شاید بیراه نباشد که بگوییم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از محمد جواد ظریف، پرحاشیه ترین وزیر دولت یازدهم بوده است.
علی جنتی که از قضا یازدهمین وزیر ارشاد اسلامی نیز هست، در نزدیک به هفت ماهی که بر کرسی وزارت ارشاد تکیه زده با انواع و اقسام حواشی مواجه بوده تا اخبار این وزارتخانه، همواره در صدر رسانه ها حضور داشته باشد.
جنتی در جلسه رای اعتماد وزرای کابینه روحانی در دهه سوم مرداد ماه 234 رای موافق و 36 رای مخالف و 12 رای ممتنع کسب کرد و به لحاظ تعداد آرای موافق در رده پنجم وزرا قرار گرفت.
او گرچه فرزند آیت الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان و از جدی ترین حامیان محمود احمدی نژاد است، اما از نزدیکان هاشمی رفسنجانی به حساب میآید. جنتی در حالی برای وزارت فرهنگ و ارشاد به مجلس معرفی شد که پیش تر از نام هایی چون احمد مسجدجامعی و حسام الدین آشنا به عنوان گزینه های جدی این پست یاد می شد. مطرح شدن نام او بسیاری از اهالی فرهنگ را راضی نکرد اما ویژگی های منحصر به فردش، امیدهایی را برای گشایش در عرصه فرهنگ که گره های کور بسیاری داشت، پدید آورد.
انتساب علی جنتی به روحانیت و ارتباط مناسبش با علما، تحصیلات حوزوی و همچنین سابقه مدیریت در صدا و سیما و ارشاد و سابقه دیپلماتیک او، کورسوی امیدی در دل هنرمندان بابت سروسامان دادن هرچه سریع تر به اوضاع فرهنگ تاباند گرچه در کارنامه او پیشینه یکی دو استانداری ناموفق نیز تردیدها را اضافه می کرد.
جنتی حوزه ای را تحویل گرفت که همواره یکی از دشوارترین بخش های هر دولتی به حساب می آید و در هشت سال پیش از دولت یازدهم، پر از گره های کور شد و مشکلات بسیاری را تجربه کرد. بی اعتمادی بی سابقه اهالی فرهنگ و دولتمردان نسبت به هم، رودررویی مدیران فرهنگی با هنرمندان و اهل رسانه، اعمال ممیزی های بی رویه و آزارنده، تعطیلی نهادهای مهم صنفی همانند انجمن صنفی روزنامه نگاران و خانه سینما و بسیاری موارد دیگر، موجب شد جنتی از همان ابتدا کوهی از مطالبات معطل مانده و به حق اهل فرهنگ را پیش روی خود ببیند.
از سوی دیگر وعده های حسن روحانی به هنرمندان و اهل فرهنگ در دوران تبلیغات انتخاباتی موجب شد توقع آنان از وزیر فرهنگ بسیار بالا باشد و تازه فشار بی اندازه ای که طی هشت سال به آنان وارد آمده بود باعث شد همه کم صبر و بی طاقت در انتظار اصلاحات سریع و بزرگ باشند.
جنتی در آخرین روز مرداد بلافاصله پس از گرفتن رای اعتماد با هنرمندان دیدار کرد و سخنانشان را شنید. این جلسه که حسینی وزیر پیشین، در آن حضور نداشت، معارفه جنتی هم محسوب شد و در آن میرسلیم و مسجد جامعی و جهانگیری حکم وزارت را به او اهدا کردند.
جنتی پس از آنکه همان ابتدا عکس عطا الله مهاجرانی را که از دیوار اتاق وزیر برچیده شده بود به جای قبلی اش بازگرداند، رییس سازمان سینمایی اش را که از جمله چهره های باسواد، معتدل و وزین حوزه فرهنگ بود معرفی کرد و سپس در اولین حرکت جدی اش خانه سینما را بازگشایی کرد؛ نهادی که در دوسال آخر دولت احمدی نژاد به نماد مقاومت هنرمندان در برابر مدیران لجوج و بی خرد فرهنگی در دولت دهم بدل شده بود.
