یک نسخه با ارزش نجومی تالیف ابوریحان بیرونی از سال 625 ق / 1228 م که دست کم حاوی دو رساله دیگر هم است، در اواخر دوره قاجار در اصفهان وقف طلاب ساکن اصفهان شده و هزینه آن از درآمد (رقبه وقفی) دو روستای بخش ماربین تامین شده است. این نسخه در حال حاضر در دانشگاه پنسیلوانیا نگه داری می شود.
عنوان نسخه «کتاب فی استیعاب الوجوه الممکنة فی صناعة الاسطرلاب» است و با توجه به تاریخ کتابت آن، می توان به اهمیت این نسخه پی برد و آن را در شمار (تقریبا) اندک نسخه های برجای مانده از پیش از حمله مغول دانست. نسخه یاد شده به شهادت مقدمه و خاتمه آن، یک نسخه شیعی هست.
در ابتدای آن آمده است:
الحمد لله رب العالمین و الصلوة علی رسوله محمد و آله اجمعین. قال ابوریحان البیرونی ....
و در خاتمه هم آمده است: تمت المقالة الثانیة من کتاب البرکار التام و هو آخر الکتاب و الحمد لله وحده، و الصلوة علی رسوله محمد و آله. (از دیگران یاد نشده است).
این نسخه 174 صفحه بوده و گویا تا صفحه 147 یک متن و پس از آن نیز دو رساله (از جمله رساله البرکار التام به عنوان آخرین رساله) است که همگی به خط یک نفر است. در کتاب نمودارهای فراوان نجومی آمده که برخی را در اینجا آورده ایم.
آنچه در اینجا برای بنده جالب است یک وقف نامه دو سه سطری در مقدمه کتاب از سال 1292 در اصفهان قاجاری است.
در این وقف نامه آمده است:
بسم الله تعالی
وقف شد این مجلد کتاب اصطرلاب بر طلبه علوم دینیه از ساکنین اصفهان بر حسب وصیت مرحوم بهرام بیک - غفر له - از نماء موارین و طیرانچی، و شرط هر ساله در رمضان به نظر برسانند. فی شهر ربیع الثانی 1292
لصاحب السعادة و السلامة و طوال العمر ما ناحت حمامه
حرّره العبد الفقیر.. الضعیف النحیف المحتاج الی رحمة الله الملک الولی
ابن هاشم بن سید محمد بن سید اسماعیل الحسنی الحسینی
در این وقف نامه از موارین و طیرانچی یاد شده است. طیرانچی روستایی شناخته شده در بخش ماربین اصفهان است. اما موارن هم بسا همان ماربین باشد که چندان درست به نظر نمی آید. اما از روستای موران ضمن بلوک قهاب در کنار بهاران و ... یاد شده که ممکن است همان باشد.
این که کتاب یاد شده از درآمد آنجا وقف شده باشد، به معنای وجود وقفی است که برای این کار بوده است.
در اینجا نمونه برخی از صفحات را می آورم.
صفحه آخر نسخه:
نظر شما