«گری سیمور» مشاور سابق اوباما در امور خلع سلاح و امنیت بین المللی روز 28 اسفند 92 در برنامه سخنرانی سالانه مولر در جامعه امور بین المللی هلند در شهر لاهه با حضور بیش از یکصد تن از صاحبنظران هلندی به سخنرانی در ارتباط با برنامه هسته ای کشورمان و موافقت نامه 6 ماهه ژنو بین ایران و گروه 5 بعلاوه یک تحت عنوان «توافق هسته ای با ایران: گامی به سوی خاورمیانه عاری از سلاح های کشتارجمعی؟» پرداخت.
گری سیمور در این سخنرانی و پاسخ هایی که بعد از سخنرانی به سئوالات حاضرین داد «توان تیم مذاکره کننده ایرانی»، «اراده طرفین اصلی (ایران و آمریکا) برای حل و فصل مسالمت آمیز این مناقشه»، «اختلافات زیاد بین دو طرف»، «تندروهای داخلی در ایران و آمریکا», «نقش اسرائیل و برخی از کشورهای خلیج فارس» و در نهایت «بحران اوکراین بین روسیه و آمریکا» را مهترین عوامل موثر در تعیین نهایی سرنوشت مذاکرات بین ایران و 6 قدرت جهان برای رسیدن به توافقی جامع دانست. وی در پایان سخنرانی خود به تاثیر دستیابی به توافقی جامع با ایران در تحقق ایده خاورمیانه عاری از سلاح های کشتارجمعی در خاورمیانه می پردازد.
بخش هایی از سخنرانی وی در پی می آید:
- برنامه اقدام مشترک بین ایران و پنج بعلاوه یک (24 نوامبر 2013) با واکنش های مختلفی روبرو شد. براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در تاریخ 20 فوریه 2014 ایران غنی سازی بالای 5 درصد را تعلیق و نصب سانتروفیوژهای جدید در سایت های نطنز و فوردو را متوقف، رقیق کردن و تبدیل ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی خود را آغاز و ساخت رآکتور آب سنگین اراک را متوقف کرده است. در مقابل آمریکا و اتحادیه اروپایی تحریم ها علیه این کشور در ارتباط با فلزات گرانقیمت، قطعات یدکی اتومبیل و محصولات پتروشیمی را معلق و دسترسی ایران به درآمد حاصل از فروش نفت خود را که در بانک های خارجی بلوکه شده بود، فراهم کرده است. با این توافق، خیلی از شرکت ها بررسی ظرفیت های بالقوه تجارت با ایران را آغاز کردند. از زمان اجرای برنامه اقدام مشترک، فروش نفت ایران روند صعودی داشته و به روزانه 1.3 میلیون بشکه رسیده است.
- مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع بین دکتر ظریف وزیر خارجه ایران و خانم اشتون در نیمه فوریه در وین برگزار و طرفین در مورد چارچوب ادامه مذاکرات برای رسیدن به سندی جامع توافق کردند. براساس مفاد برنامه اقدام مشترک طرفین باید در شش ماه (تا 20 جولای 2014) به موافقتنامه جامع دست پیدا کنند. البته امکان تمدید موافقت نامه اولیه برای 6 ماه دیگر (تا 20 ژانویه 2015) نیز وجود دارد.
- دو طرف در مورد چارچوب بنیادین این معامله توافق کرده اند: ایران محدودیت ها و نظارت های مشخص و بیشتری را برای یک دوره معین در ارتباط با برنامه هسته ای اش می پذیرد و در مقابل تحریم های شورای امنیت، دوجانبه و چندجانبه مرتبط با برنامه هسته ای این کشور برداشته می شود و همکاری لازم برای برنامه صلح آمیز هسته ای این کشور صورت می گیرد. در نهایت طرفین توافق خواهند کرد که محدودیت های برنامه هسته ای ایران برداشته شود و با ایران همانند سایر کشورهای عضو «ان پی تی» که از سلاح های هسته ای برخوردار نیستند رفتار خواهد شد.
