الهه خسروی‌یگانه: در مراسم زنده‌یاد محمد زهرایی مدیر نشر کارنامه، فرزندان او خبر از اهدای یک فونت جدید توسط نشر کارنامه به جامعه فرهنگ و هنر ایران کردند. فونتی که با سفارش و نظارت محمد زهرایی طراحی و ساخته شده است. حالا روزبه زهرایی مدیر فعلی نشر کارنامه و پسر ارشد او می‌گوید که بعد از طی مراحل مربوط به حقوق معنوی این فونت عمومی خواهد شد:
آقای زهرایی، پدر شما همیشه به خوش سلیقگی و ایده‌آل‌گرایی در شکیل درآوردن کتاب شهره بود. در واقع یکی از بارزترین مشخصات نشر کارنامه همیشه در همین خصوصیت بوده است. این خوش‌سلیقگی هم معمولا فقط به ظاهر کتاب مربوط نمی‌شد و از فونت و صفحه‌بندی گرفته تا نوع جلد و کیفیت و نوع کاغذ‌ها و ... را شامل می‌شد. شما اعلام کردید که قرار است یکی از فونت‌هایی که در زمان حیات پدر طراحی و ساخته شده را به مردم ایران تقدیم کنید. کار آن فونت به کجا رسید؟
مراحل ثبت داخلی و ثبت بین‌المللی این کار در حال انجام شدن است. ما خانواده زنده‌یاد زهرایی می‌خواهیم که حقوق معنوی این فونت محفوظ بماند و در جمع‌بندی‌هایی که بعد از فوت پدر داشتیم به این نتیجه رسیدیم که آن را به مردم ایران هدیه بدهیم. ولی به دلیل موارد قانونی باید از آن یک پروفایل استاندارد فونت تهیه کنم. این پروفایل مانند دفترچه‌ای است که تمام مشخصات فونت را در خود ثبت می‌کند و به عنوان سند آن تلقی می‌شود. چون اگر بعد از ارائه این فونت کسی بیاید و دخل و تصرفی در آن ایجاد کرده و به نام خود دوباره آن را به بازار عرضه کند، تنها از طریق همین پروفایل می‌توانیم کار آن شخص را پیگیری حقوقی کنیم. در غیر این صورت ادعایی نمی‌توان داشت.
این فونت با چه اسمی در دسترس قرار خواهد گرفت؟
پدر من در نشر کارنامه یک پکیج فونت برای خود طراحی کرده بود که این فونت یکی از آن‌هاست. فعلا نامش «کارنامه» است اما قطعی نیست.
و چه ویژگی‌هایی دارد؟
ببینید برای این فونت بیش از ده نوع ضخامت طراحی شده و تمام مرکبه‌ها و اتصالاتش با سلیقه و قواعد پدر بازسازی شده است. در فونت‌های عادی برای اتصال حروف معمولا یک حالت تعریف می‌شود ولی این فونت بیش از دو حالت برای این کار دارد. یا مثلا در این فونت بنا بر سلیقه پدر از یک ششم تا تیره کامل لحاظ شده است و عددها، ارتقاع و ... همه بر اساس زیبایی‌شناسی پدر بوده است.
چه زمانی این فونت را عمومی می‌کنید؟
هنوز مشخص نیست. این فونت حاصل دو سال و نیم کار اجرایی و هزینه مستقیم و غیرمستقیم نزدیک به ۱۵۰ میلیون تومان بوده است. دامون خانجان‌زاده طراح این فونت است که هم خوشنویس بسیار معروفی است و هم طراح گرافیک و مدرس طراحی فونت و امیدواریم پاییز ۹۴ بتوانیم آن را در دسترس عموم قرار دهیم. البته بعد از انجام کارهای حقوقی و چاپ یک کتاب با این فونت در نشر کارنامه.
ساختن فونت اختصاصی که بعدها توسط سازمان‌ها و موسسات به یک رسم تبدیل شد، به نظرم از نشر کارنامه آغاز شده این طور نیست؟
بله، تولید اکثر فونت‌هایی که طی پنج، شش سال گذشته ساخته شدند محصول آن موجی بود که پدر راه انداختند. این که الان سازمان‌ها حاضرند بیست الی پنجاه میلیون بابت ساخته شدن فونت هزینه کنند نتیجه کاری است که محمد زهرایی در کارنامه با فونت‌های رایج کرده است.
آقای زهرایی فونت‌های فارسی زیادی در کشور وجود دارند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. واقعا چرا محمد زهرایی این قدر به دنبال ساخت فونت‌های جدید بود؟
مسئله این جاست که فونت‌های مورد اشاره شما فونت‌های عربی هستند که برای زبان فارسی به کار گرفته می‌شوند. پدر بارها پای سفارش و ساخت فونت با مهم‌ترین شرکت‌های حروف‌نگاری ایران در این زمینه رفت، اما آنها یا نتوانستند انتظارات او را برآورده کنند یا قبول نمی‌کردند که فونت منحصرا در اختیار نشر کارنامه باشد. به همین خاطر کار طراحی این فونت به دفتر نشر کارنامه کشید. همان‌طور که گفتم عموما فونت‌های پارسی از روی فونت‌های عربی ساخته می‌شود و در نتیجه ظرایفی که در زبان پارسی لازم است، در آنها لحاظ نمی‌شده است. شرکت‌های تولیدکننده فونت تا حدی تلاش کردند که این مشکلات را برطرف کنند اما کاملا موفق نبوده‌اند. فونت‌هایی مثل بدر و ... کلا برای زبان عربی ساخته شده است ولی ما در فونت‌های نشر کارنامه سعی کردیم تمام احتیاجات زبان پارسی را شناسایی کنیم. به عنوان مثال شما هرگز نمی‌توانید از روی یک صفحه از کتاب «مستطاب آشپزی» حروفچینی کنید چون در همان یک صفحه بیش از پنجاه فونت استفاده شده است، در نتیجه شروع و انتهای یک سطر هرگز با یک فونت نیست. معمولا در کتاب‌های ساده نشر کارنامه در هر صفحه از ۱۰ فونت و در کتاب‌های پیچیده تا ۴۰ فونت استفاده شده است. به هر حال این فونت همان‌طور که گفتم پاییز سال ۹۴ عمومی خواهد شد و امیدوارم الگوی خوبی برای ساخته شدن فونت‌های اختصاصی و سفارشی در ایران باشد.
۵۷۲۴۴
نظر شما