سعید جعفری پویا
جریان‌های کردی تا چند روز پیش به طور کامل خود را از تحولات عراق کنار کشیده بودند و بحرانی که داعش در این کشور پدید آورده را مشکل و مسئله شیعیان می‌دانستند و از این رهگذر تنها برای پیگیری خواسته‌های استقلال‌طلبانه استفاده می‌کردند. اما با حملات جدید داعش به مواضع کردی و حملاتی که این جریان تروریستی به موصل انجام داد، دیگر کردها نمی‌توانند خود را کنار نگاه‌دارند. دکتر نادر انتصار معتقد است اگر داعش بخواهد حملاتش به ایالت‌های کردی گسترش دهد، دچار اشتباه استراتژیکی شده است و اصولاً توان این را ندارد که در دو جبهه بجنگد. هرچند این استاد دانشگاه آلاباما تاکید می‌کند که عراق شبیه یک کریستال ترک‌خورده شده و سالم نگاه‌داشتنش به این سادگی‌ها میسر نخواهد شد.
حملات داعش به مواضع کردی تحولات عراق را تغییر داد و داعش خود را در جبهه دیگری درگیر کرد. اساساً چرا داعش خود را درگیر بر جریان‌های کردی کرد، آن هم در شرایطی که کردها خود را کنار کشیده بودند و بحران عراق را مشکل شیعیان می‌خواندند؟ و اینکه بر این اساس می‌توانیم بگوییم داعش مرتکب اشتباه استراتژیکی شده است؟
یکی از اهداف بلندمدت داعش طبق اعلام نظر رهبرانش این است که دولت عراق را به سوریه متصل کند و برای اینکه چنین پروژه‌ای را پیاده کند به منابع مالی احتیاج دارد. بخشی از این منابع مالی از سوی افراد سرمایه‌دار در کشورهای عربی خلیج‌فارس و حتی دولت‌های عربی خلیج‌فارس، در اختیار اعضای داعش قرار گرفته است. این گروه همچنین مقداری هم منابع نفتی عراق را به دست آورده ولی این میزان خیلی چشمگیر نیست و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای آن‌ها باشد. ضمن اینکه اصولاً استخراج نفت و مباحث مربوط به آن مسائل تکنیکی است و چندان آسان نیست. در عین حال داعش با درگیر شدن با کردها و وارد شدن به موصل توانست به منابع مهمی چون برق و آب و غیره دست یابد. در همین حملات جمعیتی از کردهایی که در موصل و اطراف آن زندگی می کنند و کردهای ایزدی هم هستند، کشته و یا بی خانمان شده اند. در این چارچوب اعضای داعش با گروه های پیش مرگ کردی در افتادند. در خصوص بخش دوم سوال شما باید اشاره کنم که این درگیری در حال حاضر خیلی جدی نیست، اما اگر گسترش پیدا کند و به ویژه داعش بخواهد نفوذش را بیشتر کند و کمی جلوتر رود، مناقشه بالا می گیرد. نیروهای داعش در حال حاضر تقریبا در مرز استان داهوک است. ولی چیزی که به نظر من غیر منتظره بود، این بود در درگیری‌ها با نیروهای کرد، داعش از نظر تاکتیکی روی گروه پیش مرگان برتری داشت، در حالیکه پیش مرگان گروه با تجربه ای هستند. حال باید دید توازن قوا چگونه رقم خواهد خورد، ولی از نظراستراتژیکی اگر اداعش بخواهد در دو جبهه درگیر شوند، توان نظامی ندارند که بتواند هم با ارتش عراق بجنگد و هم با نیروهای پیش مرگ. ضمن اینکه حملات محدود آمریکا هم به برخی مواضع داعش، شرایط را برای آن‌ها پیچیده‌تر و دشوارتر می‌کند.
می‌توان نتیجه گرفت که در شرایط جدید اتحاد میان اقلیم و دولت مرکزی عراق بیشتر خواهد شد؟ چون تا کنون نیروهای کردی معتقد بودند که این مناقشه ارتباطی به آن‌ها ندارد و نیازی نیست به آن ورود کنند، اما امروز دیگر آن‌ها هم بخشی از بحران هستند.