جنتی همچنین مرادخانی که از مدیران خوشنام حوزه موسیقی بود به معاونت هنری منصوب کرد. سپس با فاصله زمانی نسبتا طولانی، حسین انتظامی را که از مدیران رسانه ای بود به عنوان معاون مطبوعاتی و سیدعباس صالحی را به عنوان معاون فرهنگی برگزید؛ معاونتی که حوزه نشر به عنوان پرمشکل ترین حوزه فرهنگی دولت احمدی نژاد زیر مجموعه آن است.
او در یکی از نخستین اظهار نظرهای جنجال برانگیزش، در جلسه رونمایی از نهج البلاغه، با استناد به نظر برخی مراجع، تکخوانی زنان را اگر موجب مفسده نباشد مجاز دانست که این اظهارنظر با واکنش هایی هم از سوی برخی فقها رو به رو شد.
برخی رسانه ها خبر دادند که جنتی اوایل آبان ماه در مراسم خانه فرهنگ ایران حاضر شده و مهدیه محمدخانی در این مراسم به تکخوانی پرداخته. این خبر در ادامه اظهارنظر پیشین جنتی در این باره، می رفت که جنجالی دیگر بسازد. اما او به سرعت حضورش را در چنین مراسمی از اساس تکذیب کرد.
او همچنین خواستار کم شدن فیلترینگ سایت ها و آزاد شدن دسترسی به شبکه های اجتماعی از جمله فیسبوک شد. در جای دیگر، پارازیت انداختن بر شبکه های ماهواره ای را بی اثر دانست و گفت که راه حل، تولید برنامه های خوب سینمایی و تلویزیونی است.
او همواره از گشایش فضای فرهنگی، تکریم هنرمندان و اهل فرهنگ و اعتماد سازی میان دولتمردان و هنرمندان، سخن گفته است.
ابراز تاثر او بابت توقیف روزنامه بهار و سخنانش درباره تکخوانی زنان، نمایندگان مجلس به ویژه حمید رسایی را برآشفته کرد تا جنتی با احضار به مجلس، کارت زرد اول پارلمان را بابت ترویج اباحه گری بگیرد. به دلیل نگرانی نمایندگان از نمایش برخی فیلم ها در جشنواره فیلم فجر جنتی به گرفتن کارت زرد دوم از مجلس تهدید شد. گرچه روحانی در دیدارش با هنرمندان در دی ماه اخیر گفت که دولت باید به تمامی تعهدات و قول هایش عمل کند و کارت زرد گرفتن برای این دولت، نگرانی نیست.
جنتی پس از مدت کوتاهی دریافت که بازندگان انتخابات با توجه به موفقیت های دولت روحانی در عرصه بین الملل، سعی در زیر فشار گذاشتن دولت در حوزه فرهنگ دارند.
بهانه جویی های مکرر درباره فیلم های سینمایی، ایجاد جنجال بر سر تکخوانی زنان، توقیف روزنامه بهار، مخالفت با بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران، جنجال بر سر مجوز انتشار رمان کلنل دولت آبادی، تاثیر روی نمایش فیلم عصبانی نیستم و تغییر آرای جشنواره فیلم فجر، توقیف روزنامه آسمان، جنجال سازی علیه فیلم رستاخیز و حتی اعمال نظر روی مجری مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر، از جمله حرکات ایذایی گروه های مختلف مخالف دولت بود که برخی از این رفتارها وزیر را مجبور به تکذیب و عقب نشینی کرد.
پس از سخنرانی یک مقام نظامی، جنتی مجوز دادن به رمان "زوال کلنل" دولت آبادی را تکذیب کرد، پس از جنجال ها علیه فیلم رستاخیز - که وزیر در اختتامیه جشنواره کلی از آن تمجید کرده بود و گفته بود که برخی مراجع از جمله آیت الله سیستانی فیلم را تایید کرده اند، نهایتا ناچار به تکذیب گفته هایش شد و تاکید کرد که فیلم حتما باید اصلاح شود و تصویر حضرت ابوالفضل، نورانی نشان داده شود.
