همزمان با بی نتیجه بودن دور دوم مذاکرات ژنو 2 و عذرخواهی الاخضر الابراهیمی نماینده سازمان ملل متحد واتحادیه عرب در امور سوریه از مردم سوریه به دلیل شکست گفتگوهای ژنو، اخباری پیرامون تشدید اقدامات سخت افزاری تند علیه دولت سوریه و بشار اسد توسط بازیگران خارجی منطقه ای و فرامنطقه ای مخالف اسد منتشر در حال انتشار و فرونی پخش است که تا حدودی احتمال استفاده از گزینه های زیرمیزی را تقویت میکند. ازجمله اینکه جان کری وزیر خارجه آمریکا روز جمعه25 بهمن ماه از دستور باراک اوباما برای بررسی گزینه‌های جدید برای مقابله با بحران سوریه خبر داد و گفت این گزینه‌ها هم‌اکنون در دست بررسی است. وی گفت: رئیس‌جمهور این کشور دستور بررسی گزینه‌های جدید در مورد سوریه را صادر کرده است. کری که در سفر پکن به سر می برد، در جمع خبرنگاران گفت: رییس جمهور از همه ما خواسته به گزینه‌هایی که ممکن است وجود داشته یا نداشته باشند، فکر کنیم. در پاسخ به این سوال که آیا این گزینه‌ها به او ارائه شده، باید بگویم که نه، فعلا نشده است. وی افزود: اما این ارزیابی‌ها بسته به نیازها و با توجه به شرایط، همین الان در جریان است. هر وقت این گزینه‌ها پخته شد و هرگاه رئیس‌جمهور آنها را خواست، قطعا در مورد آنها بحث خواهد شد.
در همین حال شبکه المیادین مدعی شد، روسیه اطلاعاتی در اختیار دارد که نشان می دهد واشنگتن و پاریس در حال برنامه ریزی برای حمله نظامی به سوریه هستند. بر اساس گفته این منبع، هدف از این حمله جلوگیری از پیشرفت ارتش سوریه است. مسکو نگران تلاش هایی است که به دنبال بازگرداندن گزینه نظامی با هدف مداخله در بحران سوریه است.
همزمان با این تحولات وندی شرمن معاون وزارت خارجه آمریکا در گفت وگو با تلویزیون العربیه، از توافق واشنگتن و مسکو بر سر اجرای بیانیه "ژنو1" از جمله تشکیل دولت انتقالی در سوریه خبر داد. شرمن با بیان اینکه مذاکرات ژنو سخت خواهد بود، مساعدت مسکو در پیشبرد این مذاکرات را خواستار شد و افزود: بر نظام سوریه است که مذاکرات ژنو را جدی بگیرد و نقش سازنده ای را ایفا کند. شرمن همچنین با تکرار ادعاهای خود درباره رویکرد ایران در قبال تحولات سوریه، نقش جمهوری اسلامی ایران در بحران سوریه را غیر سازنده خواند و افزود: بر ایران است که حزب الله را سوریه بیرون بکشاند.
به موازات این تلاشها، لوی الصافی، سخنگوی ائتلاف مخالفین سوری روز جمعه 25 بهمن در ژنو و در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد که متن مفصلی را که حاوی پیشنهادها و راهکارهای مخالفین، برای تشکیل دولت انتقالی است، به اخضر الابراهیمی، نمایندۀ ویژه سازمان ملل ارائه کرده اند. صافی در ادامه به این موضوع اشاره کرده که این متن متشکل از 24 ماده است و خواهان آن هستند که حکومت انتقالی به شیوه ی ترکیبی شامل کادرهای حکومت اسد و گروه مخالفین شکل بگیرد، آتش بس رسمی اعلام شود و زندانیان آزاد گردند. وی برقراری نظم و ثبات، نظارت بر حقوق شهروندان و سپردن اختیارات قانونی و رسمی به اعضای حکومت انتقالی را از مهم ترین بندهای این پیشنهادنامه دانست.
از سوی دیگر هیأت پنج نفره ی سیاستمداران کُرد سوری که همراه با ائتلاف مخالفین سوری به ژنو رفته بودند، اعلام کردند که برای مشارکت در حکومت انتقالی با ائتلاف به توافق دست یافته اند و در صورتی که دولت انتقالی شکل بگیرد، چند تن از 11 عضو شورای میهنی کُردهای سوری در ائتلاف مخالفین نیز در این ساختار صاحب پست می شوند.
