روسها کوتاه نیایند، تنش نظامی در پیش است/ دونتسک کریمه نیست

سعید جعفری پویا: بحران در اوکراین در حال پیچیده تر شدن است. بحرانی که می تواند موجبات سرشاخ شدن روسیه و غرب را فراهم کند. در جدیدترین تحول رخدادهای اوکراین، مردم دونتسک در شرق این کشور هم خواهان پیوستن به روسیه شده اند. اتفاقی که در صورت تحقق و نشان دادن سیگنال مثبت از سوی مسکو، می تواند منطقه را به آتش بکشاند و درگیری نظامی جدی میان روسیه و آمریکا را شکل دهد.
مرتضی مکی کارشناس مسائل اوراسیا البته معتقد است که روسیه چنین اشتباهی را مرتکب نخواهد شد و سعی می کند به عنوان یک میانجی این بحران را مدیریت کند. خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگو با مکی، چشم انداز بحران فعلی را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه می خوانید: 

شهرهای شرقی اوکراین هم خواهان پیوستن به روسیه شده اند، در اوکراین چه خبر است؟
در روزهای اخیر در دونتسک و دو شهر دیگر اوکراین در شرق این کشور تظاهرات و درگیری هایی صورت گرفته و طی آن مردم به ساختمان های دولتی حمله کرده اند و بخشی از این ساختمان ها را تحت کنترل خود در آورند. این گروه ها همچنین اعلام کردند خواهان جدایی و استقلال از اوکراین و الحاق به روسیه هستند. این آخرین اخباری است که از شرق اوکراین و دونتسک به گوش رسیده است.

از حیث جامعه شناسی مردم دونتسک و دیگر شهرهای شرقی اوکراین متمایل به کدام جبهه هستند؟ بیشتر روس تبار هستند یا به غرب گرایش دارند؟
باید توجه داشت که بطور کلی مردم ساکن در مناطق شرقی اوکراین پیوند نزدیکی با روسیه دارند و اگر هم روس تبار نباشند، دست کم روس زبان هستند. ضمن اینکه این مناطق اصلی ترین مراکز صنعتی اوکراین نیز شناخته می شوند و اگر بخواهند از اوکراین جدا شوند، ضربه جدی به اقتصاد این کشور وارد خواهد شد.
بر این اساس می توان آنها را بسیار نزدیک با روسیه دانست و از این منظر شاید تحولاتی که در دونتسک در حال رخ دادن است قابل باور باشد. از سوی دیگر آمریکایی ها تصور می کردند با پایان قضایای کریمه بحران در همین سطح محدود خواهد ماند، اما سیر تحولاتی که در شرق اوکراین به وجود آمده و ناآرامی هایی که در این منطقه شدت گرفته، نشان داده ابعاد بحران همچنان در حال گسترش بیشتر است.

اصولا چرا مردم شرق اوکراین تمایل دارند به روسیه بپیوندند. این یک حقیقت است که ایدئولوژی روسی جذابیت چندانی برای هیچ کس ندارد و عدم اعتقاد به فضای باز سیاسی و جامعه مدنی که از سوی مسکو پیاده می شود، چگونه سبب شده مردم شرق اوکراین به روسیه متمایل شوند؟
ما نباید با عینک خود به قضایا نگاه کنیم و تصور کنیم که مسائلی چون آزادی سیاسی و جامعه مدنی در جوامع مختلف در درجه نخست اهمیت قرار دارد. برای مطالعه اوکراین باید در نظر داشت که پیوندهای تاریخی و فرهنگی عمیقی میان روس تبارها وجود دارد. درست است که روسیه یک الگوی جذاب برای مردم این منطقه نیست ولی آنها به دنبال نوعی ثبات و رشد اقتصادی هستند.
دولت روسیه در نخستین اقدام پس از پیوستن شبه جزیره کریمه به خاک خود، حقوق معوقه کارکنان دولتی این منطقه را پرداخت کرد و امیدواری فراوانی به اهالی این منطقه بخشید. ضمن اینکه باید به این نکته هم توجه کرد که به هر حال روس تبارهایی که در شرق اوکراین ساکنند، با توجه به اینکه در اقلیت هستند و تنها 30 درصد جمعیت اوکراین را تشکیل می دهند، نسبت به آینده خود در ساز و کار جدید دولت اوکراین تردید جدی دارند و ترجیح می دهند به روسیه بپیوندند.

