گروه فرهنگ و هنر: بهانه گفت‌وگو با ابراهیم فروزش، نمایش دو فیلم تاثیرگذار از سینمای بهرام بیضایی در گروه سینمایی هنر و تجربه است. «عمو سیبیلو» و «سفر» که چهارشنبه هفته جاری در پردیس کوروش به نمایش در می‌آید و سالن دیگری برای نمایش فیلم‌های این گروه افتتاح می‌شود.
سال‌های زیادی از عمر ساخت این فیلمها می‌گذرد، اما بدون شک آثار ماندگار و بی‌مثالی در سینمای کودک و نوجوان محسوب می‌شوند. فیلم‌هایی که در تاریخ سینمای ایران نیز جایگاه رفیعی دارند. ابراهیم فروزش در صحبت‌هایش به نکته مهمی از این دو فیلم اشاره کرد و آن وجه انسانی فیلم‌هاست.
فیلم کوتاه «عمو سیبیلو» جدا از اینکه نخستین اثر بهرام بیضایی محسوب می‌شود، اولین اثرجدی در زمینه ساخت اثار کودکان و نوجوانان نیز هست. این فیلم از نظر شما چه جایگاهی در سینمای کودک دارد؟
این فیلم از اثار اولیه بهرام بیضایی است که توسط کانون پرورش کودکان و نوجوانان تهیه شد. هر آنچه در فیلم مطرح شد و مسائل محتوایی این فیلم، قصه صلح و دوستی است. قصه بچه‌هایی که دنیای خودشان را دارند و مزاحمت‌هایی برای بزرگسالان ایجاد می‌کنند. در فیلم میبینم پیرمردی که تنها است، مدام از سر و صدای بچه‌ها شکایت می‌کند. اما زمانی که دیگر از صدای بچه‌ها خبری نیست، تنهایی او بیشتر می‌شود. گویی به آنها عادت کرده است و این وابستگی پیرمرد به بچه‌ها را در بیمارستان به خوبی میبینم و بار دیگر پیرمرد را در میان بچه‌ها و این بار از زاویه نگاه دیگر، برخورد پیرمرد را با بچه‌ها می‌بینیم. این فیلم از نظر ساختار و محتوا اثر تاثیرگذاری است.
به عنصر تنهایی در فیلم «عمو سیبیلو» اشاره کردید؛ نکته‌ای که در فیلم «سفر» هم در ارتباط با بچه‌ها همین تنهایی را به گونه‌ای دیگر میبینم.
بله. در این فیلم هم تنهایی به نوعی دیگر به تصویر کشیده شده است. دو بچه‌ای که سفری را با هم آغاز می‌کنند و فیلم نگاهی است به مشکلات اجتماعی آن زمان که دنیای بچه‌ها را در برمی‌گیرد. مسائل سختی که همیشه گریبان‌گیر بچه‌ها بوده است و چقدر محکم بهرام بیضایی آن را تصویر کرده است و انتخاب نام «سفر» چقدر انتخاب به جایی است. این دو بچه سفری را آغاز می‌کنند که طی آن از صبح تا شب دنیای پیرامون خود و مشکلات آن را بیشتر می‌شناسند. نهایتا در بینش و تحول شخصیتی آنها تاثیر عمیقی می‌گذارد.
فیلم‌های «عمو سیبیلو» و «سفر» اشتراکات دیگری نیز با هم دارند آن هم وجه انسانی فیلم است. این وجه انسانی البته تنها محدود به این دو فیلم در اثار بیضایی نمی‌شود. در همه اثار او این وجه متمایز و ویژه است.
بهرام بیضایی پس از ساخت آثار نخستش از جمله «عمو سیبیلو»یا «سفر»با چه برخورد هایی مواجه شد؟
قطعا محتوای غنی در اثار بهرام بیضایی هست و ساختاری منجسم و قوی که آثار او را خاص و ویژه می‌کند. وقتی در آثار بعدی او دقیق می‌شویم، می‌بینیم که هر چه جلوتر رفته است این پختگی بیشتر هم شده است. دوست دارم در اینجا به فیلم «باشو غریبه کوچک»نیز اشاره کنم که آن فیلم هم از تولیدات کانون بود و همین چند روز گذشته منتقدان سینمایی ایران که کلیه آثار تولید شده سینمای کودکان را بررسی کردند. این فیلم را انتخاب اول خود قرار دادند و فیلم «دونده» امیرنادری و «خانه دوست کجاست » عباس کیارستمی در مرتبه دوم و سوم قرار گرفت. باید اذعان داشت که فیلم «باشو غریبه کوچک» اثری بسیار ممتاز و ویژه در تاریخ سینمای ماست.