- برای عمل به الزامات امنیت ملی آمریکا و برای اینکه اوباما بتواند توافق احتمالی با ایران را به کنگره و متحدان منطقه ای خود بدهد (بفروشد)، به دنبال محدودیت های فیزیکی که بتواند مانع توان ایران برای تولید بمب هسته ای شود، می باشد. در مقابل رئیس جمهور روحانی و سایر رهبران ایران به صورت علنی هرگونه تخریب برنامه فعلی و بستن تاسیسات موجود خود را رد کرده اند. ایران همچنان تاکید می کند که نیاز به احداث واحد غنی سازی در مقیاس صنعتی برای تامین سوخت نیروگاه برق هسته ای، توسعه بیشتر سانتروفیوژهای پیشرفته و احداث رآکتورهای تحقیقاتی برای تولید ایزوتوپ دارد. ایران معتقد است که تمام این توانمندی ها برای برنامه صلح آمیز هسته ای اش الزامی است.
- متاسفانه بحران اوکراین ممکن است شانس رسیدن به توافق جامع را کم کند چرا که احتمالا رسیدن به توافق برای ایران با توجه به اختلاف بین اعضاء پنج بعلاوه یک بر اثر اختلاف بین آمریکا و روسیه در مورد اوکراین ضعیف تر می شود. اگر بحران اوکراین در همین سطح فعلی باقی بماند (الحاق کریمه به روسیه و اعمال تحریم هایی ملایم علیه این کشور) می توان امیدوار بود که همکاری روسیه در گروه پنج بعلاوه یک به همین صورت حفظ شود. اگر دامنه بحران به شرق اوکراین کشیده و در مقابل تحریم ها علیه روسیه نیز تشدید شود می تواند ایران را برای بهره برداری از اختلافات بین گروه مذاکره کننده با این کشور جسورتر کند. در بدترین حالت اینکه روسیه پیشنهاداتی برای این معامله ارایه کند که غرب آنها را رد ولی در مقابل برای ایران قابل پذیرش باشد.
- با توجه به اختلافات اساسی که بین طرفین وجود دارد، رسیدن به موافقت نامه هسته ای جامع در چارچوب زمانی یکساله برنامه اقدام مشترک غیرمحتمل است. در مقابل، هیچ یک از طرفین مذاکره نیز نمی خواهند مذاکرات به شکست بیانجامد چرا که وقوع چنین اتفاقی می تواند موجب اعمال تحریم های بیشتر، توسعه فعالیت های هسته ای، تشدید تنش و حتی در نهایت برخورد نظامی بین طرفین گردد. حداقلش این است که هیچ یک از طرفین نمی خواهد عامل شکست مذاکرات شناخته شده و مورد سرزنش قرار گیرد. بنابراین معتقدم ممکن است مذکرات به بعد از ژانویه 2015 کشیده شود و تنها برای 6 ماه دوم موافقت نامه ای جدید و موقت که براساس آن بخشی دیگر از تحریم ها برداشته و محدودیت های تازه ای بر برنامه هسته ای ایران اعمال گردد، تنظیم شود.
- تردیدی نیست که در هر دو طرف ایران و آمریکا چنین موافقت نامه های موقتی مخالفان سرسختی دارد. فشارها در آمریکا برای اعمال تحریم های جدید و در تهران فشارها برای برداشتن تعلیق از فعالیت های این کشور وارد خواهد شد. موضع اوباما نسبت به موضع روحانی در دنبال کردن فرآیند دیپلماتیک - حتی در صورت عدم وجود موافقت نامه جامع - قوی تر است.
- حتی در صورت شکست مذاکرات، آمریکا و متحدانش گزینه های قدرتمندی برای جلوگیری از ساخت برنامه هسته ای ایران دارند. با توجه به شرایط بازار نفت - تقاضای نسبتا کم و تنوع منابع که هر روز تولیدشان را افزایش می دهند - طرف غربی می تواند میزان صادرات نفت ایران را بیش از این نیز کاهش دهد و مانع دستیابی ایران به درآمدهای حاصل از فروش نفت خود شود. در مقابل ایران نیز اقدام به رفع تعلیق از برنامه خود و از سرگیری آن خواهد کرد؛ سانتریفیوژهای پیشرفته بیشتری نصب خواهد کرد؛ تولید و ذخایر اورانیوم غنی شده خود را افزایش خواهد داد، ساخت رآکتور آب سنگین اراک را از سر خواهد گرفت و عملا این تهدید ایجاد خواهد شد که گام های بیشتری به سوی تولید بمب هسته ای بردارد - مانند انجام غنی سازی 20 درصدی اورانیوم.
