همدلی روزافزون مردم ترکیه با داعش

نویسنده: پینار ترمبلای
بازیکن فوتبال ترکیه، دنیز ناکی، که یک کرد علوی می باشد، در روز دوم نوامبر(2014) در آنکارا، به خاطر حمایت اش از کوبانی، به شکل وحشیانه ای توسط حامیان داعش مورد ضرب و شتم قرار گرفت. ناکی به المانیتور گفت که وی باشگاه فوتبال اش را، به خاطر ترس از امنیت دوستان و هم تیمی هایش، ترک کرده است.
ناکی، که بزرگ شده آلمان است، با نظر به استانداردهای ترکیه، فرد نسبتا رک و صریحی است. وی از خالکوبی نام درسیم (Dersim) بر روی دست اش ابایی ندارد. خانواده ناکی اهل درسیم هستند، که شهری است که با جمعیت کرد علوی اش مشهور می باشد (قتل عام سال 38-1937 در درسیم، که طی آن هزاران کردعلوی توسط ارتش به قتل رسیدند، هنوز یک خاطره تلخ برای اکراد و علوی ها محسوب می شود). ناکی به المانیتور گفت که حمله به او اتفاقی نبوده و وی به شکل برنامه ریزی شده ای از 7 ماه گذشته مورد تهدید حامیان داعش قرار گرفته بوده است. زمانی که از وی سوال شد که آیا در پی شکایت به دادگاه بوده است؟ وی لبخندی زد و گفت :" با نظر به اینکه همه کودکان کشته شده در ماجرای پارک گزی (Gezi) علوی هستند، یک کرد علوی تا چه اندازه می تواند به حمایت حکومت اعتماد نماید؟ آیا فراموش کردید؟". ناکی بر این باور است که حمایت گسترده از خلافت داعش در ترکیه، چیزی فراتر از موضوع معدودی امل مذهبی می باشد که مشتاق جهاد هستند.
تجربه تلخ "ناکی"، این سوال مهم را به ذهن متبادر می سازد که " خلافت داعش تا چه میزان، مسلمانان ترکیه را تحت تاثیر خود قرار داده است؟"
عبدالرحمان دیلیپاک (Dilipak)، ستون نویس برجسته و اسلامگرا در روزنامه ینی آکیت (Yeni Akit)، در 2 نوامبر نوشت که یک خلافت، به سبک واتیکان، باید در ترکیه برپا شود. وی مدعی شد این خلافت هماهنگ با دولت سکولار جمهوری ترکیه خواهد بود. دیلیپاک با ارائه شواهد و مدارکی گفت که خلافت، از زمان امپراتوری عثمانی تا کنون، الغا نشده است و هنوز به حیات خود ادامه می دهد و بایستی مجددا برپاگردد. شبکه های اجتماعی و روزنامه های سکولار، با نقل صحبتهای دیلیپاک در سر تیتر های خود، بحث تندی را آغاز کردند.
علی بولاج، نویسنده اسلامگرا و مشهور روزنامه زمان، در 3 نوامبر، بدون اشاره به صحبتهای دیلیپاک، به تشریح جزئیات این موضوع پرداخت که چرا داعش، خلافت را با چنین عجله ای تاسیس کرده است؟ بولاج شرح می دهد که عقاید اسلامی می گوید: "من مات و لم یعرف خلیفة زمانه مات میتة جاهلیه" که به این معنی هست که هرکس که بمیرد و خلیفه ای نداشته باشد، مرگ اش بسان مرگ عصر جاهلیت است".
گزارش المانیتور درباره خلافت و رقابت منطقه ای، خصوصا بین ترکیه و عربستان، بر سر حق خلافت می باشد. اگر چه حزب عدالت و توسعه ترکیه تا کنون نیات خود را درباره خلافت اظهار نکرده است، اما شبکه های اجتماعی درباره تفکرات مبنی بر پیشگویی های حضرت محمد (صلی الله عیه و آله) درباره ظهور داعش جنجال به پا کرده اند.