در گیر و دار این تحولات وزیر خارجه ترکیه هم دولت دمشق را به همکاری مستقیم با گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش متهم کرد. احمد داود اوغلو در نطقی تلویزیونی مدعی شد دولت سوریه معارضان را از طریق بمباران‌های هوایی هدف قرار میدهد؛ زیرا ارتش سوریه جرات نبرد زمینی را ندارد و هنگامی که معارضان مجبور به عقب‌نشینی از مناطق بمباران شده می‌شوند گروه داعش برای پر کردن این خلا، پیشروی می‌کنند. وی افزود: ما می‌دانیم که آزادی هر یک از عناصر داعش از کدام زندان و چه زمانی صورت می‌گیرد. داود اوغلو همچنین در خصوص جزئیات گفت‌گوهایش درباره سوریه، در دیدار اخیر با نوری المالکی نخست‌وزیر عراق نیز گفت: «[به المالکی] گفتم تو راست می‌گفتی و ما اشتباه تصور می‌کردیم آن زمانی که تو در دیداری که چهار سال پیش انجام دادیم و به ما گفتی اسد [رئیس‌جمهوری سوریه] پایگاه‌هایی را برای القاعده ایجاد کرده واز آنها علیه عراق استفاده میکند و آن روز خواهد آمد که آنها را علیه ترکیه و ملت آن به خدمت بگیرد. حالا و بعد از چهار سال به شما می‌گویم که حق با شما بود.
در همین اوضاع و احوال باراک اوباما هم از وزیر خارجه اش عقب نماند و تهدید کرد که در حال بررسی اقدامات سخت گیرانه تری برای اعمال فشار به بشار اسد رییس جمهور سوریه است.او در دیدار با عبدالله دوم پادشاه اردن گفت ما انتظار نداریم که مسئله سوریه در کوتاه مدت حل شود بنابراین در کوتاه مدت اقداماتی فوری برای کمک به بهبود بحران انسانی در این کشور صورت خواهیم داد و همچنین اقداماتی میان مدت صورت خواهد گرفت تا فشار بیشتری بر رژیم اسد وارد شود.
رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه نیز بیکار ننشسته بود و در دومین سفر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر به ترکیه از زمان امیرشدنش، روز جمعه 25 بهمن در کاخ "عادلة سلطان"در استانبول با وی دیداری پشت درهای بسته انجام دادو به احتمال زیاد در مورد اوضاع درسوریه و همکاریها علیه اسد گفتگو نمود.اردوغان و آل ثانی پس از ادای نماز جمعه به کاخ عادلة سلطان رفتند. امیر قطر 25 ژوئن 2013 نخستین سفرش به ترکیه را انجام داده بود.
درهمین حال اخباری هم در مورد افزایش کمکهای تسلیحاتی عربستان به مخالفان اسد و تجهیز آنها به موشکهای قوی و سیستم پدافندی بمنظور هدف گرفتن هواپیماهای جنگنده سوریه منتشر شد.
شاید عاری از ایراد نباشد در اینجا اشاره شود که برنامه آمریکا برای حمله نظامی به سوریه یکسال پیش از این آماده شده بود که پس از تسلیم بشاراسد در برابر درخواست امریکا و روسیه به منطور امحاء سلاحهای شیمیایی و پذیرفتن پیمان منع تولید و استفاده از اینگونه سلاحها از سوی دمشق به کنار گذاشته شد. براساس طرحی که تهیه شده بود، آمریکا در صورت مداخله نظامی، از نیروی زمینی استفاده نمی کند بلکه به شلیک موشکهای کروز از دریا دست می زند و زرادخانه نظامی یا مراکز نظامی سوریه را با استفاده از هواپیماهای جنگی نابود می کند.
استقرار نیروهای واحد زرهی اول آمریکا در اردن نیز در چارچوب همین طرح صورت گرفته بود. دراین طرح پنتاگون حجم حملات نظامی به سوریه، افزایش و زمان آن نیز سه روز در نظر گرفته بود. قرار بود حملات موشکی گسترده و پرشماری علیه مواضعی در سوریه تدارک دیده شود و به دنبال آن، حملات هوایی دیگری نیز انجام گیرد. در همان مقطع کاخ سفید از وزارت دفاع خواسته بود فهرست گسترده تری از اهداف در مقایسه با فهرست اولیه مهیا کند. این در حالی بود که در فهرست اولیه، نام، مشخصات و مختصات 50 هدف در سوریه ذکر شده بود. هدف از افزایش حملات هوایی علیه سوریه در حمله احتمالی، افزایش آسیب رساندن به نیروهای نظامی بشار اسد رئیس جمهور سوریه بود. برنامه ریزان در پنتاگون ،موضوع استفاده از نیروی هوایی و همچنین 5 ناوشکن آمریکا در شرق دریای مدیترانه را مورد بررسی قرار داده بودند. قراربود این ناوشکن ها در شلیک موشک های کروز به سوریه فعال شوند و جنگنده های آمریکایی نیز موشک های هوا به زمین را از فاصلهای خارج از شعاع پدافند هوایی سوریه به سمت اهداف مورد نظر در خاک این کشور، هدف گیری و شلیک نمایند. ناوهواپیما بر یو اس اس نیمیتز و سه ناوشکن نیروی دریایی آمریکا متمرکز در دریای سرخ نیز شلیک موشک های کروز به سمت سوریه را در برنامه داشتند. همچنین قرار بود حملات در چند مرحله انجام شود و بعد از هر مرحله، حملات مورد بررسی قرارگیرد و حمله هوایی به مدت 72 ساعت به طول بیانجامد.