زمانی که فیلم«عمو سیبیلو» نمایش داده شد خاطرم هست که فیلم با اقبال زیادی مواجه شد و این فیلم از فیلم‌های خوب و اثرگذار حوزه کودکان و نوجوانان است.
فیلم «سفر» هم موفقیت‌های زیادی داشت. در آن زمان مرکز سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان محلی بود برای جذب فیلمسازان جوانی که از سینمای تجاری و سطحی دور بودند و به نوعی سینمای متفکرانه‌ای را دنبال می‌کردند.
سال‌های دهه 60 و 70 به نوعی دوران طلایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود و آثاری در این سال‌ها در این مرکز تولید شده که هنوز هم جزو آثار درخشان حوزه کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود.
می‌توان ادعا کرد که در دورانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سینمای ایران را متحول کرد. این فیلمها چه در ابعاد داخلی و چه خارجی تاثیرات بسیار زیادی داشت. جوایز بسیاری توانست از فستیوال‌های معتبر بین‌المللی کسب کند و در واقع سینمای ایران توسط این فیلمسازان در دنیا مطرح شد که بزرگانی چون عباس کیارستمی، ناصر تقوایی، امیر نادری، داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و دیگرانی که حرفی برای گفتن داشتند. کانون محلی بود که آنان بتواند دیدگاه‌های اجتماعی،سیاسی، فرهنگی خود را در قالب فیلم‌های پیشرویی که می‌ساختند مطرح کنند که در زمان حاضر نیز شاهد آن هستیم که چه آثار درخشانی بوده‌اند.
و به نظر شما مهمترین دلیلی که باعث شد این اتفاق به مرور کمرنگ شود چیست؟
پرداختن به این موضوع و آسیب‌شناسی آن نیاز به یک بحث مفصل دارد، اما یکی از دلایل کم رنگ شدن سینمای کودک این است که مدیران انطور که شایسته است به این ژانر از سینما بها نمی‌دهند و دست کم گرفته می‌شود. بخش خصوصی نیز که فعالیت‌هایی می‌تواند داشته باشد براساس عرضه و تقاضا عمل می‌کند و طبیعی است که باید نگران بازگشت سرمایه‌اش باشد چرا که هزینه‌ای که برای ساخت یک فیلم صرف می‌کند باید برگردد. بنابراین ساخت آثار و فیلم‌های کودک و نوجوان به یک حمایت عمومی و به خصوص دولتی را می‌طلبد تا چرخ‌هایش، آن طور که باید و شاید بگردد.
اگر می‌بیند که 10 یا 20 سال پیش سینمای کودک ما حرفی برای گفتن داشت به این دلیل بود که یکی از دغدغه‌های اساسی مدیران فرهنگی ساخت اینگونه اثار بود که این مورد در طی سال‌های گذشته به نوعی دچار افول شده است که امید است با پیگیری یک نقش اساسی و ریشه‌ای و تداوم همیشگی آن و دور از ایجابات سلیقه‌ای به تولید این نوع آثار همت گمارده شود، از طرف دیگر برای ساخت این نوع آثار و جذابیت‌های خاص آن برای قشر کودک و نوجوان باید مجهز به تکنولوژی روز سینمای دنیا شد چه حداقل بتوانیم رقابتی اگرچه کمرنگ داشته باشیم. در این مورد کافی است که نگاهی به آثار بین‌المللی بیاندازیم نباید فراموش کرد که با وجود روزافزون موارد رقیبی چون کامپیوتر، بازی‌های ویدئویی ماهواره ها و اینترنت که همه در دسترس کودکان است ما باید دست به تولید آثاری بزنیم که بتواند این نوع مخاطب خود را جذب کند.
به زودی بسیاری از کسانی که فیلم‌های «عمو سیبیلو» و «سفر»را ندیده‌اند و یا حداقل آن را روی پرده سینما تماشا نکرده‌اند، این فیلمها را خواهند دید .فکر می‌کنید نمایش آثاری از این دست چه نتایجی خواهد داشت؟
نمایش مجدد این اثار مروری است بر سینمای ایران که در دل تاریخ کشورمان جای گرفته است. با مرور این آثار می‌توان فهمید که هر هنرمند در طول زمان چه پیشرفت‌هایی داشته و خاطراتی با نمایش اینگونه فیلمها مرور می‌شود و نسل جوان می‌تواند با تولیدات ارزشمند سینمای ایران در گذشته اشنا شود.
بهرام بیضایی و آثارش همیشه مورد توجه بوده و هستند. سینمای او و سبک خاصی که توسط او ایجاد شده همه در آثار او کاملا مشهود است و جایگاه خاص خودش را دارد.
5858
نظر شما