساسی ۲۰۱۰ در ترکیه باشیم؟
در خصوص نیت اردوغان کاملا به نکته مهم و صحیحی اشاره کردید. اردوغان چندین سال است که فریاد می زند نظام ترکیه باید به سیستم ریاستی تبدیل شود. اما برای این کار و برای اینکه در این تغییر موفق باشد به دو سوم کرسی های پارلمان ترکیه احتیاج دارد و در غیر اینصورت باید با احزاب دیگر ائتلاف کند. کاری که رئیس جمهور ترکیه علاقه چندانی به آن ندارد.
به نظر شما اردوغان و عدالت و توسعه می توانند به آن دو سوم لازم دست یابند و خود بدون نیاز به احزاب دیگر دست به تغییر اصلاحات قانون اساسی بزنند؟
من بعید می دانم چنین موفقیت چشمگیری برای اردوغان و عدالت و توسعه رقم بخورد. هرچند می توان پیش بینی کرد که با همین روند فعلی باز هم عدالت و توسعه ۵۰+۱ آرا را کسب خواهد کرد اما در خصوص دو سوم صندلی ها تردیدهای جدی وجود دارد.
49 308
نظر شما