در «پروژه جادوگر بلر» تعلیق‌ها و اضطراب‌ها، بدون فشار موسیقی و یا رفتارهای مشکوک شخصیت‌ها و خون و جلوه‌های ویژه شکل می‌گرفت و داستان را با قدرت تمام به پیش می‌برد.

 

سکانس‌پلان (سکانسی بدون برش و در یک برداشت) ویژگی اولیه‌ی فیلم با بازی زمانی و چرخش‌های پیش‌رونده در مدت 134 دقیقه هم تعجب برانگیز است و هم غافلگیرکننده.

 

ماهی و گربه

 

دوربین راویتگری است که به عنوان شخصیتی حاضر و ناظر، مخاطب را به دنبال خود می‌کشد تا قصه‌ای را برایش تعریف کند. قصه‌ای عجیب و غریب که اصلا قصه نیست و به گونه‌ای تحت سیطره‌ی غیرقابل انکار فرم قرار دارد.

همه می‌دانیم که آلفرد هیچکاک نیز، در فیلم طناب، با یک برداشت (البته به دلیل محدودیت اندازه فیلم خام داخل دوربین، مجبور شد هشت برش ناخواسته به کار ببرد) اثرش را ساخت اما فیلم طناب، سی و یکمین تجربه فیلمسازی این استاد سینما بود که بعدها نیز چنین تکنیکی را تکرار نکرد.

این نوع فرم‌گرایی قطعاً مستلزم ابزار و لوازمی به عنوان پیش‌نیاز است که بدون آموختن و اندوختن آنها، صرفاً تجربه‌ای خواهد بود در حد یک نوآوری منحصر به فرد با حداقل مخاطب که اغلب در بستر زمان فراموش شده و حتی نمی‌تواند مبنای آفرینش‌های آتی هنری شود.

در لحظات متعددی از فیلم، ما با تعدادی تعلیق خوب که هم در دیالوگ‌ها و هم به مدد موسیقی ایجاد می‌شود، به انتظار بروز حوادثی خارق‌العاده که می‌توانند محرک داستان و روایت باشند، می‌نشینیم. اما ناباورانه همه‌ آن لحظات بر باد می‌رود و فشار روانی که بر مخاطب وارده شده تخلیه و رها نمی‌شود. گویی تمرکز و تعلق‌خاطر فیلمساز به فرمی که برگزیده، او را از ایجاد منطقی در درون فیلم که بتواند اجزای آن را به هم متصل و مرتبط کند، غافل می‌گذارد.

 

ماهی و گربه

 

تعلیق‌های فیلم، نگارنده را به یاد فیلم «پروژه جادوگر بلر» (1999) انداخت که در آن فیلم هم، دوربین به یکی از کاراکترهای فیلم بدل شده بود. اما تفاوت در این است که دوربین در «پروژه جادوگر ...» ناظری فعال بود و نگاه او به عنوان یکی از اجزای اثر بخش فیلم، قسمتی از بار روایتگری را هوشمندانه به دوش می‌کشید.

در «پروژه جادوگر بلر» تعلیق‌ها و اضطراب‌ها، بدون فشار موسیقی و یا رفتارهای مشکوک شخصیت‌ها و خون و جلوه‌های ویژه شکل می‌گرفت و داستان را با قدرت تمام به پیش می‌برد. اگر خاطرمان باشد پایان فیلم نیز بدون آنکه خونی از دماغ کسی ریخته شود به یمن فیلمبرداری فعالانه و فضاسازی و یا میزانسن‌هایی دقیق، اوج تعلیق و تردید را، از حضور عاملی ترسناک، القا کرد.

وقتی کارگردان «ماهی و گربه»، (در گفتگویی) ایده‌ی وجود تهدید در سرتاسر زندگی امروزی جامعه‌ خودمان را به عنوان مضمون اصلی فیلمش بیان می‌کند، اما متاسفانه نمی‌تواند از پس آن برآید و اثری تولید کند که هم بازنمود این ایده باشد و هم نشانه‌ای شود از پختگی و چیرگی نظری فیلمساز در شناخت مقوله‌ای به نام ناامنی اجتماعی و روانی جامعه امروز شهری.

