فاطمه محمدی‌نژاد: گروهی تحقیقاتی که شواهدی از حیات ابتدایی را در یک شهابسنگ مریخی فرود آمده در قطب جنوب بدست آورده بود، اعلام کرد با استفاده از ابزارهای پیشرفته، 3 شهابسنگ مریخی دیگر را در سال 2010 بررسی خواهد کرد تا به قطع، اعلام کند که آیا شواهد بدست آمده واقعا فسیل موجودات فضایی ساکن سیاره سرخ هستند یا خیر. این اطلاعات جدید، یافته‌های ناسا را مبنی بر وجود باکتری‌های مغناطیسی در مریخ را که در نوامبر2009 / آبان 1388 اعلام شد تایید می‌کند.
به گزارش اسپیس فلایت ناو، دیوید مک‌کی، رئیس بخش زیست‌فضاشناسی مرکز فضایی جانسون ناسا می‌گوید: «ما هنوز باور نداریم که به اثبات وجود حیات بر مریخ رسیده‌ایم؛ اما فکر می‌کنیم به اثبات این‌که حیات در این سیاره وجود داشته است، بسیار نزدیک شده‌ایم.»
مایکل مه‌یر، محقق ارشد ناسا در زمینه تحقیقات مریخ در نشست اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا در سن‌فرانسیسکو اعلام کرد: « احتمال وجود حیات در مریخ تبدیل به یک مسئله علمی و سوال عمومی شده است.»
مجله معتبر اکونومیست نیز در یکی از سرمقاله‌های خود در سال گذشته نوشت: «با در نظر گرفتن حساسیت‌های علمی و عمومی در رابطه با حیات در مریخ، این مسئله آن‌قدر برای بشر هیجان‌انگیز و جالب است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.»
آغاز داستان با شهابسنگ آلن‌هیلز
هنگامی که در اواسط دهه 1990 / 1370، یک گروه تحقیقاتی متوجه شد که اجسامی درون یک شهابسنگ فروافتاده از مریخ شبیه فسیل هستند، این نمونه تنها مورد در دست بشر از فسیل‌های احتمالی مریخی بر روی شهاب‌سنگ‌ها بود. با این حال گروه با پیدا کردن دو شهابسنگ فسیل مانند دیگر، اکنون 3نمونه در دست دارد و با توجه به خود شهابسنگ قطب جنوب، اطلاعات بیشتری در اختیار دارد.
محققان هوستون بر این باورند که با مدارک بدست آمده، داده‌های آنها، گذشته مریخ را از 3.6 میلیارد تا 1.4 میلیارد سال پیش پوشش می‌دهد. بنابراین مشخص است که شبکه‌ای از میکراورگانیسم‌ها حدود 3.6 میلیارد سال پیش یعنی یک میلیارد سال پس از شکل گرفتن این سیاره در منظومه شمسی در زیر سطح مریخ به‌وجود آمده‌اند. مریخ در آن زمان بسیار گرم‌تر و مرطوب‌تر بوده و جو ضخیم‌تری نیز داشته است.
دانشمندان با اندازه‌گیری ترکیب گازهای به‌دام افتاده درون صخره‌ها تشخیص داده‌اند که شهاب‌سنگ‌ها از مریخ آمده‌اند. گازهایی که برای تشخیص ریشه مریخی اجسام مورد تحلیل قرار می‌گیرند، عبارتند از: هلیوم، نئون، آرگون، کریپتون، زنون و رادون. همه شهاب‌سنگ‌ها ترکیباتی داخلی از گازهایی داشتند که توسط دو فضاپیمای وایکینگ مشخص شده بود و به‌طور مشخص به این نسبت روی زمین وجود ندارند.
اورت گیبسون، همکار مک‌کی و کتی توماس کپرتا از تیم تحقیقاتی حیات بر مریخ اعلام کردند: «نمونه‌های مشابه یافت شده بر هر سه شهابسنگ و همچنین شباهت آنها با ارگانیسم‌های اولیه زمین، مدارک ما را دال بر وجود حیات بر مریخ محکم‌تر کرده‌اند.»
