اهمیت سفر یک روزه یک رییس جمهور

الهام علیف رییس جمهور آذربایجان امروز(چهارشنبه 20 فروردین) به دعوت همتای ایرانی خود دومین دیدار رسمی دوجانبه خود را ازابتدای به قدرت رسیدنش در جمهوری آذربایجان انجام می‌دهد. نخستین سفر وی به ایران در دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی در اسفند ماه 1383 صورت گرفت که منجر به امضای 4 سند همکاری در زمینه های مختلف شد.
الهام علیف در طول دو دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد تنها یکبار به منظور شرکت در دومین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر به تهران سفر کرده بود. پس از دوره حاکمیت جبهه خلق آذربایجان و ریاست جمهوری ابوالفضل علیف معروف به ایلچی بی که مناسبات تهران-باکو باسردی مواجه بود، برای دومین بار در دوره هشت ساله احمدی نژاد روابط دوکشور (پس از دوره گرم ورو به توسعه مناسبات دوطرف در دولت اصلاحات) رو به سردی توام با برخی تنشهای لفظی گراییده بود.

اینک که در دولت تدبیر و امید دومین دیدار رسمی رییس جمهوری آذربایجان در شرف انجام است دو طرف باید سنگهای موجود در روابط را واکنند و با انجام مذاکراتی شفاف و عمیق و در جوی دوستانه و برادرانه مناسبات دو کشور را از رویکردی امنیتی-سیاسی به رویکردی اقتصادی-سیاسی سوق دهند. بدیهی است چنین رویکردی صرفا با انجام یک دیدار و یک شبه حاصل نخواهد شد و نیازمند طی کردن فرایندی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت است و این سفر می تواند سنگ بنای روابط آتی دو کشور را پایه گذاری کند تا به مرور زمان و با عبور از فضای همکاری های اعتمادساز در آینده شاهد مناسباتی که شایسته همسایگی و مشترکات دیرینه تاریخی ، فرهنگی و دینی است شویم .

رییس جمهوری آذربایجان در شرایطی عازم سفر به ایران شده است که چند روز پیش میزبان رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه بود که پس از پیروزی چشمگیر حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر شهرداری ها اولین سفر رسمی خود را به رسم معمول چندساله که پس از پیروزی در انتخابات های مختلف به این کشور انجام می دهد ، عملی نموده بود.

اردوغان در حالی به باکو آمده بود که پس از بحران اوکراین والحاق غیر قانونی شبه جزیره کریمه به روسیه ، آذربایجان نیز همچون ترکیه از تمامیت ارضی اوکراین حمایت نموده و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد علیه روسیه رای داده بود و مسکو به منظور ارسال پیام غیردوستانه به آذربایجان، ارمنستان را تحریک کرده بود تا بیش از گذشته مبادرت به نقض آتش بس در خطوط جبهه مستقر در اراضی اشغالی آذربایجان نماید. مسکو همچنین در راستای تهدید تلویحی باکو اقدام به جابجای نیروهای نظامی خود در داغستان در نزدیکی مرزهایش با آذربایجان نموده بود، سفر اردوغان به باکو در چنین شرایطی می تواند حاوی پیامی به روسیه باشد به ویژه آنکه ترکیه عضو و پایگاه ناتو بوده و اخیرا نیز ناتو به واسطه اقدامات مسکو در اوکراین و الحاق کریمه به خاک روسیه، همکاری های خود با روسیه را قطع نمود، پیشتر نیز گروه 8 با کنار نهادن روسیه مجددا خود را گروه 7 نامید.

بنابراین سفر الهام علیف به ایران در شرایطی صورت گرفته که روسیه از آذربایجان به واسطه حمایت از اوکراین ناخرسند است و اردوغان ضمن سفر به باکو و وعده توسعه همکاری های نظامی دوکشور دوستان آذری خود را تنها نگذاشته است، البته رجب طیب اردوغان دراین سفر ما به ازای این حمایت ضمنی را هم دریافت خواهد کرد چراکه با در دست داشتن فهرستی از نورچی های وابسته به فتح الله گولن دشمن شماره یک خود درآذربایجان به این سفر آمده بود و قرار است همزمان در دو کشور گولنیست ها جارو شوند.

در تحول دیگری که پس از بازگشت الهام علیف از ایران شاهد آن خواهیم بود دیدار احتمالی جان کری از باکو ست که پس از تحولات اخیر اوکراین می تواند حاوی پیامی به مسکو باشد، هرچند که امریکا و غرب حداقل تاکنون بازی را در گرجستان و اوکراین به روسیه واگذار کرده اند.

با توجه تحولات پیش و پس از سفر رییس جمهور آذربایجان به ایران به نظر میرسد مذاکراتی که در این سفر میان مقامات عالیرتبه دو کشور صورت خواهد گرفت از اهمیت مضاعفی برای طرفین برخورداراست. لذا استراتژی مذاکرات را باید به گونه ای تنظیم کنند که بر شفافیت واعتماد سازی حول محور تامین منافع مشترک مبتنی باشد و در آینده نزدیک اختلافات موجود میان خود را حل و فصل نموده و درگامهای اولیه آنرا به حداقل رسانده تا درمیان مدت و بلندمدت بتوانند مساعی خود را به حل و فصل حداکثری اختلافات و رسیدن به بالاترین درجه ازاعتماد متقابل معطوف نمایند.

