اسدالله اطهری: مالکی می خواهد عربستان، تنبیه شود

سعید جعفری: شرایط در خاورمیانه هر روز در حال پیچیده تر شدن است. رصد اخبار منطقه به خوبی نشان می دهد که در هم تنیدگی اوضاع باعث شده تا تقریبا تمام کشورهای منطقه به نوعی با یکدیگر درگیر باشند. روندی که می تواند زمینه ساز شکل گیری نظم نوین منطقه ای در خاورمیانه شود. نمود عینی این اتفاق را می توان در اظهارات جدید نوری مالکی مشاهده کرد. جایی که نخست وزیر عراق، ریاض و دوحه را به دخالت در امور داخلی عراق متهم کرده است. با دکتر اسدالله اطهری گفتگویی در خصوص اظهارات مالکی، روندهای جاری در معادلات منطقه ای و آینده تحولات سیاسی در مراودات کشورهای خاورمیانه انجام دادیم که در ادامه می خوانید:

آقای نوری مالکی، در گفتگو با یک شبکه تلویزیونی فرانسوی از اعلام جنگ دوحه و ریاض علیه عراق خبر داده است. این اظهارات صریح و قابل تامل نخست وزیر عراق را چگونه تفسیر می کنید؟
برای مطالعه شرایط منطقه و به ویژه عراق باید در نظر داشت که این روزها عملیات تروریستی گسترده ای در این کشور و به ویژه در منطقه الانبار صورت می گیرد. حال نوری مالکی معتقد است که این رخدادها با حمایت کشورها و جریان های خارجی صورت می گیرد و دست های پشت پرده عربستان و قطر در این رخدادها قابل مشاهده است. در واقع مالکی بر این باور است که این حرکات با منشا داخلی صورت نگرفته است. این مسئله و شعله ور شدن حوادث تروریستی در عراق سبب شده که مالکی رسما و علنا زبان به انتقاد از قطر و عربستان بگشاید و آنها را متهم کند که در امورات داخلی عراق دخالت کرده اند.
مسئله دیگری که در این رابطه قابل تامل است، قرار دادن اخوان المسلمین در لیست جریان های تروریستی دولت عربستان سعودی است. آیا این مسئله بر پیچیدگی های اوضاع منطقه ای نیفزوده است؟
دقیقا همینطور است. ضمن اینکه عربستان علاوه بر اخوان گروه داعش که با همراهی و حمایت عربستان در سوریه و عراق عملیات تروریستی انجام می داد، را هم در لیست جریان های تروریستی قرار داده است. این مسائل به شدت بر پیچیدگی شرایط و تحلیل ها می افزاید. به عبارت دیگر برخی از کشورهای منطقه کاملا رو در روی یکدیگر قرار گرفته اند. اما شاید اتفاقی که بیش از همه به پیچیده تر شدن شرایط منطقه ای منتج گردیده، قرار گرفتن داعش در لیست جریان های تروریستی دولت سعودی باشد. اتفاقی که باعث می شود بسیاری از تحلیل ها با دیده تردید مورد بررسی قرار گیرد. حال ما شاهدیم که تنها گروه جبهه اسلامی در لیست گروههای تروریستی قرار نگرفته است. از سوی دیگر مسئله حائز توجه این است که مالکی زمانی قطر و عربستان را متهم به دخالت در امور داخلی عراق و حمایت از جریان های تروریستی کرد که ریاض هنوز داعش و اخوان را در لیست گروه های تروریستی قرار نداده بود. اما حال با اقدام جدید سعودی، شرایط غیر قابل پیش بینی تر خواهد شد. ضمن اینکه نکته ای که مایلم به آن اشاره کنم این است که دولت عراق چندین موشک را به صورت نمایشی به سمت عربستان شلیک کرد. موشک هایی که گفته می شود از یک فرد شیعه به نام البطوطی خریداری شده است. چنین اقدامی حتی اگر جنبه نمایشی داشته باشد، طبیعتا زمینه ساز نگرانی شدید عربستان را فراهم می آورد. از این منظر شاید کمی بتوان به عربستان حق داد که از این اقدامات نگران باشد. اما به هر ترتیب گذشته از این مسائل باید به خاطر داشت که همیشه کشوری که آغازگر آشوب ها و تنش های منطقه ای است، عاقبت این تنش ها به خود آن کشور باز می گردد. عربستان به عنوان کشوری که طی این سالها تمام تلاشش را برای بی ثبات کردن همسایگان به کار بسته، یقینا این روند به سرزمین حجاز هم تسری خواهد یافت.
سوالی که مطرح می شود این است که چه اتفاق مشخصی رخ داده که نوری مالکی که همیشه این مسائل را به صورت غیر علنی و در لفافه مطرح می کرد، این بار به صورت عیان و رسمی بیان کرده است؟