گروه مریخ در جدید‌ترین اطلاعاتشان در ماه نوامبر/ آبان اعلام کردند که پس از کشف این شهابسنگ در سال 1996 / 1375، منتقدان وجود حیات در سیارات دیگر معتقد بودند که این شکل‌های فسیل مانند ممکن است در لحظه گرمایش یا انفجاری رخ داده باشد که این شهاب‌سنگ‌ها را از سیاره جدا کرده است. اما تحقیقات جدید صورت گرفته توسط توماس کپرتا از گروه تحقیقاتی هوستون ثابت کرد که نظریه انفجار نامعتبر است.
مک‌کی و اورت گیبسون، جزئیات بیشتری از دو زمینه جدید مورد مطالعه را که پیش از این در دسترس نبودند، در اختیار سایت Spaceflight Now قرار داده‌اند. این زمینه‌های جدید عبارتند از:
• ابزارهای پیشرفته‌تر و تحلیل‌گرهای قدرتمندی که در تحقیقات دهه 90 بر روی شهاب‌سنگ‌های مریخی در دسترس نبودند؛ مانند میکروسکوپ‌های الکترونی با دقت بسیار بالا و یک سیستم ریزکاوشگر جدید یونی که دقت دید بسیار بالاتری از میکروسکوپ‌های الکترونی را برای گروه تحقیقاتی فراهم کند.
• سه برابر شدن نمونه‌های شهاب‌سنگی که مدارک بیشتری از میکروفسیل‌ها و حیات مریخی در اختیار تیم تحقیقاتی قرار داد. گروه معتقد است که فسیل آلن‌هیلز کشف شده در سال 1996، از شهاب‌سنگی به قدمت 4میلیارد سال تشکیل شده که فسیلی 3.6 میلیارد ساله را با خود حمل می‌کند.
این نمونه همچنین شواهدی از وجود آب در مریخ را در نخستین سال‌های تشکیل سیاره را نشان می‌دهد و ثابت می‌کند اورگانیسم‌هایی در یک میلیارد سال پس از تشکیل سیاره در روی آن به‌وجود آمده‌اند.
شواهد جدید
پس از اعلام نشانه‌های فسیل مریخی در شهابسنگ آلن‌هیلز، پژوهشگران دست به کار شدند تا دیگر شهاب‌سنگ‌های مریخی را در جستجوی نشانه‌های حیات بکاوند.
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های حیات بر مریخ، درون شهاب‌سنگی نخلا است که در سال 1911 / 1290 در نخلای مصر سقوط کرد و بخش‌هایی از آن امروز در موزه تاریخ طبیعی لندن قرار گرفته است.
این نمونه که بزرگ‌ترین آنها نیز هست، 1.4 میلیارد سال عمر دارد و پس از سقوط به چندین تکه تقسیم شده بود. یک کشاورز محلی مدعی شد که یکی از تکه‌ها به یک سگ برخورد کرده و او را کشته است. اما محققان معتقد بودند این تنها داستانی برای بالا بردن قیمت زمین در جستجوی شهاب‌سنگ‌ها بوده است.
سپس در سال 2000، یک تیم تحقیقاتی ژاپنی شهابسنگ دیگری در قطب‌جنوب کشف کرد. این شهابسنگ که یاماتو593 نام گرفته، 1.4 میلیارد سال عمر دارد و حاوی فسیل‌هایی است که بر روی شهابسنگ آلن‌هیل و نخلا نیز کشف شده بود.
به گفته مک‌کی، مدارک جدید حیات بر مریخ با کشف این فسیل مریخی بیشتر شد. وجود حیات حتی به صورت ارگانیسم‌های تک سلولی، همواره سوال بزرگی در علم نوین بوده است. اگر به‌زودی پاسخ این سوال مشخص شود، نقش بسیار بزرگی در تصمیم‌گیری ناسا و کاخ سفید برای ماموریت‌های فضایی و سیاست تحقیقاتی خواهد داشت. برخی از این سیاست‌ها از این قرار است.
• تمرکز بیشتر بر استراتژی حیات بر مریخ: استراتژی اصلی ناسا تاکنون، جستجوی آب بر روی مریخ بود که پس از آن به جستجوی کربن تغییر یافت. به گفته مه‌یر این روند یک بار دیگر تغییر یافته و به جستجو برای شواهدی مبنی بر حیات تبدیل شده است.