تحلیلی که این روزها شنیده می شود بدین قرار است که حمایت هایی که این روزها روسیه از مردم کریمه انجام داده و مثلا حقوق معوقه آنها را پرداخت کرده، تنها یک بسته تشویقی و جذاب کوتاه مدت است و در ادامه و با قطعی شدن پیوستن کریمه به روسیه، مسکو سیاست های متفاوتی را نسبت به سرزمین تازه منضم شده در پیش خواهد گرفت. شما تا چه حد این تحلیل را صحیح و منطبق بر واقعیت می دانید؟
با بحرانی که در چند ماه گذشته در اوکراین به وجود آمده متغیرهای جدیدی وارد بحران این کشور شده است. بر این اساس پیش بینی اینکه روسیه در قبال تحولات و ناآرامی هایی که در شرق این کشور به وجود آمده چه واکنشی از خود بروز می دهد کار دشواری است و نمی توان به طور شفاف در این باره اظهار نظر کرد و سناریوهای مختلفی را در این خصوص می توان مد نظر قرار داد. روس ها پس از اینکه کریمه را به خاک خود منضم کردند نشان دادند که انگیزه جدی ندارند که بخواهند شرق اوکراین را هم به فدراسیون روسیه ملحق کنند. مسکو حتی در واکنش به تهدیدات دولت های غربی اعلام کرد نیروهای خود را از مرز اوکراین و روسیه عقب می کشد و در فاصله دورتری مستقر خواهد کرد. این نشان می دهد که روسها شاید تا پای جنگ بیایند ولی انگیزه ای برای جنگ ندارند. بر این اساس من گمان می کنم که روسیه تنها به کریمه رضایت خواهد داد و دست به اقدام جنجالی دیگری نخواهد زد. ضمن اینکه شاید هنوز قدری زود باشد که بخواهیم قضاوت کنیم که سیاست های حمایتی روسیه در قبال کریمه موقتی است یا خیر.

ولی اقداماتی که در دونتسک رخ داده کمی با صحبت های شما در تضاد نیست؟ به عبارت دیگر تحریکاتی که روسیه در شرق اوکراین انجام داده باعث شده تا مردم این بخش های اوکراین هم تضاهرات و اعتراضاتی را انجام دهند و خواهان پیوستن به روسیه شوند. بر این اساس این تحریک ها باعث می شود که طرف غربی این بار به شکل جدی تری در مقابل روسیه بایستد و بر عکس کریمه برخوردی قاطعانه با روسیه داشته باشد؟
هنوز هیچ یک از مقامات روسی در قبال تحولاتی که در دونتسک روی داده موضع گیری خاصی نکردند و تنها آقای لاوروف از مقامات اوکراینی خواسته که در مقابل معترضان شهرهای شرقی اوکراین خویشتن داری به خرج دهند. همین موضع گیری نشان می دهد که مسکو می خواهد سیاست محتاطانه ای در قبال تحولات شرق اوکراین اتخاذ کند. آقای میلوش زمان رئیس جمهور جمهوری چک موضع گیری جالبی در خصوص بحران اوکراین انجام داده، ایشان گفتند اتحادیه اروپا الحاق کریمه به روسیه را بپذیرد ولی در عین حال به هیچ وجه در قبال جدایی بخش شرقی اوکراین ساکت ننشیند.

او همچنین افزوده بود ناتو و اتحادیه اروپا در قبال این مسئله واکنش جدی نشان می دهد. این نوع موضع گیری ها نشان می دهد که اروپایی ها حتی اگر لازم باشد هزینه سنگینی را هم در این خصوص پرداخت خواهند کرد و اگر روسیه بخواهد هدفی برای الحاق شهرهای شرقی اوکراین در سر داشته باشد، تنش نظامی در انتظار طرفین خواهد بود. بر این اساس ارزیابی من این است که روس ها می خواهند محتاطانه رفتار کنند و نوعی موضع گیری نکنند که شرایط پیچیده تر از این شود. پیش بینی من این است که مسکو احتمالا به عنوان یک میانجی در منطقه ظاهر شود تا بتواند سر و صداها را بخواباند. توجه داشته باشیم که روسیبه هیچ وجه خواهان گسترده تر شدن بحران اوکراین نیست. کرملین می داند که این بحران استمرار خواهد داشت اما از دامنه دار شدن آن پرهیز می کند. تنش میان روسیه و آمریکا و ناتو به راحتی فروکش نخواهد کرد. اما به هر حال روسیه نمی خواهند بحران از وضعیت فعلی گسترش بیشتری بیاید. به نظر می رسد روسها در گام بعد سعی خواهند کرد در قالب یک میانجی بحران اوکراین را مدیریت کنند، نه اینکه در جهت پیوستن شهرهای شرقی اوکراین به روسیه قدم بر دارد.

5252