یک نسخه بسیار زیبای ترکی با چند نقاشی

مجموعه چهار رساله ترکی در حج همراه با  تعدادی نقاشی و طرح در نسخه ای خطی در برلین وجود دارد. آغاز این نسخه از صفحه 8 است و تا 111 ادامه می یابد. نخستین تصویر که  طرحی بسم الله است در 81 و بعد از آن دیگر تصاویر و طرحهاست.

 این مجموعه شامل چهار رساله است:

1. مناقب مکه شامل سه فصل و یک خاتمه

این کتاب که مولف آن محمد ابوالفضل سنجاری است دارای سه فصل و یک خاتمه است:
فصل اول کتاب در باره تاریخ کعبه است که مؤلف با استفاده از روایات چندی از مجاهد و ابن عباس و دیگران آن را تدوین کرده است.

فصل دوم در باره مکه و شرافت آن و فضائل کعبه معظمه است.

فصل سوم در باره فضائل حج گزاردن است.

خاتمه کتاب نیز شامل دو صفحه در ادامه آمده و در صفحه 33 تمام می شود.

2. منظومه مناسک

پس از آن منظومه مناسک حج یا به قول خودش «مناسک منظومه» که فقهی است به ترکی آمده است، البته عناوین عربی است: فی بیان وجوب شرایط الحج، فی بیان شرایط صحة الاداء و سپس ابواب دیگری در باره احرام و طواف و جز اینها.

3. منزل نامه حج

از صفحه 48 منظومه منازل حج است که تمامی منزلگاه حج را در این اشعار بیان کرده و فاصله حرکت بین منازل را بر حسب ساعت مطابق آن چه در نوع منزل نامه های ترکی حج هست، آورده است. منزل اول از خود استانبول یا همان قسطنطنیه است، جایی به نام اسکدار که حجاج اجتماع کرده و از آنجا حرکت می کردند. این کاروان به شام رسیده از آنجا به مدینه رفته و سپس عازم مکه می شود.

تاریخ کتابت این رساله 1121 است.

4. منظومه اخلاق رسول الله (ص)

این منظومه نیز در سیزده صفحه شامل اشعار ترکی در ستایش رسول الله (ص) است.

همان طور که اشاره شد از صفحه 8 تا 80 این چهار رساله قرار داد.

بعد از این چهار رساله طرح ها و نقاشی ها آغاز می شود.

دو نقاشی از مسجد الاقصی هست که مواضع متبرکه آن، در این نقاشی ها مشخص شده است.

یک نقاشی از ذوالفقار امام علی علیه السلام و نقاشی دیگر،  طرحی از نام مبارک امام علی (ع).

یک نقاشی از عرفات

یک نقاشی از منی که اشتباها مسجد خیف مسجد خوف نوشته شده است.

یک نقاشی از قبرستان ابوطالب

یک نقاشی از محوطه اطراف حرم که در آن مدرسه سلیمانیه و محکمه مشخص شده است.

دو نقاشی از نعل و قدم رسول الله (ص) که در میان ترکها نهایت اعتبار را داشته و دارد.

یک نقاشی از مسجد الحرام

یک نقاشی از مسجد النبی (ص)

به جز اینها، پیش و پس از نقاشی های یاد شده، تعدادی طراحی از عقاید و باورها و اخلاقیات آمده که هر کدام به نوعی سعی کرده است با دسته بندی مفاهیم دینی و مذهبی، جایگاه آنها را نشان دهد. این پدیده سابقه ای هرچند اندک در کتابهای اعتقادی داشته و گهگاه در میان نسخه های خطی نمونه هایی از آنها یافت می شود.

در آخرین صفحه تاریخ 1119 دیده می شود.

نسخه ای از این اثر در کتابخانه برلین نگهداری می شود و توسط دوست عزیز جناب آقای جزینی، تصویری از آن در اختیارم قرار گرفت.