همانطور که شما هم اشاره کردید مالکی پیش تر این مسائل را به صورت غیرعلنی مطرح می کرد. زمانی مشاور پارلمانی مالکی به ایران آمده بود و در آن سفر و طی گفتگویی که من با ایشان داشتم، او علنا اظهار داشت که قطر و عربستان از جریان های تروریستی در عراق و سوریه حمایت می کنند و این مسئله خشم مالکی و دولت عراق را به همراه داشته است. اما بنا به دلایلی در آن زمان صلاح ندانستند که این مسائل را علنی کنند. ولی به خوبی می دانستند که هم دولت های عربستان، قطر و هم نیروهایی که تحت کنترل رژیم سعودی نیستند، مانند برخی روحانیونی که مبارز به منطقه اعزام می کنند، به شدت مشغول فعالیت علیه دولت مالکی در عراق و همچنین اسد در سوریه هستند. اما اینکه امروز این مسائل علنی شده است به این دلیل است که عراق امروز ناگزیر شده برای مقابله با داعش از نیروی هوایی استفاده کند. این نشان دهنده این است که داعش تا چه حد قدرتمند شده است. مطمئنا این جریانات بدون حمایت خارجی ها نمی توانستند دست به چنین اقداماتی بزنند. در نتیجه وقتی این کشورها امنیت ملی عراق را به خطر می اندازند، طبیعی است که نخست وزیر این مسائل را به صورت شفاف و مشخص طرح نماید تا هم شفاف سازی در این رابطه صورت گیرد و هم کشورهایی که دست به این اقدامات زده اند، متوجه عواقب رفتارهای خود شوند.
همانطور که اشاره کردید شرایط در منطقه بسیار پیچیده شده است. برخلاف قبل که دو جبهه مشخص متشکل از ایران و عربستان در منطقه خلیج فارس وجود داشت، امروز چند جبهه گرایی در سطح منطقه مشاهده می شود و این مسئله بر پیچیدگی های امور افزوده است. این تغییر وضعیت جدید را ناشی از چه می دانید؟
این مسئله بیش از همه چیز به حضور کنشگر جدیدی به نام قطر باز می گردد. قطر کشوری است که با عنایت به مسئله انرژی، حمایت های مالی گسترده ای از جنبش های عربی به ویژه در مصر و اخوان المسلمین انجام داده و گاز مجانی به نیروهای انقلابی آن کشور تخصیص داده است. سرمایه گذاری ها و حمایت های گسترده این کشور از جریان های مخالف در سوریه، لیبی، یمن و دیگر کشورهای منطقه به خوبی نشان می دهد که قطریها به یکی از بلوک های جدی قدرت در منطقه تبدیل شده اند. اما همه تلاش هایی که چه از سوی قطر و چه از سوی عربستان در خصوص سرنگونی اسد شکل گرفت، آغازگر شکل گیری اختلافات و تضادهای جدی میان اعراب گردید. اختلافی که در ادامه و در تحولات مصر، اوج یافت. عربستان از ابتدا، از به قدرت رسیدن مرسی و اخوان المسلمین در قاهره خرسند نبود و هرگز روی خوشی به مرسی نشان نداد. سعودی ها در نهایت با کودتای سیسی از شر اخوان راحت شدند و به سرعت سیسی را به رسمیت شناختند. در حالیکه قطر، همچنان سیسی را در مصر به رسمیت نمی شناسد و از اخوان حمایت می کند. اخوانی که از سوی عربستان یک گروه تروریستی خوانده شده است. این ها اختلافات جدی است که میان کشورهای منطقه بروز و ظهور یافته است. اختلافی که سبب می شود در نهایت عربستان، امارات و بحرین سفرای خود را از دوحه فراخوانند. همین پیچیدگی ها و در هم تنیدگی منافع و خواسته های بازیگران مختلف منطقه ای سبب شده که هم شرایط جدیدی در منطقه پدید آید و هم چند جبهه گرایی که شما به آن اشاره کردید مشاهده شود.
بر اساس همین پیچیدگی هایی که به آن اشاره کردید، چه اقداماتی می تواند منطقه را از شرایط آشوبناکی که در آن گرفتار آمده است، رها سازد؟
در تمامی مناطق دنیا، یک و یا چند قدرت هژمون در آن منطقه وجود دارد. این قدرت ها هم با در پیش گرفتن نوعی تعامل و همکاری با یکدیگر سعی می کنند روندهای منطقه ای را مدیریت کنند تا بتوانند بر حوداث اینچنینی چیره گردند. نه اینکه خود بازیگرِ آشوب در منطقه باشند و در جهت بی ثبات کردن و ناآرام نمودن منطقه گام بردارند. بر این اساس شاید بهترین اقدام برای مدیریت نمودن شرایط منطقه ای این باشد که یک مجموعه امنیتی منطقه ای در خاورمیانه ایجاد شود تا در پرتو این مجموعه، هیچ کشوری احساس انزوای امنیتی منطقه ای نداشته باشد و در عین حال تنش ها و تضادهای منطقه ای مدیریت شوند. ضمن اینکه به باور من در این مجموعه باید عربستان در منطقه خاورمیانه تنبیه شود. چراکه این کشور دقیقا در مسیر آشوب زایی و ایجاد تنش در منطقه گام برداشته است. ما باید در منطقه همکاری ویژه ای با ترکیه داشته باشیم و تلاش سازیم که این ساز و کار را در منطقه ایجاد کنیم. در این مسیر عربستان هم ثمره اقدامات غیرسازنده و مخربی که طی این سالها انجام داده و همچنین نفرت پراکنی هایی که در منطقه ایجاد کرده را مشاهده می کند.

49261