پرونده سال 2014 در جهان عرب درحالي بسته مي‌شود كه در اين سال، هيچ كدام از كشورهاي عربي روزهاي آرام و بي‌دغدغه‌اي را تجربه نكردند بلكه سرتاسر و از حوزه خليج فارس تا شمال آفريقا، يكسره ميداني براي ناآرامي، درگيري، اعتراض، اختلافات سياسي و چنددستگي‌هاي حزبي بودند. از امارات در جنوبي‌ترين نقطه خليج فارس گرفته تا مراكش و موريتاني در غربي‌ترين نقطه جهان عرب، همگي صحنه كنشگري‌هاي سياسي تنش زده‌اي بودند كه شاخص خشونت را در جهان عرب فراتر از نرم‌هاي تعريف شده در نمودارهاي سياسي بين‌المللي نگه مي‌داشت.
به گزارش پایگاه اینترنتی-اقتصادی مبادلات امارات، مقصد و غايت سرمايه‌گذاران جهان، در سال2014، از يك سو صحنه تقابل حاكميت با اخوان‌المسلمين داخل و خارج بود و از سوي ديگر، عملا وارد دو جنگ پيشگيرانه خارج از مرزهاي خود شد. دخالت در ناآرامي‌هاي ليبي و پيوستن به ائتلاف آمريكا عليه داعش در سوريه و عراق، باعث شد تا اين كشور دروازه انبارهاي تسليحات خود را در اين سال بگشايد و وارد گردونه جنگ شود. بحرين هم علاوه بر پيوستن به اين ائتلاف، هيچ روز ناآرامي نداشت و بازداشت شدن رهبر بزرگترين گروه سياسي منتقد دولت در روزهاي پاياني سال، اين كشور را در جرگه كشورهاي ناآرام عربي قرار داد.
اختلافات قطر با بحرين، امارات و عربستان، يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي دوحه در اين سال بود. كما اينكه ناآرامي‌هاي عربستان و درگيري در مرز يمن از يك سو و با شيعيان در شرق كشور از سوي ديگر، گستره ناآرامي را در حوزه خليج فارس توسعه بخشيد. يمن نيز ناآرام‌ترين كشور در شبه جزيره العرب بود كه همچنان و پس از 3 سال، روزگار خون و خونريزي را پشت سر مي‌گذارد. كشورهاي شرق جهان عرب از عراق و سوريه گرفته تا لبنان، اردن و فلسطين نيز شرايط مشابه بلكه شديدتر و خشن‌تري را از سرگذراندند. يكه‌تازي ناگهاني داعش در عراق و سقوط پياپي شهرها و استان‌هاي اين كشور، دلهره را در تمام خاورميانه گسترد و باعث شد تا دخالت نظامي آمريكا توجيه‌پذير شود و غرب مجددا به شرق بازگردد و در عين حال، چهره زمخت آمريكا پس از انقلاب‌هاي عربي اندكي ترميم شود.
در شمال آفريقا نيز وضعيت همچنان ايستا و يكسان بود. از مصر ناآرام تا ليبي، الجزاير، تونس، مراكش و موريتاني همگي تنش‌زده بودند. سودان هم دست‌كمي از اين كشورها نداشت. تبرئه ديكتاتور سابق مصر و آشتي بي‌سروصداي اروپا و آمريكا با مصر، درگيري‌هاي حاكميت طرابلس با شورشيان بازمانده از انقلاب عليه قذافي در ليبي، درگيري ارتش تونس با القاعده و اعتراف داعش به دست داشتن در قتل دو تن از رهبران اپوزيسيون و چپگراي تونس، چالش و تنش ميان بوتفليقه و مخالفان درباره سمت رياست جمهوري، ادامه نزاع مراكش و جبهه پوليساريا و اختلافات مخالفان با دولت در موريتاني درباره انتخابات پارلماني، همگي باعث شد تا منطقه موسوم به مغرب عربي، چندان تفاوتي با همسايگان شرقي خود نداشته باشد.
آيا سال 2015 براي اين كشورها، همچنان سال تنش و خشونت خواهد بود؟ به نظر مي‌رسد كشورهاي عربي در سال آينده دست‌كم در حوزه سياست و نه اقتصاد، با شيبي ملايم به سمت آرامشي شكننده با رگه‌هايي از خشونت خواهند رفت. اين امر معلول عواملي است. از يك سو، آمريكا آهسته آهسته به سمت انتخابات رياست جمهوري حركت مي‌كند و دمكرات‌ها براي ارائه كارنامه 4 سال دوم خود ناچار از حل و فصل برخي از تنش‌ها يا كاستن از شدت آنها هستند. در نتيجه، به نظر مي‌رسد سناريوي قتل بن لادن در اواخر دوره اول رياست‌جمهوري اوباما به گونه‌اي ديگر، تكرار خواهد شد و پديده نوظهور داعش رو به افول خواهد گذارد.
واشنگتن خواهد كوشيد تا اين پديده را به پايان رساند تا علاوه بر اقناع افكار عمومي داخلي درباره اينكه دولت آمريكا همچنان يك هژموني پايدار است كه قادر به سركوب خشن‌ترين گروه‌هاي قتل و كشتار و در نتيجه قادر به مهار تهديدهاي امنيت ملي است، افكار عمومي جهان عرب را نيز اكنون اقناع كرده كه واشنگتن همچنان يك منجي است و كماكان مي‌تواند كشورهاي مختلف دنيا را دور خود جمع كرده، هدايت آنها را در تحولات نظامي به دست گيرد. افزون بر اين، اكنون ديگر بدنه جوامع عربي به قتل عام‌هاي داعش خو كرده، به همان اندازه، كارآيي اين گروه كم شده است.
آمريكا بايد در اين سال، به نحوي از انحاء به بحران سوريه هم خاتمه بخشد تا باز پرونده دستاوردهاي خود را پربار نشان دهد. در سال 2014 تمام تلاش‌هاي آمريكا براي ساقط كردن نظام سوريه ناكام ماند: از ماجراي حمله شيميايي و تهديد به حمله نظامي به دمشق تا حمايت نيمه نظامي و مالي از مخالفان و برگزاري نشست مونترو هيچ كدام اثر خود را نداشت؛ بنابراين، آمريكا با رويكردي متفاوت به سمت معادله‌اي با دو سوي برد برد حركت خواهد كرد؛ هرچند كه اين پرونده اكنون با پرونده‌هاي ديگر از جمله پرونده اوكراين و در نتيجه با روسيه گره خورده است. در عراق هم، دو لايه حاكميت و دولت به اين نتيجه رسيده‌اند كه آمريكا همچنان بخشي از معادله است؛ خاصه اينكه اكنون بيش از يك هزار نظامي آمريكايي به عراق بازگشته‌اند. بنابراين، امسال سال كم‌كردن تنش‌ها در عراق است. با تمام اينها، همچنان يك مسئله لاينحل خواهد ماند. پرونده فلسطين همچنان گشوده خواهد ماند و تندروي راست‌هاي افراطي و در صدر آنها، نتانياهو اجازه نخواهد داد اوباما و به تعبيري دمكرات‌ها در آستانه رقابت‌هاي انتخاباتي، از اين بخش از خاورميانه، سهمي در كارنامه موفقيت‌هاي خود ثبت كنند.
5252
نظر شما