کتاب دلائل الخیرات اثری دعایی است از محمد بن سلیمان جزولی (م 870) که متن شامل شامل شماری صلوات و دعا است که گویا مؤلف، دست کم غالب آنها را انشاء کرده است. در این کتاب که نسخ فراوانی از آن در مصر و شمال افریقا و دیگر بلاد مانده، این صلوات ها و دعاها برای عامه مسلمانان بویژه زائران حج تهیه شده تا در راه و در مکان های زیارتی و مقدس آنها را بخوانند.
ازاین کتاب البته نسخ اندکی در ایران است، اما از کتاب یاد شده که معمولا زینتی هم کتابت می شده، نسخه های فراوانی در کتابخانه های اروپا نگهداری می شود. تعدادی از نسخ آن نیز در کتابخانه برلین است که اخیرا این نسخه ها از طریق اینترنت قابل دسترس شده است.
در نسخه های کتاب دلایل دست کم دو تصویر از مسجد الحرام و مسجد النبی (ص) هست که با توجه به این که در غالب نسخ آن این تصاویر هست، باید اطمینان داشت که در اصل کتاب، این تصاویر بوده و بعدها به طور مکرر در نسخه های دیگر هم طراحی شده است.
این نقاشی ها که نقش عکس را پس از آمدن عکاسی بر عهده داشت، شامل یک نقشه ـ نقاشی است که سعی کرده است مسجد الحرام یا مسجد النبی (ص) از لحاظ داخلی توصیف کند.
دست کم در نسخه هایی که ما ملاحظه کردیم، این نقاشی ها زیبایی خاصی ندارد و به خصوص با تصاویر فتوح الحرمین ایرانی (که گزیده تصاویر شماری از نسخ آن را تحت عنوان نگارو نگاره چاپ کرده ام) نسبتی ندارد. با این حال، در تاریخ نقاشی از اماکن دینی بویژه حرمین شریفین، کار تازه ای برای ما بشمار می آید.
نسخه ای از این اثر در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی قم است که توسط دوست عزیز جناب استاد حجت الاسلام و المسلمین واثقی که سالهای متمادی است در تاریخ شیعه و تشیع در حرمین شریفین فعالیت دارند و بحمد الله آثار گرانبهایی از خود برجای گذاشته اند، در اختیار بنده قرار گرفت. از لطف ایشان در یادآوری اهمیت دلائل الخیرات به این بنده خدا، سپاسگزارم. نقاشی های زیبا آخر با صفحات اول کتاب دلائل از همان نسخه است.
همین طور از آقای جزینی که در یافتن نسخ کتاب در مکتبات اروپا کمک کردند.
در اینجا برخی از این تصاویر را در معرض دید عریزان می گذارم.
نظر شما