صاحب یک کتابفروشی که در استانبول کتابهای عقیدتی اسلامی می فروشد - وی خودش را محمت کیلینج معرفی می نماید (هر چند که المانیتور در مورد نام وی مطمئن نیست و خود او هم می گوید که نام اش اهمیت ندارد)- به المانیتور گفت، " ما مسلمانان متعبدی هستیم و معتقدیم که آنچه که در سال 1924 رخ داد - الغای خلافت توسط جمهوری جدید ترکیه - قابل قبول نیست. من از نخستین روزهای ماه رمضان طرفدار اعلامیه خلافت شدم - هم اکنون آنها (داعش) نماینده همه مسلمانان روی زمین هستند و بر ما حمایت از داعش فرض است. من با شما سخن می گویم چرا که می خواهم دنیا از تصویر مغشوشی که رسانه های غربی (از آنها) ارائه می کنند مطلع شود. آنها همیشه از مردانی که به مواد مخدر اعتیاد دارند و در جستجوی پول هستند و از زنانی که به داعش ملحق می شوند صحبت می کنند. این حرف غلط است. بهترین دوست دوره کودکی من، که معلم فلوت و نی هم بود، 6 ماه پیش به داعش ملحق شد. او زندگی خوبی در اینجا داشت، و با تعلیم فلوت به بچه های ثروتمند، پول خوبی در می آورد. او جهاد را ترجیح داد. الان موضوع عزت و احترام به خلیفه مطرح است."
موضوع خلافت، مسئله جدیدی برای بعضی از مسلمانان ترکیه نیست. سازمان اسلامی، حزب التحریر، که در سال 1953 تاسیس شد، و در 50 کشور شعبه دارد، آشکارا درخواست خلافت داشته است. محموت کار، رئیس امور رسانه ای حزب التحریر در ترکیه، در مصاحبه ای با المانیتور، نه تنها به بیان جزئیات، پیرامون چگونگی دیدگاه سازمان متبوعش درباره تصمیم داعش برای اعلام خلافت پرداخت، بلکه از تلاش سخت این سازمان در موضوع خلافت هم سخن به میان آورد.
کار گفت که" حزب التحریر در سال 1960 در ترکیه تاسیس شد، و زمانی که ما در سال 1967 به گفتگو درباره خلافت پرداختیم، نخستین مرتبه ای بود که این واژه (خلافت) از سال 1924 به فضای عمومی ترکیه باز می گشت. زمانی که ایده خلافت دوباره در صحنه ترکیه مطرح شده بود، جنبشهای اسلامی همسو با اخوان المسلمین در فضای ترکیه ظهور کردند."
شایان توجه آنکه، اعضای حزب التحریر ترکیه از سال 1967 تضعیف شده اند و وضعیت شان تا امروز بهتر نشده است.
کار می گوید: "آنچه که برای این جنبش اسلامگرای اخوانی در ترکیه اهمیت دارد عدالت است. بنا براین، آنچه که مورد توجه آنان است برپایی عدالت است، و سخن از چگونگی رسیدن به آن را نامربوط می دانند. دلیل اینکه از ادبیات دموکراتیک بهره می گیرند همین است. از نظر من، رویای نئو عثمانی نخست وزیر ترکیه، داوود اوغلو، چیزی جز یک رویا نیست. به مدت چندین دهه گفته شده است که خلافت در روح مجلس ترکیه تبلور یافته است. اما آیا حزب عدالت و توسعه، اکنون، می تواند خلافت را با فرمان و قانونی جدید اعلام نماید؟ چنین چیزی معقول نیست چرا که تمام بحث بر سر این است که مجلس ترکیه معنویت خلافت را در روح خود دارد، در حقیقت یک دروغ برای آرامش روحی مسلمانان است. اعلام فرمان خلافت از مجرای وثاقت جمهوری ترکیه غیر ممکن است."
وی تاکید می نماید که " از نظر مسلمانان "معمولی" و غیر مسلمانان، طرح موضوع خلافت از مجرای داعش زیانبار بوده است، چرا که این واژه تداعی کننده خشونت است، و خلافت هم اکنون با خون متحد است." معهذا، داعش، برای آنهایی که با رویای تجدید حیات خلافت زندگی کرده اند، می تواند حکم یک وعده را داشته باشد.
