اعزام پیشمرگ به کوبانی و رویکرد واشنگتن- آنکارا

محمدعلی دستمالی:

خبر اعزام 150 نیروی پیشمرگ اقلیم کردستان عراق به کوبانی، در حالی منتشر می شود که بیش از چهل روز از مقاومت مدافعین کُرد سوری در برابر حملات گسترده ی گروه تکفیری - تروریستی داعش سپری شده است و داعشی ها برخلاف تصورات و ادعاهای اولیه؛ نتوانستند این شهر کردنشین شمال سوریه را به تسخیر خود دربیاورند. با این وجود، حملات بی امان آنان موجب تخلیه و تسخیر350 روستای کوچک و بزرگ، اشغال بخشی از شهر کوبانی و نیز کشته شدن حدود 160 تن از مدافعین کُرد شده است.

کوبانی که در ادبیات رسمی سوریه به نام عین العرب خوانده می شود، همزمان با آغاز بحران سوریه، همچون دو منطقه ی کردنشین دیگر شمال سوریه یعنی جزیره و عفرین، تحت کنترل حزب اتحاد دموکراتنیک (PYD) اداره می شود که به عنوان یکی از نهادهای اقماری پ.ک.ک، در این منطقه خودگردانی تشکیل داده و کوبانی هم، مانند جزیره و عفرین دارای نخست وزیر، کابینه، مجلس محلی، پلیس محلی و نیز دارای نیروی نظامی موسوم به واحدهای دفاع از خلق (YPG) است. طی چند ماه اخیر، این منطقه ی کردنشین از سه سمت شرق، غرب و جنوب به محاصره ی نیروهای داعش درآمده و تنها سمت شمالی آن در مرز سوریه، با دنیای خارج ارتباط دارد و داعش به دنبال آن است تا با کنترل گذرگاه مرزی مرشدپنار، این شهر را به طور کامل محاصره کرده و آن را به تسخیر خود دربیاورد. اما مقاومت مدافعین از یک سو و بمباران های مداوم هواپیماهای ائتلاف ضددداعش از دیگر سو، تاکنون مانع سقوط کوبانی شده است. پ.ک.ک و نهادهای اقماری این حزب و ده ها رسانه ی وابسته به آن، با به راه انداختن یک موج تبلیغاتی گسترده در خاورمیانه و اروپا، مساله ی کوبانی را در سطح بین المللی مطرح کردند و تحلیل مساله ی کوبانی از یک دید واقع گرایانه، نشان می دهد که این موضوع فراتر از حد و اندازه های واقعی خود مطرح شد و آگراندیسمان و بزرگ نمایی اخبار مربوط به این درگیری ها، موجب آن شد که نه تنها بسیاری از تحلیل گران سیاسی، بلکه برخی از سیاست مداران نیز در شناخت و اتخاذ موضع در خصوص کوبانی دچار افراط و تفریط شوند. یکی از دستاوردهای موج تبلیغاتی گسترده ی پ.ک.ک در مورد کوبانی، تلاش برای تبیین این موضوع بود که حمله به کوبانی با حمایت ترکیه صورت گرفته و دولت داوداوغلو با تشویق داعش به تسخیر این شهر کردنشین، به دنبال تضعیف کردهای ترکیه و سوریه است. پ.ک.ک کردهای ترکیه را به خیابان ها فراخواند و اعتراضات گسترده ی هواداران این حزب در 32 استان ترکیه موجب کشته شدن 35 شهروند غیرنظامی، تخریب هزار و دویست بنای دولتی و به آتش کشیدن بیش از یک هزار و صد دستگاه خودرو در شهرهای مختلف ترکیه شد. این رویدادها موجب شعله ور شدن آتش کینه و انتقام جویی بین کردهای هوادار پ.ک.ک و کردهای اسلام گرا شد و 4 کُرد اسلام گرا توسط هواداران پ.ک.ک و همچنین 3 هوادار پ.ک.ک به دست ترک های ملی گرا کشته شدند.