تعیین تکلیف کتاب های بلاتکلیف در حوزه کتاب، مجوز فعالیت مجدد نشر چشمه، بازگشایی خانه سینما، از جمله موفقیت های قابل ذکر حوزه فرهنگ در هفت ماهه اخیر به حساب می آیند.
جنتی البته هنوز نتوانسته در حوزه های مختلف، اعم از سینما و کتاب و موسیقی، ممیزی را قاعده مند کند و مجوزی که ارشاد صادر می کند هنوز برای برخی جنجال سازان اهمیتی ندارد.
این در شرایطی است که جنتی در یکی از اظهارنظرهای مهمش گفته بود: "اجازه نمی دهم افرادی جلوی اکران فیلمی را بگیرند و با فروش کتابی مخالفت کنند. وزارت ارشاد می بایست از کلیه مجوز های صادر شده از طرف این وزارتخانه دفاع کند."
شاید حالا پس از هفت ماه، جنتی به خوبی دریافته باشد پا به چه عرصه حساس و بی رحمی گذاشته است. مضاف بر اینکه تمرکز مخالفان دولت در این عرصه برای وارد کردن ضربات کاری به دولت روحانی این حساسیت و بی رحمی را دوچندان کرده است.
اقلیتی که در انتخابات 92 با اختلاف فراوان شکست خوردند، کوشیده اند با استفاده ابزاری از برخی ارزش ها، به کارشکنی ها و حاشیه سازی هایشان علیه دولت به ویژه در حوزه فرهنگ مشروعیت ببخشند. از سوی دیگر دولت که با شعار اعتدال و تدبیر و امید پا به عرصه گذاشت، در بخش فرهنگ کمتر توانست به شعارها جامه عمل بپوشاند. شاید مدیریت فرهنگی - آنهم پس از ویرانگری های 8 سال اخیر نیاز به قدرت و قاطعیت و استحکام بیشتری دارد. به هرحال قرار نیست باز هم اقلیت شکست خورده در انتخابات - این بار با تکنیکی تازه و با رفتارهای تهاجمی و رسانه ای - برای فرهنگ تصمیم بگیرند. طبعا معنای اعتدال با میدان دادن به عناصر مخرب برای فرهنگ و باج دادن به آنها تفاوت دارد و معنای تدبیر با مصلحت اندیشی های بیجا و عقب نشینی در برابر خواست های بی منطق آنان فرق می کند.
اگر قرار است تغییری اتفاق بیفتد با این نوع مدیریت واکنشی، به جایی نخواهیم رسید و اگر قرار است پیام رای مردم در حوزه فرهنگ جاری شود، باید گفت که راه به خطا رفته ایم. هر عقب نشینی بی مورد می تواند آن اقلیت را جری تر کند، کما اینکه کرده است.
مروری بر چند جمله از دکتر روحانی در دیدار دی ماهش با اهالی فرهنگ می تواند امکان مقایسه وضعیت موجود با خواست رییس جمهور را ساده تر کند:
- هرگونه فضای امنیتی می تواند جوانه هنر را بخشکاند
- کارمند دولتی در وزارت ارشاد نمی تواند ناظر خوبی برای هنر باشد. چه اشکال دارد انجمن های صنفی برخی از بار مسوولیت ارشاد را در بخش ممیزی به عهده بگیرند
- برخی هنوز صدای رای ملت در 24 خرداد را نشنیده اند
- ما با همه توان باید افراطیون را به انزوا برانیم.
به هر روی وزیر 64 ساله فرهنگ و ارشاد اسلامی کار سختی پیش رو دارد. او در ابتدای کارش جمله معروفی بر زبان رانده؛ "امیدوارم ادامه دهنده راهی باشیم که در ابتدا با آقای خاتمی شروع شد". این جمله سقف آرزوی او را ترسیم می کند اما با توجه به اوضاع بحرانی بخش فرهنگ، باید دید در ادامه راه، علی جنتی تا کجا می تواند مقابل فشارهای مجلس و کارشکنی مخالفانش دوام بیاورد و حوزه فرهنگ را به توسعه، آرامش و امنیت حداقلی برساند.
این مطلب در ویژه نامه نوروزی تجارت فردا، شماره 80 به چاپ رسیده است.
نظر شما