سعید جعفری پویا- با اینکه انتخاب رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و نخست‌وزیر امیدها را برای حل بحران و انسداد سیاسی و نظامی در عراق افزایش داد، اما تشکیل نشدن کابینه و استمرار اختلافات میان گروه‌های قومی و مذهبی در این کشور نشان داد که صرف رفتن مالکی و آمدن دیگری راه حل بحران عراق نیست و این کشور همچنان در آتش تضادهای داخلی خواهد سوخت. قاسم محبعلی دیپلمات پیشین وزارت خارجه و کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است اگر رضایت گروه‌های سنی عراق جلب نشود، حل بحران عراق امکان‌پذیر نخواهد بود. در ادامه مشروح گفتگوی خبر آنلاین با قاسم محبعلی می‌خوانید:
بحث‌ها بر سر تشکیل کابینه دولت عراق ادامه دارد و به نظر می‌رسد طرفین نتوانسته‌اند بر سر تقسیم وزارتخانه‌های مختلف با یکدیگر به تفاهم برسند. شرایط را چگونه تحلیل می‌کنید؟
در خصوص تقسیم پست‌ها در عراق باید توجه کرد که هم شیعیان، هم اهل سنت و کردها می‌خواهند این روند به گونه‌ای باشد، که آن‌ها پست‌های کلیدی را در اختیار داشته باشند. اما شاید اصلی‌ترین مشکل، چگونگی جایگاه اهل سنت در این تقسیم‌بندی‌ها باشد. همان مسئله‌ای که در دولت آقای مالکی هم باعث بروز و ظهور تضادها شدند و مشکلاتی و اختلافات میان گروه‌های گوناگون سیاسی باعث شد اهل سنت از دولت خارج شوند. به همین دلیل یکی از خواسته‌های اصلی اهل سنت در تقسیم‌بندی جدید تخصیص جایگاهی بهتر نسبت به دوره پیشین است. بر این اساس من فکر می‌کنم اگر رضایت اهل سنت برآورده نشود، مشکلات باز هم ادامه پیدا خواهد کرد.
بحث تأمین امنیت هم در استان‌های مختلف مورد توجه قرارگرفته و به دلیل ناکامی ارتش در کنترل داعش، صحبت‌هایی مبنی بر ایجاد ارتش جایگزین به میان می‌آید. آیا تشکیل نهادی مانند ارتش جایگزین می‌تواند مشکلات امنیتی عراق را حل کند؟
مشکل داعش، در درجه نخست به اختلافات سیاسی که بین این سه جامعه وجود دارد، بازمی‌گردد و داعش و جریانات افراطی از این وضعیت سوءاستفاده میکنند. بنابراین باید ابتدا توافقی سیاسی میان گروه‌های مختلف صورت گیرد تا رهبران قومی و عشایر از آنچه که در بغداد اتفاق می‌افتد، رضایت داشته باشند. پس از آن، اینکه برخورد نظامی چگونه صورت بگیرد، می‌تواند مثمر ثمر باشد. آنهم ارتشی که مورد حمایت همه گروه‌های سیاسی باشد. تا زمانی که اختلافات بین کردها، شیعیان و اهل سنت وجود دارد؛ نه شیعیان در منطقه‌ای که اهل سنت حضور دارد وارد عمل خواهد شد و نه اهل سنت آمادگی دارند علیه مخالفین بجنگند. علت فروپاشی ارتش هم بیشتر به مشکل سیاسی عمیقی بازمی‌گردد که در عراق وجود دارد. لذا در ابتدا باید مشکل دولت عراق حل شود بعد برای این قضیه فکری شود. در غیر این صورت باز هم مشکل ادامه پیدا خواهد کرد، حتی اگر یک ارتش قوی از شیعیان و کردها هم حضور داشته باشد، سرکوب اهل سنت غیرممکن است چون آن‌ها حول داعش متمرکز می‌شوند. همان طور که صدام 30 سال کردها را سرکوب می‌کرد، ولی موفق نشد آن‌ها را از صحنه خارج کند.