پ.ک.ک اعلام کرد که در صورت سقوط کوبانی، مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک متوقف شده و حمله به ترکیه در دستور کار قرار می گیرد. آنان در بیانیه های خود از ترکیه خواستند تا ضمن ایجاد یک کریدور برای نجات کوبانی، به نیروهای کُرد اجازه دهد که با سلاح سنگین از خاک ترکیه وارد کوبانی شوند. برخی از سیاست مداران کُرد نزدیک به پ.ک.ک پا را از این نیز فراتر نهاده و از ترکیه خواستند تا سلاح سنگین در اختیار مدافعین کُرد سوری بگذارد. اما احمد داوداوغلو نخست وزیر ترکیه در پاسخ به این درخواست ها اعلام کرد که هیچ ارتباطی بین مذاکرات صلح و مساله ی کوبانی وجود ندارد و ترکیه نیز قصد مداخله در کوبانی را ندارد و اگر قرار باشد ترکیه برای نجات کوبانی اقدام کند، باید چنین عملیاتی را در رقه و دیرالزور و درعا و دیگر شهرهای سوریه نیز انجام دهد. در همان روزها صالح مسلم رهبر حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه به آنکارا دعوت شد و از او خواستند تا ضمن قطع ارتباط خود با دمشق، با ائتلاف مخالفین سوری همکاری کند. صالح مسلم از پذیرش این پیشنهاد سر باز زد و در مصاحبه های خود اعلام کرد که آنکارا وعده هایی برای دفاع از کوبانی داده است. اما رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، در بیانات خود به تندی از پ.ک.ک انتقاد کرده و این حزب را یک گروه تروریستی مشابه داعش دانست. او چند روز پس از بیان این اظهارات، حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه را نیز تروریست قلمداد کرد.

اما سخنگوی وزارت امور خارجه ی آمریکا، آشکارا با مواضع اردوغان مخالفت کرده و اعلام کرد که از دید واشنگتن، حزب اتحاد دموکراتیک مانند داعش نیست. ترکیه که از احتمال زدوده شدن نام پ.ک.ک از لیست بین المللی گروه های تروریستی سخت به هراس افتاده بود، قاطعانه با حمایت ناتو و آمریکا از مدافعین کُرد سوری مخالفت کرد. اما علیرغم مخالفت های آنکارا، معامله ی مهمی جوش خورد و سه فروند از هواپیماهای ترابری سی130 آمریکایی، 28 محموله ی سلاح و مهمات را بر فراز آسمان کوبانی برای مدافعین این شهر پایین انداختند که یکی از این محموله ها به دست داعش افتاد. به موازات انتقال این مهمات به کوبانی و تغییر نسبی موازنه ی جنگ، در شهر دهوک در اقلیم کردستان عراق، احزاب کُرد سوری نزدیک به دو طیف پ.ک.ک و حزب دموکرات کردستان عراق به ابتکار مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، به منظور پایان دادن به اختلافات داخلی خود گرد هم آمدند و پس از 9 روز بحث و گفتگو، به یک توافق نیم بند دست پیدا کردند که قرار است بر اساس آن، قدرت در مناطق کردنشین سوریه بین آنان تقسیم شود و علاوه بر این، با پادرمیانی مسعود بارزانی، ترکیه نیز اجازه داده که یک صد و پنجاه نفر از نیروهای پیشمرگ و یک هزار و سیدصد نفر از نیروهای ارتش آزاد سوریه از ترکیه به کوبانی بروند.

نیمی از نیروهای پیشمرگ در بعدازظهر روز سه شنبه بیست و هشتم اکتبر از طریق مرز زمینی خاپور از اقلیم کردستان عراق به ترکیه اعزام شدند تا پس از طی هفتصد کیلومتر مسافت، وارد کوبانی شوند. نیم باقیمانده نیز از فرودگاه اربیل به سوی فرودگاه استان کردنشین شانلی اورفای ترکیه پرواز کردند که هم مرز با کوبانی سوریه است. به نظر می رسد اعزام این نیروها، بیش از آن که تلاش برای نجات کوبانی و شکست داعش باشد، اقدامی جدی برای تغییر آرایش نظامی و سیاسی در شمال سوریه است و واشنگتن و آنکارا در اقدامی مشترک، نشان داده اند که در سوریه و کل منطقه اهداف خاصی را دنبال می کنند و در این پروژه ی سیاسی - امنیتی جدی، جایگاه خاصی برای مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق و حزب وی یعنی حزب دموکرات کردستان عراق در نظر گرفته شده است. باید طی روزهای آتی منتظر آن باشیم تا با ورود نیروهای پیش مرگ به کوبانی، شاهد واکنش های پ.ک.ک از یک سو و تغییر احتمالی شرایط میدانی جنگ از دیگر سو باشیم تا بتوانیم به پاسخ هایی روشن برای سوالات چندگانه ی کوبانی و سوریه دست پیدا کنیم.

4949