علم و دانش در کشور ما پیشینه‌ای به درازای تاریخ و شهرنشینی دارد. نمونه‌های یافت شده در حوزه تمدنی ری در چشمه‌علی و آثار باقی مانده در شهر سوخته، تنها دو نمونه از این فهم و درک است. بعدها در سایه گسترش نگاه دادپرور اسلامی و تأکید بر علم‌آموزی، ایران به پایگاه درس و بحث و گفت وگو تبدیل شده و در تاریخ و تمدن بشری نقش‌آفرین شد.
علم هرچند ضرورتاً اخلاقی نیست اما ثمره آن می‌تواند اخلاقی باشد. چنانچه در عمل بسیاری از این بزرگان بخصوص در حوزه آنچه امروز به عنوان معارف و علوم انسانی از آن یاد می‌شود، رفتاری اخلاق‌گرا و الگوپذیر داشته‌اند که از مهم‌ترین نتایج آن، مشی استوار و به دور از افراط و تفریط بوده است.
این سنت هر چند به دلیل تحولات زمانه دچار تغییرات اساسی شد و راه علم‌جویی و معرفت‌طلبی سمت و سویی دیگر یافت و هدف از آن، نه همراهی با طبیعت و انسان و جهان، بلکه تسلط بر همه اینها گردید و غایت آن قدرت بیشتر و سلطه بر عالم و آدم شد اما روال گذشته در برخی از حوزه‌های معرفتی و علمی استمرار یافت و نمونه‌های آن را می‌توان در برخی علما و مدارس علوم قدیم جست‌وجو کرد.
تبار خانوادگی آقای فرجی دانا که ریشه در قم دارد، می‌تواند زمینه‌ساز شخصیتی از این گونه و برگرفته از چنین تربیتی باشد. گفتار و رفتار ایشان برگرفته از همین تبار و نشانگر آن است که از یک سو پایبند به علم و دانایی و خرد و خردورزی است و از سوی دیگر پاسدار فضایل اخلاقی و متکی به آن است و جمع این هر دو، برای همراهان و همکاران وی در آموزش عالی کشور و دانشجویان و استادان و کسانی که امر مهم تعلیم و تربیت را عهده دارند و نهایتاً توسعه علمی ایران زمین می‌تواند الگو و الهام‌بخش باشد.
نقل است یکی از اعاظم علمای معاصر در مدرس خود در همان شهری که آقای فرجی دانا در آن نشو و نما یافته است، بر کرسی تدریس نشسته بود و درباره موضوعی با اتکا به سنت عقلی تشیع سخن می‌گفت. یکی از طلاب، شاید با تلخی، به استاد یادآور شد که آنچه بیان می‌کنید، برخلاف متون ما است. ایشان پاسخ دادند ما در این مقام، بنده عقلیم و در جای خود به نقل هم خواهیم پرداخت. مشابه این سخن، کلام ارجمند خواجه بزرگ نصیرالدین طوسی است که به تکرار گفته است: نحن ابناء الدلیل.
این توان جداسازی امور از یکدیگر، از ویژگی‌های نگرش جامع علمی است که امروز هم مورد احترام مجامع دانشگاهی و ضرورت فهم اجتماعی است.
سیاست البته که در جای خود مهم و ارزشمند است اما نه به قیمت غلبه سیاست‌زدگی بر علم، فرهنگ و هنر و ارجاع مدیریت‌های علمی و فرهنگی بر مدار تصمیمات جناحی که نتایج تأسفبار آن را در تجربه‌های خودمان و ملل مختلف دیده‌ایم. چنین شرایطی در شخصیت‌هایی جمع می‌شود که از تندروی و کندروی به‌دورند و براساس مصلحت علمی و اجتماعی عمل می‌کنند.
آقای فرجی دانا، با شناختی که از گذشته تاکنون درباره ایشان و عملکردشان مثلاً در زمان ریاست دانشگاه تهران وجود دارد، از انسان‌های این گونه‌اند: دانا و توانا که در شرایط دشوار آموزش عالی کشور می‌تواند گشایشگر گره‌های علمی و آموزشی باشند و در استمرار مدیریت‌های موفق در مراکز علمی گام‌هایی مؤثر بردارند و با اعتمادی که به تجربه و درایت ایشان است، زمینه مشارکت و همراهی و همدلی استادان و دانشجویان را در تصمیمات مربوط به خودشان فراهم آورند.
از این رو است که در یک سال گذشته، شور و نشاط علمی جایگزین هیجانات و پرخاشگری سیاسی در دانشگاه‌ها گردید و از جمله نتایج آن، کاهش تب مهاجرت استادان و دانشجویان ممتاز به خارج و گرایش به ماندن در کشور است.
ویژگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آن است که با تصمیمات اقناعی و نه دستوری، باید آن را مدیریت کرد و در طول همه سال‌هایی که شاهد تحولات این دستگاه بودیم، هر وقت به این سمت و سو نزدیک شده، موفق و منشأ آثار بوده است.
آقای فرجی دانا که یکی از سرمایه‌های اجتماعی و انسانی آموزش عالی است، یک بار هم پیش از این در معرض انتخاب مجلسی دیگر قرار گرفته بود. در آن زمان نیز با جهت‌گیری سیاسی مواجه شد اما باز هم به واسطه علم و اخلاق و عملش قدر دید و بر صدر نشست. به هر حال زمانه عوض شده است و امید می‌رود رفتارهای تند جناحی جای خود را به تدبیر و عقلانیت بدهد چرا که تجربه‌های گذشته، شرایط ادامه این راه را بیش از همیشه فراهم آورده است.
۴۷۴۷
نظر شما