روسها برای حفظ منافع خود در اوکراین تا کجا پیشروی می‌کنند؟

واکنشهای هیجانی مسکو درقبال سقوط دولت روسگرای اوکراین

پس از استعفا و برکناری اجباری نخست وزیر، رییس جمهور ، رییس پارلمان و تنی چند از وزرا ی کابینه و چند تن از استانداران استانهای اوکراین و تحت تعقیب قرارگرفتن تعداد کثیری از آنها ، مقامهای روسی واکنشهای هیجانی و ناپخته ای در قبال تحولات داخلی این کشور ازخود نشان دادند که در صورت استمرار اینگونه تحرکات موجب بروز چالشهای زیادی در مناسبات مسکو با کیف و همینطور با غرب خواهد گردید. هرچند که مقامهایی دولتی و اجرایی روسیه در مواضع خود در برابر این تحولات محتاطانه ظاهر شدند اما برخی مقامات پارلمانی و تحلیلگران وابسته به کرملین پا را از دایره احتیاط فراتر گذاشته و سخنانی بر زبان جاری ساختند که تمامیت ارضی اوکراین را نشانه گرفته است. اینگونه اظهارات در شرایطی رخ میدهد که مسکو در داخل با تحرکات جدایی طلبانه در قفقاز شمالی مواجه است و مزید بر آن پوتین رییس جمهور روسیه با مخالفان خود نیز مدارا نمی کند و همزمان با حوادث اوکراین 250 نفر از معترضان روسی از سوی نیروهای امنیتی روسیه دستگیر و به بازداشتگاهها اعزام شدند.

 یکی از مقامهای پارلمانی روسیه که موضعی مداخله جویانه در قبال اوکراین اتخاذ کرد لیونید اسلاتسکی رئیس کمیته دومای روسیه در امور کشورهای همسود بود که گفت: تا آنجا که به گذرنامه ها مربوط میشود، اکنون لایحه تسهیل اعطای شهروندی به شهروندان اوکراینی در دومای روسیه دربین همه طرف های پارلمانی در دست بررسی جدی است. من فکر می کنم این قانون باید اصلاح شود. این عقیده شخصی من است بنابراین ، این قانون همه شهروندان اوکراینی را شامل خواهد شد. وی افزود:ما معتقدیم که یانوکوویچ همچنان تنها رئیس جمهور قانونی اوکراین است. او قانون اساسی را در سال دو هزار و چهار امضاء نکرد. بنابراین مشروعیت قوانینی که پارلمان اوکراین در روزهای اخیر آنها را وضع کرده است، مورد پرسش بسیار است.

در همین حال روز سه شنبه 6 اسفند ماه با هدایت عوامل روسیه در شبه جزیره کریمه در اعتراض به روی کار آمدن حکومت جدید اوکراین تجمعی برگزار شد و در آن بیش از 500 نفر شرکت کردند. شرکت کنندگان در اجتماع خواستار استقلال منطقه خودمختار کریمه از اوکراین و برگزاری همه پرسی در مورد موقعیت این منطقه و دفاع از نیروی ویژه پلیس ضدشورش ˈبرکوتˈ در مقابل افراط گرایان شدند. آنها پرچم های روسیه و منطقه کریمه را در دست داشته و شعارهای زنده باد روسیه و برکوت فریاد می زدند. ولادیمیر کنستانتینوف رییس پارلمان محلی کریمه در جمع تجمع کنندگان گفت که قصد ترک این منطقه را ندارد و تا آخر در کنار ساکنان منطقه خواهد بود. وی افزود: امروز سران حکومت جدید اوکراین نمی خواهند به خواسته های ما توجه کنند و به همین دلیل باید متحد شویم و با قاطعیت رفتار کنیم. وی با بیان این که کریمه و ساکنان آن از توانایی کافی برخوردارهستند، اظهار کرد: منطقه کریمه را تسلیم نمی کنیم.

گفتتی است که شبه جزیره کریمه منطقه ای به وسعت 25 هزار و 500 کیلومتر مربع در جنوب اوکراین و در ساحل دریای سیاه واقع شده است. این منطقه 2 میلیون و 413 هزار نفر جمعیت دارد که از این تعداد یک میلیون و 450 هزار روس، 576 هزار اوکراینی و 245 هزار نفر تاتار هستند. منطقه کریمه تا سال 1954 در دوره شوروی به روسیه تعلق داشت و در این تاریخ به جمهوری سوسیالیستی اوکراین پیوست و در دوره پس از فروپاشی شوروی هم به عنوان منطقه خود مختار در قلمروی اوکراین باقی ماند.

