نوذر شفيعی:
شرایط کنونی حاکم بر روابط دو کشور ايران و عربستان در بردارنده هیچ گونه مطلوبیتی برای ایران نیست و باید به سمت تغییر آن حرکت کرد. در این راستا، با توجه به نقش آفرینی برتر عوامل ژئوپلیتیکی در روابط دو کشور، فرضيه اي كه از نظر علمي مطرح مي باشد اين است كه روابط ایران و عربستان در چارچوب الگوي ژئوپليتيكي تنش و تهديد قابل تبيين مي باشد.
در این راستا، در یادداشت حاضر تلاش خواهد شد به منظور طراحی الگوی مناسب مدیریتی برای تغییر در وضعیت موجود روابط ايران و عربستان، الگوی ژئوپلیتیکی جدید و حاكم بر روابط دو کشور مورد تجزيه و تحليل اجمالي قرار گيرد.
مفروضاتي كه مورد توجه اين تحليل مي باشد عبارتند از:
1-روابط ایران و عربستان با توجه به بسیاری از متغیرها و مولفه های جغرافیای سیاسی، تاریخی، فرهنگی و منطقه ای اجتناب ناپذیر است.
2-روابط ایران و عربستان صرفا در سطح روابط دو جانبه تعریف نمی شود.
3-منافع جمهوی اسلامی ایران در داشتن رابطه تعاملی با عربستان و به عبارت بهتر ايجاد تعادل در روابط دو كشور مي باشد.
اما از جنبه ژئوپليتيكي، روابط ایران و عربستان به دلیل شرایط جغرافیایی و سیاسی دو کشور همواره در طول سال های گذشته در وضعیت منحصر به فردی قرار داشته است. به عبارت دیگر، بررسی سابقه روابط دو کشور ایران و عربستان بیانگر آن است که به شدت تحت تاثیر واقعیت های ژئوپلیتیکی قرار داشته و از نوعی «تعارض ذاتی» رنج می برد.
به عبارت ديگر، ایران و عربستان دو قدرت منطقه اي هستند که تمام شرایط و مختصات لازم برای بازیگری فعال در منطقه را دارا هستند و اين امر در تلاقي منافع دو كشور بسيار تاثيرگذار مي باشد از جمله:
1-برخورداری از موقعیت و ظرفیت های جغرافیایی
2-موقعیت سیاسی و راهبردی
3-شرایط اقتصادی
4-ویژگی های ایدئولوژیکی
در واقع، ایران و عربستان به طور طبیعی با یکدیگر رقیب هستند. اما این رقابت تحت تاثیر اندیشه های سیاسی حاکمان دو کشور می تواند یکی از سه جنبه 1- سازنده، 2-تخريبي، 3-تغافلي به خود بگیرد.
بررسی سابقه روابط دو کشور طی چند سال اخیر بیانگر آن است که برخی عوامل دیگر موجب شده تا روابط ایران و عربستان به سطح نازلی برسد. بخش عمده ای از چالش های جدید در روابط ایران و عربستان به مسایل منطقه ای مربوط می شود. به طور مثال، عمده ترین دلیل تنش های موجود در روابط دو کشور به موضوع افزایش بازیگری ایران در حوزه های حیاط خلوت عربستان و در نتیجه برهم خوردن توازن منطقه ای به نفع ایران مربوط می شود. این امر بدین معنی است که دو کشور رویکردهای سیاسی و امنیتی جدیدی را در مقابل یکدیگر اتخاذ نموده و موجب ملتهب شدن بیشتر تعارض های ذاتی ژئوپلیتیکی فیمابین شده اند.
با عنایت به تحلیل فوق، برخی گزاره هاي راهبردي قابل توجه براي فهم ضرورت فاصله گرفتن از الگوي ژئوپليتيكي تنش در روابط دو كشور عبارتند از:
1-درک صحیح ساختارها و مكانيزم سیاست خارجی عربستان؛
2-استفاده از برخي تجربيات و فرصت های گذشته برای ايجاد تعادل در روابط دو كشور؛
3-كاهش وزن سیاست خارجی تهاجمی در روابط دو کشور؛
4-ايجاد بستر گفتگوهای رسمي و غير رسمي با عربستان در موضوعات منطقه اي و دغدغه هاي مشترك دو كشور؛
*عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس
4949
نظر شما