معمولا گفته می شود که شناخت درست، نیمی از حل مسأله را به همراه دارد. نیم دیگر موضوع؛ اجرای راهکارهای پیش‌بینی شده در شناخت مذکور است.آسیب‌های اجتماعی فارغ از این مدعا نیستند. شناخت درست، بدون سوگیری، روشمند و البته با حضور و مشورت اصحاب تخصص می‌تواند کمک شایانی به تصمیم‌گیران نماید. این سه سطر قسمت شیک این یادداشت است. و اما اصل ماجرا.
یکی از دانشجویان کارشناسی ارشدم زنگ می زند. او در ابتدای مسیر انجام رساله اش است.گویا یکی از دوستانش با او تماس گرفته و خواسته که پژوهشی درباره علل و دلایل طلاق در یکی از استان های کشور انجام دهد. از دانشجویم می پرسم: نقش شما قرار است مجری تحقیق باشد یا فقط باید با آنها همکاری کنی؟. می گوید: مجری باشم. می پرسم: شما که هنوز در ابتدای مسیر رساله هستی. آنها مشکلی ندارند؟. می گوید: استاد من هم به تماس گیرنده گفتم و آن بزرگوار گفت: مشکلی نیست! می پرسم: آن بزرگوار کیست؟ می گوید: یکی از دوستان قدیمی‌ام است. معدن خوانده است. گویا پدر خانمش پستی دارد و به او پیشنهاد این کار را داده است. می پرسم: مبلغ چقدر است؟ می گوید اینقدر. می پرسم طلاق در چند شهر را باید مطالعه کنی؟ می گوید: 10 شهر. می گویم: این مبلغ فقط یک سوم هزینه های شما را پوشش می دهد. می پرسم: شما به او گفتید که این مبلغ خیلی کم است؟. می گوید: بله استاد. گفت شما دانشجو هستی و و با این مبلغ، کار را در حد یک دانشجو انجام بده! می پرسم: کار چقدر زمان دارد؟ می گوید: یک ماه!! می خندم و می گویم: خب؟ دیگه؟. می گوید: دوستم گفت سمبل کن یه گزارش بنویس دیگه! سخت نگیر. تازه؛ اگه انجام نمی دی می دم کس دیگه ای انجام بده. خیلی ها هستن!. می پرسم: نقش آن بزرگوار این وسط چیست؟ می گوید: قرارداد را او خواهد بست. کمیسیون خودش را خواهد برداشت و دستمزد مرا هم خواهد داد. در نهایت: دانشجویم می پرسد: استاد به نظرتون قبول کنم؟ خودتون که می دونید گرونی، گرفتن پول توجیبی از پدرم، سن‌ام. همه اینها خیلی برام سخته. قبول کنم دیگه؟ می گویم: با این مسائلی که الان گفتی من چی بگم! خودت تصمیم بگیر.
این فقط نمونه‌ای از تلفن هایی است که دانشجویانمان نه فقط به من بلکه به همکاران دانشگاهی‌ام می زنند و در این موارد مشورت می کنند. نکته آن است معمولا در فوتبال، یا قراردادهای نفتی و گازی و واردات ماشین و غیره صحبت‌هایی از واسطه و مافیا و چه می دانم این نوع اصطلاحات شنیده می شود. ولی باور اینکه در حوزه پژوهش آن هم پژوهش در حوزه آسیب های اجتماعی نظیر طلاق؛ شاهد واسطه‌گری و قوم و خویش بازی باشیم بسیار سخت است. عرصه پژوهش اجتماعی در ایران از بسیاری مشکلات رنج می برد ولی به نظر می‌رسد که در یکی دو سال اخیر و سال‌های پیش رو که اکثر سازمان ها و نهادهای بخش رسمی از کسری بودجه رنج می برند باید منتظر بروز گسترده‌تر این نوع آسیب‌ها در پژوهش اجتماعی بود. رشد واسطه‌گری در پژوهش اجتماعی پدیده ناگواری است که اگر کنترل نشود در آینده به اکثر یافته‌های تحقیقات اجتماعی باید به دیده شک نگریست.
*استاد جامعه شناسی
۴۷۴۷
نظر شما