عراق ،شاید در انتظار فدرالیزمی متزلزل

فاجعه انساني در سنجار عراق تنها از زاويه اخلاقي مورد توجه و محكوميت جهاني و محافل حقوق بشري قرار نگرفته است. در سنجار آشكارا حقوق انساني صدها هزار نفر ايزدي و ديگر قوميت ها در حال نقض شدن است. يك جنايت جنگي تمام عيار عليه بشريت.صد ها هزار انسان، بي پناه ، گرسنه وتشنه در جريان يك پاكسازي قوميتي مجبورند دركنار آوارگي،شرايط تلخ تجاوز،ربودن دختران و زنان و بريده شدن سر مردان خود را مشاهده كنند. در اين ميان بايد پرسيد مسئوليت وقايع وآنچه در مناطق كرد نشين خصوصا سنجار رخ ميدهد به عهده كيست؟با اين پاسخ كه فقط داعش مسئول وقايع است، بسياري نيروهاي مطرح سياسي در عراق نمي توانند از زير بار مسئوليت هاي امنيتي و اخلاقي خود كه اجازه دادند شرايط اينگونه پيچيده و خونين شود شانه خالي كنند.حتي اگر شوراي امنيت صرفا داعش يا آنچه خود مي پندارد "دولت اسلامي عراق و شام" را مسئول فجايع معرفي و محكوم كرده باشد.اين نيروها در ابتدا و پيش از وقوع فاجعه داعش ميتوانستند كاري كنند شرايط براي عراق و منطقه اينگونه بحراني نشود.اما آگاهانه از فاجعه در مراحل جنيني چشم پوشاندند و هريك با تصور كوچك بودن سازمان داعش ،با اهداف سياسي،دست اين سازمان را در اقداماتش باز گذاشتند.از اواسط ماه ژوئن(خصوصا 25 ژوئن به بعد) همزمان با تشديد پيشروي هاي "ارتش اسلامي عراق و شام" به سمت غرب و شمال غربي  و مناطقي در مركز عراق و آشكار شدن خطر واقعي، نيروهاي سياسي درمركزبغداد و منطقه اقليم كردستان ، به جاي روياروئي با پيشروي هاي داعش هر يك به فكر تحقق اهداف خود از دل بحران برآمدند.مالكي به بهانه جنگ به دنبال دريافت اختيارات فوق العاده و تمديد دور سوم نخست وزيري خود بود و بارزاني به دنبال اعلام استقلال كردستان.
در اين ميان شايد نتوان به مالكي به دليل نحوه اداره كشور وكنترل بحران نمره خوبي داد - كه نبايد داد- اما بي شك و به طور جدي بايد به نقش بارزاني در بروز وضعيت كنوني توجه ويژه اي مبذول داشت.البته نه صرفا به دليل آنچه تا كنون رخ داده بلكه بيشتر به اين علت كه اشتباهات محاسباتي او ممكن است در آينده به فاجعه ي بدتري براي آينده عراق، اقليم و منطقه منتهي شود.شايد كه نه قطعا نوري مالكي در آنچه مربوط عراق كنوني ست مسئوليت مستقيم دارد ،اما شخص بارزاني با تكيه بر 2 محاسبه اشتباه  واستراتژيكي، شرايط را بدتر آن چيزي كرد كه دولت مالكي به عنوان يك نهاد حاكميتي مي توانست مرتكب آنها شود. اول، اعلام اينكه اين نبرد جنگ كردها نيست.دوم،"ارتش اسلامي عراق و شام" حتما به سمت مناطق كرد نشين حركت نخواهند كرد. در حالي كه از همان ابتدا او و دفتر سیاسی حزب دمکرات که حکم نهاد مشورتی دولت اقلیم را ایفا میکند بايد متوجه مي شدند يكي از شعار هاي اصلي داعش براي جذب جنگجو هاي محلي شعارحفظ اتحاد جغرافيائي عراق و جلو گيري از تجزيه كشور بود و اكنون نيز هست. طي 2 ماه گذشته بر اساس پاره اخبار و اطلاعات در يادداشت هاي خود كه مورد انتقادات فراواني قرار گرفت ياد آور شدم تحليل اشتباه بارزاني از شرايط منطقه و كينه او از مالكي، اگرنه رهبر اقليم را به سمت همكاري با داعش براي سرنگوني مالكي و در نهايت استقلال كردستان عراق سوق داد، اما دستكم او را به اين نتيجه رساند كه اقدامات داعش را براي اهداف بلند مدت خود ناديده بگيرند و با اغماض  فاجعه باراز كنار آنها بگذرند. بارزاني و مشاوران او تنها زماني فهميد ندتا چه ميزان دچارخطاي محاسباتي شده اند كه ارتش سازمان داعش ،منطقه شنگال را اشغال كرد،به 45 كيلومتري اربيل رسيد واكنون منطقه عمومي و كوهستاني سنجاررا به تصرف درآورده. گزارش هاي خبري متعددي از منطقه و به نقل از ايزدي ها منتشر شده كه دولت اقليم را مسئول وضع فاجعه آميز خود اعلام كرده اند.آنها مدعي اند از مدتها قبل نگراني هايشان را به پيشمرگه ها و دولت اقليم منتقل كرده بودند اما با بي تفاوتي آشكار و تعمدي آنها روبرو شدند.
فکر میکنم  فاجعه كنوني لازم است از دو زاويه مورد ارزيابي قرار گيرد. اول، درآنچه مربوط به سازمان تروريستي داعش و ارتش منتسب به آن است که عزمي منطقه اي و بين المللي به صورت مشترك براي نابودي آن ضروري ست. خصوصا با همكاري قدرت هاي جهاني که چند روز است آغاز شده. دوم توجه خاص به نقش نه چندان مثبت پاره اي نيروهاي سياسي در مركزعراق و نيز در منطقه اقليم كردستان و شخص بارزاني كه ممكن است در آينده نزديك با هدفي مشترك يكديگر را پيدا كنند،كه خواهند كرد. اين توجه و ارزيابي میتواند مبتني بر اين فرض مسلم باشد كه از حالا به بعد برخي جناح های قدرتمنددر بغداد و نيز در دولت اقليم با تكيه برناپايداري سياسي در پايتخت وداشتن سلاح هاي پيشرفته كه در حال دريافت آنها براي سركوب داعش هستند،براي آينده عراق مشغول برنامه ريزي ويژه اي هستند. شايد آنچه من پيش بيني ميكنم دقيق و يا درست نباشد،نمي دانم! اما تصور ميكنم با به كنترل در آمدن محدود داعش،مسئله اصلي براي عراق در شمال و مركز اين كشور سر بر خواهد آورد و فدراليزمي متزلزل بر اين كشور حاكم خواهد شد.matinmos@gmail.com