فیلم در مضمون، با خبری مبهم و شوک‌دهنده شروع می‌شود. در همان دقایق نخست که جوان مسافری از یکی از آشپزهای رستوران متروک آدرس می‌پرسد، منتظر اتفاق خاصی هستیم که به خبر ابتدای فیلم مرتبط باشد. حتی اگر این ادعا مطرح شود که این فیلم متفاوت‌تر از یک فیلم تریلری و عامه‌پسند است، باز هم می‌توان مضمون و داستانی را به کار گرفت که در فرمی نوآورانه و حتی سوررئال چنان جا بگیرد که از قدر و اندازه‌ی فرم نیز نکاهد و مکمل خلاقانه آن باشد.

 

ماهی و گربه

 

همه داستان‌های خرد و کلان فیلم به جز دو داستان کوتاه آن، ناتمام می‌ماند و بیننده را از دنبال کردن‌های بیهوده و بی‌نتیجه کلافه می‌کند. آن دو داستان، یکی رابطه عاشقانه‌ی پرویز و لادن است که در ربع آخر فیلم، به آن رنگ و لعابی دوست‌داشتنی می‌دهد و دیگری داستان کشته شدن مارال توسط یکی از آشپزها، در انتهای فیلم است.

سایر افراد و ماجراها نیز زمانی که مورد توجه دوربین قرار می‌گیرند ظرفیت آن را دارند که به خرده‌پیرنگ‌هایی بدل شوند که در کنار هم مجموعه‌ای از قطعات پازل‌مانندی بسازند که دارای یک هدف مشترک و تاثیرگذار است.

این دو نمونه‌ی اشاره شده، نشان می‌دهد که فیلمساز از مسیر پیشروانه (آوانگارد) خود عدول کرده و اثرش دارای انسجام قابل پذیرشی نیست. به خاطر داشته باشیم که مکاتب آوانگاردی همانند دادائیسم نیز از اصول و قواعدی برخوردارند که به عنوان نمونه در مجموعه عناصر یک تابلوی نقاشی از سالوادور دالی، آن عناصر و اجزا، در ترکیبی هنرمندانه، قابل شناسایی و تحلیل است.

این خطا در بیان موازی و در پس و پیش کردن زمان ماجراها نیز اتفاق می‌افتد. یعنی فیلمساز قادر نیست منطق موجود را از ابتدای فیلم بنا نهد و به شکلی همگون و منظم تا پایان ادامه دهد. گاهی انتقال روایت از افراد به یکدیگر، از دست فیلمساز نیز خارج می‌شود و جابجایی‌ها بی‌دلیل و بدون پشتوانه صورت می‌گیرد. در صورتی که هر شکل هندسی انتزاعی که در خیال و تصور نیز بگنجد، قادر است در فرم جای گرفته و در عین بی‌نظمی ظاهری، نظمی نوین بیافریند. حتی اگر فیلمساز به هنرمند خلاق و گرافیست معروف یعنی  موريس اشر، تأسی می‌جوید و ملهم از آثار متکی بر قواعد هندسی و ریاضی او، می‌خواهد فیلمش را بسازد، شایسته است دقت نماید که این نوع از نوآوری نیز دارای اصول و ساختاری است که از آشفتگی و هرج و مرج پرهیز کرده و با نظام‌مندی نوینی شیوه‌ای پیشروانه را برمی‌گزیند.

 

 

اثری از موریس اشر

اثری از موریس اشر

 

عنصر نمادگرایی در فیلم «ماهی و گربه» نیز پاسخگوی نیاز درون فیلم نیست و گاهی در حد یک تقلید صرف تنزل می‌یابد. حضور دوقلوهای غیرواقعی با لباسهای سرخ و سفید ما را به یاد دوقلوهای فیلم درخشش کوبریک می‌اندازد که به شکلی نمادین در رویای کودک فیلم به عنوان قربانیان گذشته آن مکان ظاهر می‌شوند. تک‌گویی (مونولوگ)‌های به کار رفته تا پایان فیلم از زبان افرادی زنده ادا می‌شود اما بی‌دلیل آخرین تک‌گویی متعلق به مارال مقتول است که به تشریح مرگ خود می‌پردازد.