• انتخاب هدف جدید برای مریخ‌نوردها: مریخ‌نورد آزمایشگاه علوم مریخ، ام.اس.ال قرار است در سپتامبر 2011 /شهریور 1390 به‌سوی سیاره سرخ پرتاب شود. ماموریت این مریخ‌نورد، جستجوی حیات بر روی مریخ و همچنین یافتن مناطق قابل سکونت برای میکروارگانیسم‌های احتمالی این سیاره خواهد بود. ام.اس.ال احتمالا نخستین فضاپیمای اختصاصی ناسا برای زیست‌اخترشناسی پس از دو فضاپیمای وایکینگ در سال 1976 / 1355خواهد بود.
• نقش حیات در منظومه شمسی: اگر ثابت شود اجسام موجود بر روی شهاب‌سنگ‌ها واقعا فسیل هستند، این داده‌ها نقش بسیار بزرگی در دست‌یابی به حیات در مکان‌های مختلف منظومه شمسی خواهد داشت، بخصوص در هدف هایی مانند اروپا، قمر یخ‌زده سیاره مشتری.
• نقش حیات در کهکشان راه شیری: اثبات وجود حیات از طریق سه شهابسنگ کشف شده می‌تواند نقش به‌سزایی در کشف حیات در دیگر سیارات زمین‌مانند در کهکشان راه شیری که توسط تلسکوپ کپلر مشاهده می‌شوند، داشته باشد.
• مطالعات وسیع‌تر در زمینه کربنات: مک‌کی معتقد است هر 3 شهابسنگ حاوی مقادیری کربنات در محل قرارگیری فسیل‌ها هستند. تاکنون هیچ‌یک از مریخ‌نوردهای ناسا نتوانسته‌اند سنگی کربناتی را آزمایش کنند؛ اما اگر مریخ‌نورد آپورتونیتی بتواند یک سال دیگر نیز دوام بیاورد، به حفره اندیور خواهد رسید، جایی‌که می‌تواند انبوهی از این صخره‌های کربناتی را بررسی کند. گیبسون نیز می‌گوید: «با وجود این‌که فکر نمی‌کنیم شهاب‌سنگ‌ها از این حفره‌های کربنات‌دار آمده باشند، هرگونه اطلاعات می‌تواند برای ما مفید و قابل استفاده باشد.»
حیات زیرسطحی، آب سطحی؟
تحلیل شهاب‌سنگ‌های آلن‌هیلز، نخلا و یاماتو593 نشان داد که این سنگ‌ها از اعماق سیاره جدا شده‌اند، یکی از عمق 800 متری و دیگری از عمق 6.4 کیلومتری که مستقیما، عمق آب‌های زیرزمینی مریخ را تداعی می‌کند.
ماریا زوبر، مدیر بخش علوم زمین، فضا و سیاره‌ای در ام.آی.تی گفت: «مشاهدات اخیر مریخ که از سوی فضاپیماهای مدارگرد و مریخ‌نشین ارسال شده، درک ما را از مقدار و توزیع آب در سطح یا زیر سطح مریخ تغییر داد. شواهد محکمی دال بر وجود آب در گذشته مشاهده می‌شود. و چرخه آب نیز در این مرحله کاملا روشن است.»
مک‌کی نیز گفت:« عکس‌های نخلا و یاماتو593 را به هر دانشمندی که نشان دادم، مطمئن بود که این اشکال، آثار میکروب‌ها یا فسیل هستند. همه این نمونه‌ها شباهت بسیاری به فسیل‌های زمینی دارند که در سنگ‌های منطقه کلمبیاریور در ایالت واشنگتن کشف شده بود. واحد‌های زیستی در دو نمونه کشف شده آخر تقریبا یکسان هستند و نظریه ما را مبنی بر شکل‌گیری در مریخ تایید می‌کنند. همچنین ما میزان قابل توجهی کربن در نخلا مشاهده می‌کنیم که مطالعات، نشان داده‌اند که 70 درصد آنها از زمین نیست، بلکه منشا آن مریخ است».
دانشمندان معتقدند تنها جایی که حیات در مریخ می‌تواند دوام آورد، زیر سطح این سیاره است؛ جایی که از تشعشعات خورشیدی در امان بوده و منابع احتمالی آب را نیز در اختیار داشته باشند. با توجه به نتایج تازه بدست آمده می‌توان گفت این موضوع که مریخ مقصد نهایی است، اکنون کاملا روشن و واضح است؛ اما زمان به سرانجام رسیدن تحقیقات هنوز یک سوال بزرگ باقی مانده است.
نظر شما