اختلاف‌نظرها درباره افزایش جمعیت؛ جای نگرانی نیست / سالمندان روی دست جامعه می‌مانند

نام و سمت

شرح اظهارنظر

دکتر مهریار، جمعیت شناس

طبق محتمل‌ترین پیش بینی جدید سازمان ملل، جمعیت ایران در هفتاد تا هشتاد سال آینده از یکصد میلیون نفر نیز بیشتر می‌شود.

بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل، جمعیت ایران حدود 50 سال زمان می برد تا دو برابر شود. جمعیت تا سال 2050 بالا می رود و این محتمل ترین سناریوی پیش‌بینی جمعیتی درباره ایران است که تا 2060 جمعیت اضافه می شود و به 101.9 میلیون می رسد و بعد تا 2100 کاهش می یابد و به 99.44 می رسد.

تا 2015 نسبت مرگ و میر پایین می‌رود و از آن به بعد نسبت مرگ و میر بیشتر از نسبت باروری می شود.نسبت باروری ما بین 1986 و 2010 با نوسانات کمی ادامه پیدا کرده و در 2055 کمتر از ده باقی می ماند. ضمن این که از 2030 جمعیت رنان بیشتر می شود و مردان کمتر.

بعد از 1990 کم کم پنجره فرصت جمعیتی ایجاد شد. پنجره فرصت جمعیتی تا 2100 هم ادامه پیدا می کند و وابستگی سالمندی جمعیت افزایش می یابد. اگر سناریوی بدبینانه رخ دهد و نرخ رشد خیلی کاهش یابد از سال 2040 به بعد چیزی حدود 40 درصد جمعیت سالمند خواهد بود البته باید سناریوی متوسط سازمان ملل که پیش بینی آن نزدیک به واقعیت است را مبنا قرار دهیم.

بخشی از دلایل آلودگی هوا ناشی از افزایش جمعیت است. میزان مصرف آب و ...در ایران بسیار زیاد است و این بار جمعیت را روی محیط خیلی سنگین کرده است. اگر گمان شود که می توان جمعیت ایران را تا 150 و 200 میلیون افزایش داد باید گفت که با توجه به رفتار کنونی ما ایران ظرفیت چنین جمعیتی را نداشته است و گفتن اینکه به افزایش جمعیت بیش از آن چه در حال اتفاق افتادن است نیاز داریم نیازمند بررسی و تامل بیشتری است.

احتمال اینکه بتوانیم رفتار باروری را تغییر چندانی دهیم بسیار کم است. من نگرانی ندارم که جمعیت ایران مساله ساز شود و اگر مساله ای ایجاد کند خود جامعه این مساله را حل می کند.

دکتر فرجادی، اقتصاددان

اگر چه پنجره جمعیتی در حال افزایش است که همه هم فکر می کنند خیلی خوب است اما باید توجه کنیم در حال حاضر در برابر 21 میلیون شاغل تعداد زیادی بیکار داریم و توجه به مسایل اقتصادی و افزایش توان تولیدی در تحلیل پنجره جمعیتی باید مدنظر قرار گیرد. این پنجره فقط یک فرصت است که باید از آن استفاده کرد.

مهندس عباس عبدی

الان پنجره جمعیتی داریم ولی در آینده به پیری جمعیتی می رسیم و با توجه به عادتی که در جامعه ایرانی وجود دارد، این سالمندان روی دست جامعه می مانند چون اصلا فرزندی ندارند که بخواهد به آنها رسیدگی کند.

باید پذیرفت که نگرانی کنونی که درباره کاهش یا افزایش جمعیت مطرح می شود، از منظر جمعیت شناسی نیست بلکه فرهنگی است و منتقدین نگران تبعات فرهنگی کاهش رشد جمعیت و افزایش فردیت افرادهستند در حالی که اشتباه می‌کنند، کاهش رشد جمعیت و بی‌علاقگی به داشتن فرزند معلول رشد فردیت است و نه علت آن. آنان گمان می‌کنند کاهش جمعیت موجب ایجاد این نگاه فردگرایانه شده است در حالی که نوع نگاه موجب این کاهش جمعیت شده است.

بر حسب تجربه قبلی پیش بینی های جمعیتی بلندمدت سازمان ملل را نمی توان مبنا قرار داد. یک تحول غیرعادی در کاهش باروری ایران رخ داده است. نباید روی پیش بینی های صدساله حساب کرد و اگر یک روند ده ساله را در نظر بگیریم خواهیم دید، کاهش رشد جمعیت قطعی است، هرچند این به معنای کاهش خالص جمعیت نیست.

آیا اصولا می توان افزایش باروری و جمعیت ایجاد کرد؟ باید گفت توانایی دولت‌ها در این کار بسیار محدود است چون اصلیترین عناصر موثر بر کاهش جمعیت، متغیرهای توسعه‌ای است که راه خود را می رود.

