سعید جعفری پویا
بحران عراق نیازمند همکاری ایران و آمریکا است. اگر تهران و واشینگتن از نفوذ خود بهره نبرند و با همراهی یکدیگر در مسیر حل منازعه عراق قرار نگیرند نباید امید چندانی به خروج عراق از وضعیت فعلی داشت. دکتر داوود هرمیداس باوند استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان این مطلب می‌گوید: البته هنوز تمایل جدی از سوی آمریکایی‌ها برای ورود و همکاری با ایران در خصوص مناقشه عراق دیده نشده است. مشروح گفتگوی خبرآنلاین با دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه را در ادامه می‌خوانید:
برخی از کارشناسان معتقدند اگر نوری مالکی راضی به رفتن شود می‌توان امیدوار بود که اتحادی میان جریان‌های شیعه ایجاد شود و در نتیجه بحران این کشور به سمت حل و فصل پیش رود. شما با این تحلیل موافق هستید؟
من این‌گونه فکر نمی‌کنم. به نظر نمی‌رسد با رفتن نوری مالکی مسئله حل شود و اوضاع پیچیده‌تر از این‌هاست. چراکه چندین کشور پشت این بحران هستند و با هزینه های زیاد این گروه را تغزیه کرده‌اند، چه در زمینه مالی و تسلیحاتی و چه در خصوص ارزشی و معنوی. بر همین اساس یک برنامه طویل المدت پشت این سیاست ها نهفته است تا بتوانند دولت شیعه مالکی را زمین گیر کنند. البته آمریکایی‌ها بر لزوم شکل‌گیری یک دولت فراگیر که در آن موازنه ای منصفانه میان گروه‌های سیاسی وجود داشته باشد، تاکید کرده‌اند، ولی فکر نمی‌کنم صرف شکل‌گیری این موازنه بحران را حل و فصل کند.
آیا دولت آمریکا ترجیح می‌دهد با رویکردی سیاسی مالکی را کنار بگذارد سپس ورود جدی تری به بحران عراق داشته باشد؟
شاید این گونه باشد، اما در آن صورت ممکن است فضای جدیدتری ایجاد شود و سنی‌ها و بعثی‌ها احساس کنند می‌توانند از فرصت پدید آمده استفاده کنند و اوضاع را تحت کنترل بیشتر خود قرار دهند. در آن صورت طبیعی است که شرایط بدتر شود. ممکن است مذاکراتی برای رفتن مالکی صورت بگیرد، ولی فکر نمی‌کنم داعش با رفتن نوری مالکی عقب‌نشینی کنند، اما به هر حال همان طور که شما اشاره کردید یک راهکار این بوده که مالکی برود، حتی آمریکایی هم به این مسئله بی‌علاقه نیستند که با ایران گفتگو و مذاکراتی داشته باشند.
ایران و آمریکا هر دو بر سر نبودن داعش با یکدیگر تفاهم دارند، این تفاهم نمی‌تواند به عنوان محور همکاری‌ها در مسئله عراق مورد توجه قرار گیرد؟
آمریکایی‌ها تاکنون نشان نداده‌اند که در این مورد جدیت دارند و علاقه مشخصی در این رابطه از واشینگتن دیده نشده است، اما طبیعی است که اگر این همکاری رخ دهد مسائلی چون خطر تجزیه عراق رخ نخواهد داد. اگر همکاری به صورت دوفاکتو هم صورت پذیرد می‌توان انتظار داشت نتایج مطلوبی در عراق پدید آید. اگر واقعاً آمریکایی‌ها به صورت جدی وارد شوند امید به بهبود شرایط وجود دارد، ولی تا به حال شواهدی که این همکاری را تأیید کند دیده نشده است. بسیاری از مراکز تحقیقاتی آمریکا هم به این موضوع اشاره کرده‌اند که این همکاری باید صورت پذیرد و می‌تواند موثر واقع شود.
پس به نظر شما راه حل اصلی حل بحران عراق همکاری میان آمریکا و ایران است؟
مسئله‌این است که بحران عراق یک راه حل سیاسی دارد و تنها با روش سیاسی حل و فصل می‌شود. بر این اساس ایران و آمریکا با توجه به زاویه نفوذ متفاوتی که در عراق دارند می‌توانند با همیاری یکدیگر زمینه‌های خروج از وضعیت فعلی را فراهم کنند.
