ولی خلیلی: راننده ماشین پژوه درحالی که در جاده به سمت مرز سرو در 70 کیلومتری شهر ارومیه حرکت می کنیم ماشین قرمز رنگی را با دست نشان می دهد که روی بدنه آن به زبان ترکی استانبولی چیز نوشته است و دو مرد جوان سرنشین های آن هستند. راننده می گوید که برای خرید و بنزین زدن از آن طرف مرز به ارومیه و شهرهای اطراف می آیند. دقایقی بعد هر دو ماشین در یک ایست بازرسی پلیس متوقف می شوند و تازه حرف مرد راننده به خوبی اثبات می شود، زمانی که یکی از سربازان در صندوق عقب ماشین ترکیه ای را برای بازرسی باز می کند و بعد چند صندوق پر از سیب، انگور، گوجه فرنگی، مقداری مواد شوینده و خوراکی های دیگر به خوبی دیده می شوند.
راننده می گوید:« از شهرهای اطراف مرز معمولا برای خرید به این طرف می آیند؛ مواد غذایی و خوراکی سمت ما ارزان تر است. خیلی از ساکنان ارومیه و شهرهای اطراف مرز هم کارشان بردن جنس و فروختن به آن طرفی هاست.»
با نزدیک شدن به نقطه مرزی سرو و پایانه مرزی به تعداد ماشین های ترکیه ای که در مسیر دیده می شوند افزوده می شود. در پایانه مرزی هم می توان تعداد دیگری از ماشین های ترکیه ای را دید که پشت خروجی کشورشان در انتظار مجوز عبور و خروج از مرز ایران هستند. ماشین هایی که اکثرا پر شده اند از مواد خوراکی، نوشابه و میوه. به این نوع تجارت خورد و کوچک که معمولا در حد صندوق عقب یک ماشین و یا چند چمدان باراست، تجارت چمدانی گفته می شود. در تعریف دیگر تجارت چمدانی یکی از ساده‌ترین روش‌های صادرات و واردات و حمل و نقل کالا به همراه مسافر است که باوجود کوچک بودن نسبت به تجارت کلان کشورها سالانه چندین هزار دلار ارز آوری دارند.
براساس آمار گمرک ایران در سال 1391 حدود 62067 هزار یورو ( معادل 79945 هزار دلار ) و در هر روز به طور متوسط 218 هزار دلار کالا از طریق تجارت چمدانی از گمرکات مرزی به کشورهای دیگر صادر شده است که این رقم تنها در حدود 27/0 درصد از ارزش کل صادرات کشور بوده است. همچنین میزان صادرات چمدانی کشور در سال 1390 هم حدود 46440 هزار یورو معدل ( 63619 هزار دلار) بوده است که معادل 19/0 درصد ازارزش کل صادرات کشور را شامل می شده است. مقایسه ارزش صادرات چمدانی طی سال 1391 با 1390 نشان می دهد ارزش کالاهای صادراتی در این دوره زمانی با 66/25 درصد رشد رو به رو بوده است.
براساس آمار گمرک ایران در سال 1391 گمرک آستارا با اختصاص 37158 هزار دلار یا 48/46 درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه اول، گمرک باجگیران با اختصاص 16199 هزار دلار یا 26/20 درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه دوم، گمرک اینچه برون با اختصاص 10724 هزار دلار یا 41/ 13 درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه سوم را به خود اختصاص داده اند. البته در همین مدت مشابه در سال 1390 رتبه های اول تا سوم به ترتیب در اختیار گمرک آستارا با 32392 هزار دلار ( 9/50 درصد)، گمرک سرو با اختصاص 12602 هزار دلار ( 81/19 درصد) و گمرک اینچه برون با اختصاص 5613 هزار دلار ( 8/8 درصد) بوده است.
همچنین طبق آمارهای 6 ماهه ابتدایی سال جاری که از سوی گمرک ایران اعلام شده میزان تجارت چمدانی در این مدت حدود 34218 هزار یورو (معادل 45008 هزار دلار) بوده است که به طور متوسط 242 هزار دلار در روز می شود.
تجارت چمدانی، مرزنشینان و بازارچه های مرزی
شاید برای بسیاری تجارت چمدانی به دلیل حجم کوچک این نوع صادرات مساله‌ای بسیار بی‌اهمیت باشد و کارشناسان توجه زیادی به این نوع تجارت نکنند اما این تجارت بخش مهمی از کسب و کار مرزنشینان ایران را شامل می‌شود. تجارت چمدانی در ایران اگرچه نسبت به حجم تجارت اصلی عددی بسیار کمی محسوب می شود اما از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است. مهم ترین اهمیت تجارت چمدانی در حال حاضر اشتغال زایی برای بخشی از مرزنشینان کشور است که معمولا در مناطق بسیار محروم کشور ولی بسیار استراتژیک زندگی می کنند. مناطقی که به دلیل نبودن بسترهای مناسب اشتغال مانند کارخانه و... دارای نرخ بیکاری بالایی هستند.