نمونه کلیدی در رشد جمعیت وضعیت رشد جمعیت تهران است چراکه تهران همیشه یک فاز جلوتر از دیگر مناطق است و رشد جمعیت آن بدون در نظر گرفتن خالص مهاجرت بسیار کم است و اگر روند کاهش رشد جمعیت هنوز اثرات خود را در کشور نشان نداده برای این است که این موج هنوز از تهران به مناطق دیگر نرسیده است.

حذف برنامه تنظیم خانواده هیچ کمکی به جامعه و جمعیت نمی کند و کاهش جمعیت اگر ناشی از توسعه است نمی توان کار چندانی کرد اما اگر به دلیل کاهش سطح اقتصادی است رفع مشکل اقتصادی، این وضعیت را حل می کند. اگر می خواهند جمعیت افزایش یابد، باید هزینه بچه دار شدن را پایین بیاورند.

خانم نوروزی

واقعیت این است که از سال 83 کاهش نرخ رشد جمعیت نداشته ایم ولی این واقعیت در هیچ جا مطرح نمی شود. در حالی که مرگ و میر حدود 400 هزار ثابت بوده است ولی به دلیل رشد جمعیت پایه هرم جمعیتی در حال پهن شدن است.

در سال 75 خطای سرشماری و کم شماری حدود 4 میلیون و نرخ رشد 1.2 وجود داشته و اوایل دهه 80 نرخ جمعیت حدود یک درصد بوده است و الان 1.4 درصد است یعنی در حالی که نه تنها جمعیت بلکه رشد آن نیز افزایش یافته گفته می شود جمعیت کاهش یافته و باید افزایش یابد.

صحبت از افزایش جمعیت روشن نیست چون همین الان افزایش جمعیت در حال اتفاق افتادن است. ضمن این که وقتی ابزار تنظیم خانواده کاهش یابد، سالی 250 هزار سقط غیرقانونی رخ می دهد و این رقم در ادامه نیز افزایش می یابد و ممکن است اثرات منفی بر باروری بعدی این زنان بگذارد. اگر ابزار رایگان تنظیم خانواده را حذف کنیم چطور جلوی رشد بیماری هایی مانند ایدز را خواهیم گرفت؟

دکتر طباطبایی

جمعیت 22 میلیونی برای منابع ایران تخریب ایجاد نمی کند اما با وضع فعلی بیش از این رقم موجب تخریب می شود.

سیاست تبلیغاتی افزایش جمعیت مبهم است و اگر بتوانیم با کمک تکنولوژی مدیریت مصرف و تقاضا داشته باشیم کمی از این مشکلات حل خواهد شد. تخریب ها و آلودگی های ناشی از بزرگی جمعیت مهم هستند و افزایش جمعیت در عمل به افزایش جمعیت بی بضاعت منجر خواهد شد.

دکتر محسنی، عضو کمیسیون زیربنایی دبیرخانه مجمع

اگر روندی که رشد جمعیت داشته طی 12 سال آینده ادامه یابد، 12 میلیون جمعیت جدیدمتولد می‌شود و با حذف برنامه های تنظیم خانواده که در حال حاضر از روستاها گرفته شده، 7 تا 8 میلیون اضافه می شود و 3 میلیون زوج نابارور با دریافت رایگان به دلیل تشخیص به عنوان بیماری های خاص بر جمعیت می افزایند و در مجموع با کسر مرگ و میر 20 میلیون افزایش جمعیت خواهیم داشت حال باید فکر کنیم اگر جمعیت اضافه شود باید چه کنیم؟ سال گذشته ایران 56 درصد وابستگی غذایی داشته یعنی واردات داشته است و اگر جمعیت نیز 20 میلیون افزایش یابد این وابستگی غذایی افزایش می یابد.

مهندس علی حسین

در پژوهش ها و نظرات ارائه شده نکاتی مورد توجه نبوده، یکی از این نکات مقایسه نکردن جمعیت ایران با جمعیت افغانستان و پاکستان است و حضور وهابیون در این مناطق می تواند برای ایران خطرناک باشد.

درباره جمعیت، فقیر و غنی مطرح نیست و مهم ارزش یک فرد است. بچه نعمتی است که خدا می دهد و این هنر ماست که چگونه برنامه ریزی کنیم.

با توجه به آیات قرآن درباره روزی افراد، نگرانی درباره تامین نیازهای غذایی افزایش جمعیت بی مورد است.

دکتر مردوخی

مساله اصلی ما معیشت و اشتغال و توانایی اقتصاد ایران در تغذیه این جمعیت است. مساله آب نگران کننده است و روزی می رسد که ما برای رهایی از بی آبی کاری نمی‌توانیم بکنیم.

اگر واقع بینانه و انسان دوستانه به موضوع نگاه کنیم باید توسعه را مدنظر قرار دهیم و آنوقت دیگر لازم نیست تااین حد نگران جمعیت از جمله در مناطق مرزی باشیم. مشکل عدم تعادل توسعه میان استان ها یک مشکل بزرگ است که نباید با مشکل جمعیت پیوند بزنیم.