نوع عملکرد کشورهای منطقه و قدرت‌های جهانی در این مناقشه را چگونه می‌بینید؟ به عنوان اسرائیل به دلیل اینکه همواره در پی این بوده که هیچ قدرت باثباتی در منطقه حضور نداشته باشد از استمرار بحران عراق حمایت می‌کند، اما سیاست دیگران در قبال این منازعه چیست؟
ترکیه تلویحاً از داعش حمایت می‌کند. کشورهای عربی هم از پیش روی‌های این جریان خوشحال و خرسند هستند. اتحادیه اروپا تقریباً در این رابطه سکوت اختیار کرده است. بریتانیا هم همین روند را پی گرفته است، هرچند وزیر دفاع این کشور به عراق سفر کرد، اما واقع امر این است که انگلستان هم مانند آمریکا اقدام جدی انجام نداده است. ضمن اینکه باید در نظر داشت آمریکا پیش از اینکه بخواهد وارد عمل شود باید موافقت کنگره در این رابطه کسب نماید. در مجموع کشورهای منطقه هم از افزایش این بحران استقبال می‌کنند چرا که از حضور و تحکیم یک دولت شیعی متمرکز در منطقه استقبال نمی‌کنند و از تجزیه این کشور حمایت می‌کنند. اما در خصوص آمریکا باید اشاره کرد که این کشور در درجه اول ترجیح می‌دهد تغییر ساختاری در عراق ایجاد نشود. واشینگتن به هیچ‌وجه از جدایی‌طلبی و استقلال کردی هم حمایت نمی‌کند. آقای کری هم در سفر به عراق و دیدارهایی که با مالکی و بارزانی داشت به این مسئله اشاره کرد. اما به هر ترتیب با توجه به اینکه کشورهای منطقه از افزایش شعله‌های این بحران حمایت می‌کنند، قدری اوضاع عراق را با تردید مواجه ساخته است.
دیگر مسئله‌ای که مطرح است، سیاست ترکیه در قبال تحولات عراق است. درحالی‌که همیشه ترکیه با استقلال کردی مخالف بوده است، چگونه است که این روزها آنکارا به صورت تلویحی از کردهای عراق حمایت می‌کند؟
این نکته قابل‌توجهی است درحالی‌که ترکیه از دیرباز از استقلال کردستان می هراسیده و حتی پیش از انقلاب ایران به همراه ایران و سوریه مخالف تشکیل دولت مستقل کردی بوده است، اما به نظر می‌رسد ترکیه تصمیم جدیدی اتخاذ کرده و تصمیم دارد استقلال کردها را به رسمیت بشناسد. این نوعی ریسک است که آنکارا در پیش گرفته است. حال باید منتظر ماند چالش جدید ترکیه با موفقیت همراه خواهد بود یا خیر.
با توجه به اینکه کردها خواهان استقلال شده‌اند، چشم‌انداز تحولات را چگونه می‌بینید؟
کردها قویاً در پی دستیابی به استقلال هستند، من معتقدم حوادثی که از سوی داعش پی گرفته‌شده، استقلال کردستان را به کردهای عراق تحمیل کرده و آن‌ها هم از این مسئله استقبال می‌کنند. نکته دیگر اینکه آن‌ها پیشنهاد کرده‌اند فدرالیسم در عراق به سه قسمت تقسیم شود و آن هم به عنوان آلترناتیو مطرح شده است. یعنی کردها در صورت عدم دستیابی به استقلال از طرح فدرالیسم سه بخشی که شیعیان، کردها و سنی‌ها را در سه قسمت جداگانه تعریف می‌کند حمایت می‌کنند.
پیش‌بینی شما از آینده چیست؟
برای پیش‌بینی آینده باید منافع گروه‌های مختلف را مورد بررسی قرار داد. کردها از دید خود و منافع خود مسائل را دنبال می‌کنند، کشورهای عربی هم بزرگ‌ترین اولویت شان کاهش نفوذ ایران و لطمه وارد کردن به هلال شیعی است، چراکه آن‌ها ایران را بزرگ‌ترین مانع برای افزایش قدرت و تاثیرگذاری خود در منطقه می دانند. ایران هم طبیعتا از استمرار دولت متمرکز قدرتمند حمایت می‌کند. حال وقتی این منافع با یکدیگر تداخل پیدا می‌کنند شرایط پیچیده می‌شود. اما اگر بر فرض محال عراق تجزیه شود احتمالاً کردها به استقلال می رسند، گروه‌های سنی هم به سمت سوریه میل پیدا می‌کنند و احتمالاً در سوریه هضم خواهند شد و جریان‌های شیعه هم یا همراه با کردها و یا در کنار آن‌ها گذران امور خواهند کرد. اما بازهم باید تاکید کنم نوع تحولات و جنس تغییرات در عراق ربط وثیقی با همکاری میان ایران و آمریکا دارد.
به عنوان آخرین سؤال اگر ایران و آمریکا با یکدیگر همکاری کنند می‌توان انتظار داشت اوضاع در عراق بهبود یابد؟
اگر ایران و آمریکا بپذیرند که با یکدیگر همکاری کنند و اقدامات عملی در این راستا مشاهده شود، می‌توان امیدوار بود که عراق از وضعیت کنونی خارج شود، در غیر این صورت آینده خوشایندی در انتظار این کشور نخواهد بود و نمی‌توان به خروج از بحران امید بست.
49308
نظر شما