اما این اختلافات چگونه قابل حل است؟ آقای سلمان جمیری نماینده هیئت ائتلاف گروه‌های سیاسی (اهل سنت) اعلام کرده که مذاکرات با ائتلاف ملی با موفقیت همراه نبوده و برخی گروه‌های اتحاد ائتلاف ملی شیعیان، همچنان اصرار بر استمرار روش‌های دولت پیشین دارند. چشم‌انداز مثبتی برای مدیریت و کاهش اختلافات میان گروه‌های مختلف وجود دارد؟
به نظر من شیعیان باید هوشیاری به خرج داده و انعطاف بیشتری از خود نشان دهند. از کسی که قدرت بیشتری دارد و در اکثریت است این انتظار می رود که برای حفظ وحدت و تمامیت ارضی عراق، امتیازات بیشتری را به طرف‌های ضعیف تر بدهد. متأسفانه نگاه طایفی و شیعی که در بین برخی از شیعیان وجود دارد، اجازه نمی‌دهد، آن‌ها نگاه ملی داشته باشند و این مسئله میان کردها و اهل سنت هم وجود دارد، ولی چون شیعیان اکثریت جامعه را تشکیل می‌دهند، انتظار می رود که آن‌ها احساس مسئولیت بیشتری نسبت به کردها و اهل سنت داشته باشند. اما متأسفانه بخشی از شیعیان نمی‌خواهند تقسیم قدرت و همکاری را با سایر گروه‌ها و بخش‌های جامعه بپذیرند. تا زمانی هم که این همیاری و همکاری به وجود نیاید، نمی‌توان به بهبود امور امید بست.
در میان جریان‌های اهل سنت چقدر طرفدار مشارکت در دولت یکپارچه عراق وجود دارد و چه اندازه از آن‌ها ترجیح می‌دهند رویکردهای نظامی و حمایت از داعش را پیش بگیرند؟
متأسفانه فعلاً اهل سنتی که در حال حاضر در بغداد در بازی‌های سیاسی شرکت میکنند، چندان موقعیت زمینی و میدانی قابل‌توجهی ندارند و با توجه به تضعیف آن‌ها، نقش گروه‌های افراطی مانند داعش، بعثی‌ها افزایش پیدا کرده است. اما من فکر می‌کنم اهل سنت به هیچ‌وجه مایل به تجزیه عراق نیست و اکثریت رهبران سیاسی اهل سنت از این ایده پشتیبانی نمی‌کنند، منتهی از آن سو، بخش افراطی مایل به پذیرش و قرار گرفتن تحت رهبری اکثریت شیعه نیست. این پارادوکسی است که بین اهل سنت وجود دارد و برای حل این معضل تنها ساز و کارهای داخلی پاسخگو نیست و باید حمایت و تلاش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای از ائتلاف در عراق صورت بگیرد و فشاری از خارج هم به بازیگران داخلی صورت پذیرد تا آن‌ها این روند را بپذیرند، در غیر این صورت من فکر می‌کنم فشار داعش اجازه نمی‌دهد که اهل سنت و رهبران سیاسی آن‌ها در بغداد توافق مناسبی را صورت دهند.
چشم‌انداز تحولات در عراق چگونه است؟ با تمام تفاسیری که به آن اشاره شد آیا دولت آقای عبادی موفق خواهد شد کابینه خود را با اجماع نظر گروه‌های مختلف سیاسی تشکیل دهد؟
مشکل عراق در درجه نخست فروپاشی ساختار سیاسی و از هم گسیختگی که بین جوامع سه گانه صورت پذیرفته است. این مشکل به سادگی قابل رفع نیست. دولت آقای عبادی حداکثر می‌تواند این مشکل را کاهش دهد و گزینه‌ای برای رسیدن یک دولت پایدار باشد. بر این اساس به باور من مشکل عراق، مسئله‌ای عمیق، ممتد است که تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت، ضمن اینکه داعش پدیده‌ای نیست که به سادگی از بین رود، همان طور که طالبان علی‌رغم اینکه از دولت در افغانستان کنار رفتند، اما همچنان در بی‌ثبات‌سازی و ناامن سازی افغانستان نقش دارند، داعش هم تا مدت‌های مدیدی حتی اگر سرکوب شوند، در بی‌ثبات‌سازی و اقدامات تروریستی نقش ایفا خواهند کرد. اما اول همان طور که اشاره کردم، باید یک توافق سیاسی در داخل عراق بین گروه‌ها انجام شود تا در بستر روندی نسبتاً طولانی مشکلات حل و فصل شود.
49308
نظر شما