بازی با زمان و فرم ویژه این فیلم (سکانس‌پلان)، می‌تواند در فیلمی به مدت 90 دقیقه نیز با حذف بسیاری از زوائد صورت پذیرد. برای اثبات توانمندی، لزومی به افزودن زمانی در این حد نیست. زیرا جز خستگی مفرط و تماشاگرگریزی عایدی به دنبال نخواهد داشت. نویسنده این متن، فیلم را در ساعت 21 با سالنی مملو از تماشاگر مشتاقی دید که آمده بودند فیلم متفاوتی را به تجربه بنشینند. کیفیت صندلی‌ها و امکانات رفاهی حتی بهترین سالن سینمای ایران نیز، قادر به ایجاد صبوری در مخاطبین برای فیلمی خاص و طولانی در این حد نیست.

ضمن احترام به این فیلمساز جوان و مبدع، انتظار می‌رود که هنرمند، در قدم‌های نخست کارگردانی، مدتی را بر روی فرم و تکنیک‌های نوین خود دست به آزمون و خطا و کسب تجربه بزند و پس از چندین اثر و دریافت بازخوردهای گوناگون، همزمان در بیان مضامین و داستان‌های خلاقانه و هنرمندانه، طی طریق نماید.

 کشیدن بار حجیم و پر و پیمان این همه مضمون و فرم نوآورانه، آنهم در یک فیلم با زمانی غیرمتعارف، آفاتی را متوجه فیلم و فیلمساز می‌کند که در میانه‌ی راه فیلمسازی، امکان آسیب‌دیدن و خروج از مسیر را متصور می‌سازد.

 

ماهی و گربه

 

در پایان، نباید از حق گذشت و موارد مثبت فیلم را نادیده گرفت. یکی از امتیازات فیلم، دقت در نوشتن گفتگوها و حتی بیان درست آن توسط برخی از بازیگران است. دیگر ویژگی، پرهیز حداکثری از افتادن در ورطه‌ی روزمرگی و شعارزدگی است که آنهم در حد بضاعت و انتظار، میسر شده است.