بستگی دارد درگیری‌های نظامی میان داعش و کردها تا چه اندازه ادامه پیدا کند. اختلافات عمومی زیادی هنوز بین دولت عراق و دولت اقلیم کردستان هست، بنابراین نباید انتظار داشت که به یک‌باره چرخشی 180 درجه‌ای رخ دهد و ارتباط نزدیکی میان آن‌ها برقرار شود. مگر اینکه تهدید داعش طوری شود که وجود دولت اقلیم کردستان را به خطر بیندازد و اوضاع را در اقلیم پیچیده نماید. در آن شرایط ممکن است در هر سطحی همکاری‌ها ادامه یابد. ولی بعید است در سطح کنونی درگیری‌ها میان داعش و پیش مرگ‌ها باعث شود، نزدیکی اساسی میان دولت اقلیم و دولت مرکزی عراق برقرار شود.
به نظر شما این درگیری‌ها گسترده‌تر نخواهد شد؟
من فکر نمی‌کنم هدف داعش این باشد که در سه ایالت استان کردنشین در عراق نفوذ کند. چرا که اصلاً در برنامه‌اش نیست که چنین کاری را انجام دهد. درگیری‌هایی که تا کنون دیده‌شده تا اندازه‌ای حاشیه‌ای بوده و خیلی عمیق نیست. این موارد حاشیه‌ای ادامه خواهد داشت، ولی این مسائل به یک درگیری تمام‌عیار جنگی بدل نخواهد شد.
انتخاب آقای فؤاد معصوم تحلیل‌های جدی را با خود به همراه داشت، برخی از اختلاف نظر جدی میان معصوم و بارزانی بر سر ایده استقلال کردستان سخن به میان می‌آوردند و برخی هم این اختلافات را بیشتر حاکی از تقسیم وظایف میان این دو تلقی کردند. نظر شما در این رابطه چیست؟
انتخاب آقای فؤاد معصوم برای ریاست جمهوری اصلاً فرآیند ساده‌ای نبود و پیچیدگی‌های فراوانی بر سر معرفی نامزد کردها به وجود آمد. ابتدا سخن از آقای برهم صالح بود که با مخالفت همسر جلال طالبانی آن مسئله منتفی شد و در نهایت آقای فؤاد معصوم که یکی از افراد نزدیک به جلال طالبانی هم هست برای این جایگاه معرفی شد. در مجموع اختلافات گسترده در میان جریان‌های مختلف کردی نشان می‌دهد حتی خود جریان اتحاد میهنی کردستان هم در مورد استقلال کردستان یک موضع واحد ندارد و چند صدایی از اعضای این گروه شنیده می‌شود. ولی به هر حال به نظر من در درازمدت اگر فرض کنیم این همه‌پرسی که آقای بارزانی از آن سخن می‌گوید برگزار شود و نتیجه‌اش احتمالاً این خواهد بود که اکثریت قریب به اتفاق مردم کردستان عراق در آن رفراندوم به استقلال رأی خواهند داد، در آن صورت در حزب میهنی کردستان، حتی آنهایی که مایل نیستند استقلال در مقطع کنونی ایجاد شود، مجبور خواهند شد خود را به عنوان مدافع منافع کردها نشان دهند و از این استقلال پشتیبانی کنند. من هم با شما هم عقیده ام که اختلاف نظر وجود دارد، ولی اختلافات آنطور نیست که اگر همه‌پرسی شود و نتیجه همه‌پرسی بالا باشد و حدود 90 درصد مردم رأی بدهند که باید کردستان عراق مستقل شود، هیچ حزبی در کردستان عراق نمی‌تواند بگوید با این قضیه مخالف است.
اما به نظر می‌رسد حتی در صورت استقلال کردستان عراق، هم نمی‌توان از تشکیل کردستان بزرگ سخن به میان آورد چون تحولات کنونی نشان می‌دهد اختلاف نظر میان خود جریان‌های کردی هم بسیار جدی است. شما با این نظر موافقید؟
بله دقیقاً همین طور است و اصولاً پیش‌بینی اینکه چه خواهد شد اصلاً ساده نیست، ولی همان طور که اشاره کردم، اوضاع عراق بسیار پیچیده و دشوار شده است. عراق را مانند یک ظرف کریستال است که شکاف‌ها و ترک‌های زیادی روی آن ایجاد شده است و هنوز کسی به این ترک‌ها دست نزده است و اگر این اتفاق بیفتد ممکن است تمام این ترک‌ها بشکند. حال اینکه چگونه می‌توان این ظرف کریستال را در آینده همچنان یک تکه نگاه داشت، امر بسیار دشواری است.
49308
نظر شما