- ایده خاورمیانه عاری از سلاح های کشتارجمعی سابقه ای بیش از 50 سال دارد. به صورت تئوریک تمام طرف های موجود در منطقه از تحقق این ایده حمایت کرده اند ولی اجرای آن پیشرفت کمی داشته است. اختلافات عمیقی که بین طرف های این منطقه در مورد شرایط و مختصات چنین ایده ای وجود دارد مانع آن شده است که به آن عمل شود. شرایط سیاسی و امنیتی در خاورمیانه رسیدن به ترتیباتی برای کنترل تسلیحات در این منطقه را خیلی دشوار کرده است. با توجه به تنش های موجود بین دولت های منطقه و فقدان روابط دیپلماتیک عادی بین اسرائیل و خیلی از کشورهای خاورمیانه، حتی برقراری مذاکرات بین آنها برای این موضوع را نیز دشوار کرده است، چه رسد به رسیدن به موافقت نامه ای در این ارتباط.
- از جنگ جهانی دوم، شش کشور در خاورمیانه تلاش هایی جدی برای به دست آوردن سلاح های هسته ای داشته اند: اسرائیل، مصر، عراق، لیبی، سوریه و ایران. تنها اسرائیل موفق به رسیدن به آن شده است. حتی اگر تهدید نظامی متعارف کشورهای عربی منطقه بر علیه موجودیت اسرائیل کاهش یافته باشد، اسرائیل همچنان برنامه هسته ای کشورش را به عنوان بازدارنده ای برای بقاء در این منطقه متشنج، پر برخورد، توام با تروریسم و در مقابل تهدید روزافزون ایران هسته ای می بیند. توان کشورهای عربی برای دستیابی به سلاح هسته ای تا تحقق کامل فاصله زیادی دارد ولی انگیزه کافی برای حرکت در این مسیر برای آنها وجود دارد. چندین دولت عربی - بویژه عربستان سعودی - به صراحت گفته اند که اگر ایران به سلاح هسته ای دست پیدا کند نسبت برای به دست آوردن آن اقدام خواهد کرد.
- شرایط برای ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح های کشتارجمعی مساعد نیست. به اعتقاد من، جلوگیری از دستیابی ایران به هسته ای شرط لازم برای تحقق ایده خاورمیانه عاری از سلاح های کشتارجمعی است ولی کافی نیست. روشن است اگر ایران به سلاح هسته ای دست پیدا کند اسرائیل بیش از گذشته مصمم به حفظ بازدارندگی هسته ای خود خواهد شد و برخی از کشورهای عرب نیز مصمم به دستیابی به آن می شوند. حتی اگر موافقت نامه جامع با ایران دست یابد، خیلی از موانع عمده سیاسی و امنیتی برای تحقق این ایده همچنان باقی خواهد ماند. ما باید خیلی احتیاط کنیم که مذاکرات هسته ای با ایران را به مسایل کنترل تسلیحات منطقه ای پیوند نزنیم چرا که ممکن است ایران تلاش کند که پذیرش محدودیت ها را منوط به اعمال محدودیت های مشابه برای سایر کشورهای منطقه کند.
بهترین گزینه این است که توافق با ایران در دوره دولت فعلی ایران به دست بیاید. باید امیدوار باشیم که تحولات سیاسی داخلی ایران باعث شود که دولت بیش از اینکه به دستیابی به سلاح هسته ای اهمیت دهد به توسعه اقتصادی و عادی سازی روابط خود با جهان - از جمله با آمریکا - بهاء دهد.
1- Gary Samore (مشاور سابق رئیس جمهور آمریکا در امور امنیت بین المللی و مدیر اجرایی مرکز امور امنیت بین المللی مرکز بلفر دانشکده کندی هاروارد).
- جامعه امور بین المللی هلند هر سال یکی از مهمترین تحولات بین المللی را به عنوان موضوع سخنرانی سالانه خود انتخاب می کند که موافقت نامه کشورمان با گروه پنج بعلاوه یک برای سخنرانی سال 2014 انتخاب شده بود.
- Muller Lecture 2014 (Dr. Hendrik Muller 1859-1941/envoy for the Netherlands in Bucharest from 1919-1924 and subsequently in the Prague until 1932)
- NGIZ (Netherlands Society for International Affairs) - founded 1945.
Joint Plan of Action (Iran and 5+1)
30849
نظر شما