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 381268

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 3 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 10
  • نظرات در صف انتشار: 1
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام A1 ۰۵:۴۹ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۸
    34 13
    نقد بسیار عالی و خوبی بود .
  • حاجی A1 ۰۷:۰۵ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۸
    8 14
    همچین نقد کرده گفتیم لابد این علامت های جشنواره های پای پوستر فقط اشاره به نامزدی برندگان آن دارد و تازه آن ها یا تکراری چیده شده یا اشتباه شده بعد دیدم نه بابا بیچاره انقدر جایزه برده و ...
  • ايمان FI ۱۱:۰۲ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۲
    36 25
    دوست عزيز به نظر مي رسد با چارچوبهايي كه در ذهن خود ساختيد سخت از ديدن اين فيلم اذيت شده ايد و مرتب آن را با فيلمي كه دوست داشتيد ببينيد در ذهن مقايسه كرده ايد اتفاقا زيبايي اين اثر در آن است كه شعار نميدهد و همه نو آوري در فرم و زمان طولاني فيلم يكسر در خدمت داستان نفس گير و سرگيجه آور آن است. صندلي من هم در سينما خيلي ناراحت بود اما ايكاش مي شد براي احترام هم كه شده فيلم را ايستاده ببينم. الهام از تابلوهاي اشر آنقدر استادانه و وفادارانه بود كه من كه اين تابلوها را فقط يكبار در شش سالگي ديده بودم در طي نمايش فيلم در سي و چهار سالگي زنده پيش چشمم مجسم شد.نقد هاي اين فيلم را حتما دنبال كنيد و واكنش هاي بين المللي را هم . شايد روزي به اين نتيجه برسيد كه نوشته تان را از فضاي مجازي برداريد.
  • آریا A1 ۰۸:۴۷ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۸
    23 34
    فیلم واقعا جذاب و بازی کارگردان با زمان تأمل برانگیز بود. عین 134 دقیقه بیننده رو با خودش می کشه.
  • ويدا A1 ۲۱:۱۶ - ۱۳۹۴/۰۴/۳۰
    23 16
    فيلمي كه فيلمنامه خوب نداره، فيلم نيست.بزرگترين مشكل فيلم ، فيلمنامه اش بود...كجاي اين فيلم ترسناك بود؟ كجاي فيلم ببننده ترسيد؟ما كه ااب تو دلمون تكون نخورد....بسيار كسل كننده بود
  • بی نام A1 ۰۰:۱۷ - ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
    10 11
    وای خدای من. این دیگه چی بود اول متاسفم که اینو میگم و از دوستان عذر خواهی میکنم که نظر مثبتی ندارم. به نظر منالبته این نظر شخصیه منه و میتونه نادرست باشه تمام فضای حاکم بر فیلم تصنعی بود و غیر طبیعی. کارگردان میخواست بصورت طوطیوار ادای خارجی هارو در بیاره. ما خودمونم دانشجوی فارغ التحصیل از بهترین دانشگاههای تهرانیم. کجا اینجوریه روابطمون؟ انقدر صمیمی که همه همدیگه رو به اسم کوچک صدا میزننهمه. ما ایرانی ها چرا همش میخوایم تخیل کنیم و خودمون و فرهنگ قشنگ خودمون رو اونطور که هستیم نپذیریم و بهش افتخار کنیم. و با نپذیرفتنش خودمون رو زیر سوال ببریم. غیر از اون فیلم خیلی کسل کننده بود. متاسفانه جذابیت کافی که مخاطب رو درگیر کنه نداشتموضوع رو هم که در ابتدای فیلم به مخاطب گفته بود
  • بی نام A1 ۰۰:۱۹ - ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
    13 3
    زیادی فیلم رو کشش داده بودن و داستان هارو تکرار کرده بودن. غیر از اون نصف بیشتر فیلم دوربین مدتها داشت پشت کاراکتر ها بدون هیچ هدفی حرکت میکرد. به نظر من این تکرار نکته منفی فیلم بود نه نکته مثبت و نشونه خلاقیت. هر سبک خاصی باید فلسفه و دلیلی داشته باشه نه اینکه صرفا بخواد از بعضی فیلمهای خاص تقلید کنه. در مورد نحوه تمام شدن فیلم هم باید بگم مرموز بودن با گنگ و پر ابهام بودن فرق داره. مرموز بودن ذهن مخاطب رو تا مدتها درگیر میکنه ولی این نحوه تمام شدن فیلم حالتی رو تو مخاطب ایجاد میکنه که انگار تمام مدت فیلم سر کار بوده و وقتش هدر رفته و فیلم چیزی نبوده که مخاطب انتظار داشته و نیازهاش براورده نشده. و بسیاری مشکلات دیگر که از حوصله خارجه.
  • بی نام A1 ۰۰:۱۹ - ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
    5 3
    اینکه چرا این فیلم این جوایز رو گرفته جای سواله که محدود کسایی هستن که جواب این سوالو میدونن
  • بی نام A1 ۰۰:۱۹ - ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
    5 1
    اینکه بعضی ها گفتن فقط یک قشر خاص و دانشجوهای هنر این فیلم رو درک میکنن و عوام درک نمیکنن و لذت نمیبرن یه دروغ بزرگه. جدای اینکه این فیلم پر از نقض و اشتباهات فراوانه، بر فرض محال اگه گفته این افراد درست باشه که نیست و مصداق داستان معروف پادشاه و لباس نامرئیه، باز هم این فیلم ناموفقه چون یک فیلم یا کلا هر اثر هنری والا باید از نظر مفهوم، چیدمان لایه لایه داشته باشه. مثال: اشعار شاعرانی مثل مولوی و حافظ
  • بی نام A1 ۰۰:۲۰ - ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
    5 2
    مثال: اشعار شاعرانی مثل مولوی و حافظ که در نگاه مخاطب عام که دقت بالا ندارن هم جذابهلایه های ابتدایی و هرکسی به فراخور درک خودش ازش بهره ای میبره. و این جذابیت ظاهری باعث میشه مخاطب جذب بشه و درگیر اثر بشه بیشتر به اثر فکر کنه و در نهایت به لذت درک لایه های بالاتر برسهاساسا جذابیت اثر و لذت بردن مخاطب از اثر، انگیزه ی لازم برای تامل راجع به فیلمه. در غیر اینصورت تامل راجع به اثر معنی نداره چون مخاطب هیچ اجباری برای تفکر درباره اثر نداره. روی هم رفته این فیلم یه کار تقلیدی و بی ارزشه و ارزش هدر دادن 2 ساعت وقت رو نداره و متاسفم برای کسانی که از این اثر حمایت کردن و در توهم محض اند