احتمالا متوجه شده اید؟فضا نه کاملا ،اما تقریبا آرام شده است.نه توپخانه های تبلیغاتی و نه تشر های رسمی سیاسی.همه در آرامش و سکوت نسبی بسر میبرند. هر از چندی مینی منفجر میشود،مهم نیست.خب،این خبرخوبی برای همه است.دستکم برای آنهایی که خواهان بهبود روابط تهران وریاض هستند .
موضوع چگونگی و پیچدگی روابط تهران وریاض پدیده جدیدی نیست وچندان ارتباطی هم بامسائل امروزمیان دو پایتخت ندارد. مناسبات دو کشور حاکم بر خلیج فارس دربهترین حالت آن حتی در رژیم گذشته ایران همواره با نوعی اما واگر توام با احتیاط و تردید نسبت به طرف مقابل روبروبوده است. موضوع انرژی، تسلط و سیادت بر مهمترین آبراهه جهان وتامین امنیت آن و رقابت های منطقه ای در کنار تقابل های ایدئولوژیک، تنها بخشی ازچالش های دائمی این دو تلقی میشوند. به همین دلیل روابط طرفین همواره به فضای حسن نیت حداقلی و در اثباتی ترین حالت حسن نیت میانی بیشتر نزدیک بوده تا حسن نیتی عمیق ،ذاتی و پایدار.
به هر حال صرف نظر از سابقه مناسبات ایران و عربستان ، اینک موضوع چگونگی روابط آتی، به بحث جذابی برای محافل دیپلمات ها و سیاسی تبدیل شده است. حتی برای کاخ سفید،نه صرفا به دلیل اهمیت پادشاهی سعودی برای ایالات متحده ،در آن که تردیدی نیست ،بلکه بیشتر به دلیل اهمیتی که ایران در بازیابی و باز تولید نقش خود در معادلات منطقه ای و بین المللی پیدا کرده واین از دید قدرت های جهانی و سنتی حاضر در این منطقه پنهان نمانده است.
اینکه ایران و عربستان سعودی برای گذر از شرایطی فعلی دقیقا چه کاری میتوانند انجام دهند ؟هنوز نمیتوان پاسخ قانع کننده ای به این سوال داد . اما آنچه در فضای شایعه و گمانه زنی های سیاسی مشاهده میشود حکایت از اقداماتی دارد که ستون های آن بر پایه های دیپلماسی سکوت و اقدامات پشت پرده قرار دارد. اخباری مانند ادعای روزنامه العرب چاپ لندن مبنی بر انجام مذاکرات سری میان دو پایتخت درژنوبه بهانه بحران سوریه،خبر مربوط به سفر امیر کویت به تهران- شاید در همین ارتباط- ، گزارش های پراکنده از اقدامات سلطان قابوس ،مواضع ایالات متحده و شاید برکناری شاهزاده بندر ، در کنار آرامش فعلی به خودی خود حکایت از اتفاقاتی در پیش رو دارد که اگر به نتیجه برسد، شاید یک پیروزی حیرت آور در انتظار رئیس جمهور روحانی و وزیر خارجه وی باشد.
تنها موضوع کلیدی در این میان مربوط به سوال " از کدام راه مشترک عبور کردن ایران و عربستان است؟" . از مسیر "نگاه به گذشته"؟ یا ترسیم هندسه جدید روابط؟.
سنت حاکم بر روابط دو کشور نشان میدهد سعودی ها بیشتر تمایل به گزینه اول دارند و همواره گفته اند مسائل گذشته تا حل نشود تهران به قول به سعود الفیصل قابلیت اعتماد سازی پیدا نخواهد کرد . ضمن آنکه از دید سعودی ها به جز مسائل سنتی ، اینک سه موضوع سوریه ، بحرین و پرونده هسته ای ایران نیز مطرح هستند .اما از دید تهران آشکارا مسایل قدری متفاوتند. آقای روحانی و نیز آقای ظریف همواره بر تغییرجدی رویکرد سیاست خارجی ایران خصوصا در منطقه عربی تاکید کرده و دلایل اثباتی آنرا مانند آمادگی برای سفر به ریاض نشان داده اند. اما روابط تهران - ریاض با هر شکل و رویکردی در مسیر تفاهمی قرار بگیرد ،تا آنجا که به تهران مربوط میشود،توجه به یک نکته اهمیت دارد . انتظار تحقق مناسباتی از نوع آلیس در سرزمین عجائب میان این دو پایتخت تقریبا امری محال است.نه صرفا به دلیل سنت های حاکم بر روابط دو کشور و نه حتی متاثر از اختلاف نظر های کنونی،بلکه به این اعتبارکه اساسا نوع نگاه ها ،سیاست ها واولویت های استراتژیک سعودی ها تغییر کرده و این موضوعی قابل انکار نیست. از همه مهمتر نسلی جدید از سیاستمداران در حال آماده کردن خود برای کسب قدرت پس از مرگ پادشاه 87 ساله این کشورهستند . این باید برای ایران مهم باشد که فکر میکنم ،حتما هست. به همین دلیل شاید به مصلحت باشد تهران مسائل خود با سعودی را هم اکنون و با حاکمان فعلی حل و فصل کند. نه بعدی که خیلی دور نیست وکار را با مشکل روبرو خواهد کرد. matinmos@gmail.com
نظر شما