در این میان یک مقام بلندپایه دولت روسیه به روزنامه "فایننشال‌ تایمز" گفت: اگر اوکراین از هم بپاشد، جنگی درمی‌گیرد. آن‌ها اول کریمه را از دست می‌دهند، ما وارد می‌شویم و مانند کاری که در گرجستان کردیم، از آنجا محافظت می‌کنیم. گرچه این خبر تا حدودی جنبه تهدیدی دارد ولی آمریکایی ها این محاسبه را درباره روسیه جدی گرفتند. سوزان رایس مشاور امنیت ملی کاخ سفید نسبت به اقدام نظامی روسیه در اوکراین هشدار و گفت: مسکو با چنین اقدامی مرتکب اشتباهی خطرناک می‌شود.

 از آنجا که علاقه مندی مردم شرق اوکراین به روسیه و اینکه بیش از 60 درصد از ساکنان کریمه در جنوب اوکراین اصالت روسی دارند و ناوگان دریای سیاه روسیه نیز در بندر کریمه واقع شده، قدرتی موثر برای روسیه حتی بدون استفاده از گزینه نظامی ایجاد کرده است. اینگونه اظهارات تهدید گونه بنظر میرسد. در همین راستا پیشنهاد مسکو به ساکنان کریمه و حتی همه اتباع اوکراینی مبنی بر اعطای تابعیت روسی حاکی از نگرانی عمیق مسکو از روند تحولات اوکراین است .

آنچه مسلم است اینکه تجزیه اوکراین فقط با دخالت و کمک روسیه و درصورت سکوت ملت اوکراین و کشورهای غربی اعم از آمریکا و اروپاییها می تواند عملی شود و چنین سناریویی از طریق اقدام نظامی و یا دادن تابیعت روسی و الحاق شرق اوکراین به روسیه برای مقامات این کشور توجیه پذیر خواهد بود.

البته مواضع رسمی روسها ظرف چند روز اخیر نشان میدهد که روسیه به منظور تامین منافع اقتصادی خود برخی از تحولات اوکراین را در آینده به رسمیت بشناسد و ترجیح می دهد بیشتر به صورت جنگ سرد با این موضوع با آمریکا و اروپا مواجه شود. این برداشت از سخنان وزیر امورخارجه روسیه حاصل می شود ، سرگئی لاوروف با اعلام اینکه نباید اوکراین را مجبور کرد از میان روسیه وغرب یکی رابرگزیند.

هر چندکه اینگونه واکنشها ازسوی روسیه موجبات نگرانی اوکراین و غرب را فراهم میکند اما بنظر میرسد چنین تحرکاتی بیش از آنکه جنبه استراتژیک داشته باشد دارای ماهیتی تاکتیکی برای حفظ منافع روسیه در اوکراین است. درصورتی که چنین رفتارهایی جنبه واقعی به خودبگیرد، محتمل است ناتو عضویت اوکراین را در این سازمان تسریع کند تا به استناد ماده پنجم منشور پیمان آتلانتیک شمالی هر گونه تهدید نظامی اوکراین ، تهدید همه اعضای ناتو تلقی گردد و حمایت این کشور ازسوی اعضای این پیمان را به دنبال داشته باشد.

از سوی دیگر هرگونه تحرکات تجزیه طلبانه از سوی روسیه در قبال اوکراین و اعطای تابعیت روسی به روس تبارهای اوکراینی یا همه اتباع اوکراینی که البته بلوفی بیش با اهداف ایذایی بنظر نمیرسد ممکن است به رویه ای از سوی کشورهای دیگر منطقه برای اعطای تابعیت به ساکنان مسلمان قفقاز شمالی ازسوی سایر کشورها و اعلام حمایت آشکار از جدایی جمهوریهای خودمختار این مناطق گردد. بویژه آنکه سرگرمی روسیه در مناطق پیرامون خود در بازیگری این کشور در مناطق خارج دور تاثی منفی خواهد گذاشت و سبب خواهد شد روند تحولات دراین مناطق من جمله در خاورمیانه علی الخصوص درسوریه بر وفق مراد مسکو جریان نیابد و به این ترتیب با حل بحران در این کشورها براساس مدل غربی سبب فشار بیشتر غرب به روسیه در مناطق پیرامونی و خارج نزدیک و حتی داخل فدراسیون روسیه گردد.

در نگاه کلی بنظر میرسد مسکو مجبور است بر اساس توانمندیهای خود و فرصتها و تهدیداتی که در داخل و پیرامون با آن مواجه است، تندروی نکند و با توجه به حمایتهای اتحادیه اروپا و ناتو از اوکراین از طریق دیپلماسی سهم لازم را از اوکراین در دوره جدید دریافت کند. محاسبه سود و زیان چنین حکم میکند که مسکو به سوی صرف هزینه های بیشتر که در مواردی هم که از امکان لازم و کافی برخوردارنیست، بپرهیزد.

برای مشاهدۀ وبلاگ دکتر افشار سلیمانی در صفحۀ وبلاگ نخبگان خبرآنلاین اینجا کلیک کنید