داشتن عزم واراده ازسوی دوطرف حول محورهای ذیل ضروریست:

-سوق دادن روابط به همکاری های سیاسی، اقتصادی ، تجاری ، صنعتی ، فنی
-تعمیق همکاری های فرهنگی رضایت مندانه
-توسعه همکاری های نظامی وامنیتی شفاف
-توسعه همکاری های چندجانبه منطقه ای
-افزایش ظرفیت ها و فعالیت های مرزی و ایجاد تسهیلات لازم برای تردد اتباع
-جایگزینی کاهش تعرفه روادید ورود به آذربایجان برای اتباع ایرانی و فراهم کردن تسهیلات صدور روادید در مرزهای هوایی، دریایی و زمینی با لغو روادید مدنظر ایران که اساساً ازسوی طرف آذری مورد پذیرش واقع نشده و نخواهد شد.
-توسعه همکاریهای حمل ونقل زمینی (جاده ای وریلی ) دریایی و هوایی
-تعمیق همکاری های چندجانبه منطقه ای در قفقاز ، حاشیه دریای خزر و دریای سیاه
-پیگیری پیوستن ایران به سازمان همکاری های اقتصادی دریای سیاه
-سرعت بخشیدن به مذاکرات دوجانبه ای درباره رژیم حقوقی دریای خزر و هماهنگی بیشتر دو طرف در آستانه اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در آستاراخان روسیه
-مذاکرات حول محور تبادل انرژی ، ترانزیت انرژی و سرمایه گذاری در زمینه تولید و انتقال انرژی در منطقه درقالب های دو، سه و چندجانبه ای.

اگر توجه داشته باشیم که جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان علاوه بر این که از کشورهای ساحلی خزر هستند، دارای قریب 700 کیلومتر مرز مشترک خاکی بوده و مردمان دوکشور مشترکات فراوان تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارند و زمینه های همکاری همه جانبه به دور از جار و جنجال های سیاسی میان دو کشور موجود است باید براین مهم تاکید کنیم که در سایه روابط شفاف متقابل و بر پایه احترام متقابل و در پرتو دیپلماسی پویای رسمی وعمومی که شایسته دولت تدبیر وامید است دو کشور می توانند به سطوح بالایی از مناسبات و با عمق بیشتری در راستای تامین منافع ملت های دو کشور نایل گردند.

به نظر می رسد سفر الهام علیف به ایران که پس از یک رکود 8ساله دولت نهم و دهم در سایه دیپلماسی پویای دولت تدبیر و امید و در راستای توسعه و تحکیم مناسبات با کشورهای همسایه صورت می گیرد و رییس جمهوری آذربایجان با استقبال از دعوت همتای ایرانی خود و ابراز علاقه مندی برای توسعه همه جانبه مناسبات بین دو کشور مبادرت به انجام این سفر یک روزه نموده است، مقامات عالیرتبه دو کشور می توانند برپایه علائق تاریخی ، فرهنگی ، دینی و جغرافیایی و عزم و اراده جدی برای توسعه مناسبات فی مابین و بهره گیری از ظرفیت های بزرگ اقتصادی یکدیگر گامهای موثری در تعمیق روابط بردارند.

از سوی دیگر فعالیت های دیپلماتیک گسترده جمهوری اسلامی ایران در عرصه منطقه ای و بین المللی و موفقیت های چند ماه اخیر دولت یازدهم در مذاکرات هسته ای، سبب شده است تا جایگاه ایران در اذهان مردم و دول منطقه بیش از پیش با اهمیت تلقی شود، لذا انتظار میرود در این شرایط بین المللی و منطقه ای که زمینه مناسب و مساعدی برای گسترش، تعمیق و تحکیم مناسبات بین ایران و جمهوری آذربایجان بوجود آمده است هر دو کشور بتوانند با استفاده از این فرصت و با اتخاذ مواضع سازنده و شفاف درباره مسایل حساس و مورد علاقه خود و حل آنها اعتماد متقابل را تقویت و زمینه های توسعه و تحکیم همکاری های همه جانبه را دراین سفر فراهم نمایند.

اغلب کارشناسان و ناظران اقتصادی با اشاره به ظرفیت های تجاری، شبکه های ارتباطی و تزانزیتی کالا و انرژی موجود بین دو کشور، حجم مبادلات کنونی دوکشور را که در خوش بینانه ترین حال به 500 میلیون دلار نمیرسد (هرچند برخی به اغراق این رقم را نزدیک به یک میلیارد دلار اعلام میکنند که پایه آماری صحیحی ندارد) را به حق راضی کننده نمی دانند و معتقدند با توجه به اراده رهبران دو کشور برای توسعه روابط و وجود زمینه همکاری های مشترک می توان حجم مبادلات تجاری موجود را تا چند برابر افزایش داد.

هرچند که در طول یکسال اخیر تبادل هیات های اقتصادی و ملاقات با مقامات عالی رتبه دو کشور صورت گرفته و جلسات مشترک بین نمایندگان بخش های خصوصی ایران و جمهوری آذربایجان، زمینه مساعدی را برای آشنایی دو طرف با فرصت های سرمایه گذاری و ظرفیت های اقتصادی یکدیگر فراهم آورده است اما در عمل منجر به افزایش مبادلات تجاری و صنعتی فیمابین نشده است.

امید است سفر رییس جمهور آذربایجان به کشورمان در سایه مذکرات سازنده، صمیمانه، شفاف و معطوف به هدف و امضای اسناد جدید همکاریها بتواند موجبات توسعه، تحکیم و تعمیق روابط دو کشور همسایه را بیش از پیش در زمینه های مختلف فراهم آورد و این دیدار رییس جمهور آذربایجان به عنوان نقطه عطف جدیدی در دولت تدبیر و امید در روابط دو کشور به نفع ملتهای دو کشور و تقویت صلح وثبات منطقه ای در تاریخ مناسبات فی مابین ثبت گردد.

منبع: سایت تدبیر

برای مشاهدۀ وبلاگ دکتر افشار سلیمانی در صفحۀ بلاگرهای خبرآنلاین اینجا کلیک کنید