لازم به توضیح است که طرح مذکور در پی توافق سناتورهای ایالات متحده درباره پیش‌نویس طرحی که حمله نظامی به سوریه را تأیید می‌کرد؛ اما اجازه حضور سربازان آمریکایی در خاک سوریه را نمی‌داد تهیه شده بود. این تصمیم پس از حضور مقامات ارشد دولت باراک اوباما در نشست کمیته روابط خارجی سنای آمریکا برای دفاع از طرح حمله به سوریه اعلام شده بود. اعتبار مجوز حمله آمریکا به سوریه به شصت روز محدود می‌شد و رئیس‌جمهوری می‌توانست این مدت را سی روز تمدید کند. در این نشست، جان کری، وزیر امور خارجه، چاک هیگل، وزیر دفاع و ژنرال مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا حضورداشتند که کری ضمن اشاره به ایران و کره شمالی گفته بود: این دو کشور ترجیح می‌دهند آمریکا درباره سوریه کاری نکند ولی اقدام نکردن آمریکا، باعث می‌شود دشمنان ایالات متحده از جمله ایران، کره شمالی و حزب‌الله لبنان، جسور‌تر شوند. پیش از این نیز، چهره‌های کارآمد سیاسی در ایالات متحده، از جمله رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و رهبر اکثریت جمهوری‌خواه در این مجلس، از طرح باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای حمله به سوریه حمایت کرده بودند.
تحلیل
به نظر میرسد آمریکا و یاران غربی و عربی اش که جملگی در جبهه متحد مخالف بشار اسد قرار دارند در تصمیم خود مبنی بر کنار زدن اسد از قدرت جدی بوده و از این تصمیم عقب نشینی نخواهندکرد. چرا که در نظام بین الملل سلسله مراتبی کنونی که مولفه های قدرت قواعد بازی را تنظیم می کنند و آمریکا خود را در راس هرم قدرت بین المللی میداند و تاحدود زیادی اکثر بازیگران و واحدهای سیاسی آنرا پذیرفته اند عدم سقوط بشاراسد موجب خدشه جدی به جایگاه این ابرقدرت میگردد و باادامه چنین شرایطی آمریکا با چالشهای زیادی می تواند مواجه شود.
از سوی دیگر مواضع و بازیگری واشنگتن و یارانش در عرصه های نرم افزاری و سخت افزاری در نهان و آشکار نشان میدهد که جبهه متحد مخالف بشار اسد به فرماندهی امریکا (توأم با آمیخته ای از چاشنی های تنش آمیز میان ریاض-واشنگتن و آنکارا -واشنگتن) قصد دارند بشار اسد را صرفاً در مقابل دو گزینه سقوط کردن یا پذیرش دولت انتقالی قرار دهند.
بدیهی است در صورتی که اسد مایل به کنارکشیدن و فراهم کردن زمینه تشکیل دولت انتقالی نباشد، امریکا از چند طریق سقوطش را پیگیری خواهد کرد که یکی از آنها و آخرین آن تهاجم نظامی می تواند باشد. صحنه سوریه نشانگر این است که در صورتی که اسد کنار نرود احتمال حل سیاسی این بحران اندک است، پس راه دیگر همانا ادامه جنگ داخلی و کمک حامیان خارجی مخالفان بشار اسد به آنها و درصورت لزوم ورود امریکا و متحدانش به جنگ با دولت دمشق با کمیت و کیفیت مورد نیازش است. به نظر میرسد امریکا در انتظار کاهش یا اتمام باروتهای اسد است تا موج دیگری از حملات به ارتش سوریه را با کمک مخالفان و مهار افراطیون سلفی،تکفیری و القاعده ساماندهی کند. اینکه وزیرخارجه ترکیه داعش را همراه اسد میداند خبر از رویکردی جدید نسبت به بحران سوریه میدهد.
نظر شما