به اعتقاد کارشناسان تجارت چمدانی و سامان دادن امور آن از سوی دولت در مناطق مرزی می تواند علاوه بر اینکه باعث رشد میزان تجارت چمدانی در سال های آینده شود میزان بیکاری را در مناطق مرزی هم کاهش می دهد. برای مثال در حال حاضر نمایندگان منطقه مرزی سراوان در استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی برای سامان دهی و ایجاد امنیت در این منطقه به دنبال ایجاد بازارچه ای مرزی و توسعه تجارت چمدانی از سوی اهالی منطقه با مناطق مرزی کشور پاکستان هستند.
به اعتقاد کارشناسان دولت می تواند با راه اندازی بازارچه های مرزی و رونق بخشیدن به آن ها نیروهای جوان مرزنشین را به کار در بازارچه ها و تجارت چمدانی با مناطق مرزی کشورهای همسایه تشویق کند و با این کارعلاوه ایجاد اشتغال و کسب درآمد امنیت را هم برای این مناطق به همراه بیاورد. اتفاقی که در سال های گذشته با افزایش تعداد بازارچه های مرزی در استان های آذربایجان غربی، اردبیل و کردستان شاهد آن بوده ایم. در حال حاضر بیشترین میزان تجارت چمدانی کشور از 10 بازارچه مرزی در شمال شرقی، شمال غربی و شمال کشور انجام می شود که با کشورهای مشترک المنافع همسایه هستند و 17 بازارچه مرزی دیگر از نظر تجارت چمدانی چندان فعال محسوب نمی شوند و یا با محدودیت های گمرکی و دولتی برای تجارت چمدانی رو به رو هستند. به اعتقاد کارشناسان استفاده نکردند از این فرصت ها می تواند در طولانی مدت آسیب های جدی هم به اقتصاد کشور و هم به امنیت مناطق مرزی وارد کند.
علاوه بر این به اعتقاد کارشناسان تجارت چمدانی یکی از مهمترین عوامل پیشرفت صادرات است که به آن رونق می بخشد. فعالان اقتصادی معتقدند وقتی تاجری بتواند مقداری از کالاهی خود را بدون تشریفات گمرکی از طریق مسافر صادر کند می تواند برای محصول خود بازاریابی کرده و راه را برای ارسال محموله های اصلی تجاری اش باز کند.
البته در این بین بسیاری از محدودیت هایی که برای تجارت چمدانی از سوی دولت مقرر شده به دلیل کنترل واردات برخی اقلام به خصوص لوازم آرایشی، بهداشتی و پوشاک است که در سال های گذشته ( به خصوص قبل از بالارفتن قیمت دلار) به صورت گسترده به همراه مسافران از کشورهای ترکیه، امارات و کشورهای جنوب شرق آسیا ( تایلند، مالزی، هند و سنگاپور) وارد کشور می شدند و حتی بسیاری از بازارهای داخلی مانند پوشاک را تحت شعاع خود قرار داده بودند تا جایی که رئیس اتحادیه پوشاک «مروج» اعلام کرد سالانه دو میلیون مسافر ورودی به کشور به خصوص در بازگشت از سفرهای زیارتی با خود به صورت میانگین 20 کیلوگرم لباس چمدانی وارد می کنند که رقم بسیار بالایی است و تاثیر بسیاری دربازار می گذارد.
در منطقه پایانه مرزی سرو، افسر پلیس صندوق عقب ماشین مرد ترک را چک می کند و پاستورتش را از او گرفته و به دفتر نگهبانی برای چک نهایی می برد. میله ای فلزی جلوی ماشین ترکیه ای جای گرفته و پشت میله، در فلزی بزرگی خروجی مرز را مسدود کرده است. لحظاتی بعد از گرفتن پاسپورت و بردن آن به اتاق نگهبانی افسر پلیس به کنار ماشین باز می گردد و پاسپورت را به دست مرد ترک می دهد و با علامت دست به او نشان می دهد که می تواند عبور کند. میله آهنی بالا می رود و در آهنی مرز باز می شود، راننده ترک پیش از حرکت دستش را کمی بیرون می آورد و می گوید:« ساقول»
3535
نظر شما