موضع سایر گروه ها در ترکیه در ارتباط با بحث خلافت چیست؟ علی کنعان اوغلو، رئیس انجمن فرهنگی علوی هوبیار سلطان، در مصاحبه با المانیتور، رویکرد عملگرایانه ای در قبال این موضوع داشت. وی گفت: " بحث خلافت، موضوع جدیدی در ترکیه است. آنهایی که آغاز گر این بحث بودند حساب شده عمل کردند چرا که از نظر آنان رجب طیب اردوغان تنها نامزد ممکن برای تصدی این مقام است. در کوتاه مدت، تاسیس یک خلافت تمام عیار از مجرای ساختاری حزب عدالت و توسعه واقع بینانه به نظر نمی رسد. به هر حال، ما از این موضوع آگاه هستیم که چگونه تمام نامزدهای مناصب دولتی، برای تقید به مقیدات اسلامی مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرند. اسلامی کردن بیشتر حکومت، بر علوی ها فشار بیشتری را تحمیل خواهد نمود چرا که آنها از چشم کفار مسئول نگریسته می شوند. این ممکن است به بی ثباتی بیشتری منجر شود.
کادیر آکاراس (Kadir Akaras)، رئیس انجمن علمای اهل بیت، دغدغه مشابهی را که کنعان اوغلو از آن سخن می گوید برای آینده نزدیک دارد. وی می گوید: " خلافت یک تشکیلات سیاسی، و نه صرفا مذهبی، است. از این رو، واکنش به آن سیاسی خواهد بود. به آنچه که در مورد داعش، زمانی که اعلام خلافت نمود، نگاه کنید. همه کشورهای مسلمان عرب خلیج (فارس) علیه آن متحد شدند.
سافاک باس (Safak Bas)، کارشناس در حوزه ایران، به المانیتور می گوید: "ایران قطعا خلافت ابوبکر البغدادی را رد می کند. اولا، به این دلیل که در نظر آنها، داعش یک گروه تروریستی که در حال جنگ در عراق و سوریه است می باشد، و ثانیا از نظر ایدئولوژیک این دو با هم اختلاف دارند. تصوری که ایران از خود دارد، یک حکومت برخاسته از انقلاب اسلامی است. من تصور نمی کنم که آنها (ایران) هیچ نوعی از خلافت را بپذیرند."
حسین بهشتی، متخصص دین و فلسفه، به المانیتور گفت: " گروه های سنی همچون سلفی ها، در ترکیه به شدت فعال هستند. جامعه اسلامگرای ترکیه، به دنبال موضوع سوریه، و در نتیجه سیاست های طایفه گرایانه حزب عدالت و توسعه، در حال رادیکال تر شدن هستند. ایدئولوژی خلافت در حال حاضر توسط خیلی از گروه های اسلامگرا، که قبلا سابقه بحث پیرامون این موضوع را نداشتند، مورد بحث قرار می گیرد." بهشتی تاکید می کند که موضوع خلافت دیگر یک موضوع حاشیه ای که منحصر به اعضای حزب التحریر باشد نیست و سیاستهای اسلامگرایانه حزب عدالت و توسعه به شکل گیری یک پایگاه مستحکم سلفی در ترکیه کمک نموده است.
قضاوت درباره اینکه آیا داعش همدلی بیشتری را در ترکیه به دست آورده سخت است، اما گفتگو درباره خلافت، از ماه رمضان، به شکل فزاینده ای موضوع بحث روز شده است، تا جایی که، در پیام های توئیتری، حوادث اخیر در منطقه مسجد الاقصی را مرتبط با خلافت می دانند. یکی از این پیام ها که تصویر سلطان عثمانی را دارد، مشخصا می گوید که " خلیفه، اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد. اسرائیل رژیم شیطان است."
منبع: المانیتور.
مترجمین: حامد ضرغامی و نصرت الله تاجیک
پانوشتها:

1- Pinar Tremblay متخصص علوم سیاسی و پژوهشگر مهمان در California State Polytechnic University می باشد. وی ستون نویس شبکه خبری ترک T24 است. مقالات وی در تایم، نیو امریکا، حریت و زمان انتشار یافته است.

2- "درسیم" نام قدیمی استان "تونجلی(Tunceli) "در ترکیه می باشد. اکثریت جمعیت این استان کردهای علوی می باشند و اقلیت ترک سنی نیز در این منطقه زندگی می کند. این استان در سال 1926 ، در تقسیمات کشوری، به "بخش" تنزل یافت و در استان ایلازیغ(Elazığ) ادغام شد. اما نهایتا در4 ژانویه 1936 به استان تونجلی تغییر نام پیدا کرد.

3- روایت معتبر" من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة" که منقول از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می باشد را با جایگزینی واژه " امام" با کلمه "خلیفة" تحریف شده است.(م)