مصر و انقلابی که دست به دست می‌شود

زهرا رمضانی: ظاهراً سرزمین مصر بنای آن ندارد تا رنگ ثبات و آرامش را به خود ببیند. روند وقایع پس از 30 ژوئن 2013 نیز تقریباً به همان منوالی طی شد که تحلیل گران پیش بینی می کردند. قانون اساسی مطابق با خواست نظامیون به تصویب رسید و با نامزد شدن ژنرال السیسی برای پست ریاست جمهموری پروسه تکمیل قدرت نظامیون در مصر در حال کامل شدن است. اما سوال اینجاست که به ریاست جمهوری رسیدن یک فرمانده نظامی دیگر، چه آینده ای در انتظار مصر خواهد بود؟ و این روند تا کجا ادامه خواهد یافت؟
تا همین چند هفته پیش جامعه سیاسی مصر فضای به شدت دو قطبی ای را تجربه می کرد که در یک سو اخوان و طرفداران مشروعیت بودند و در سوی دیگر ارتش و نیروهای سکولاری که 30 ژوئن خواهان حمایت ارتش بودند؛ اما امروز نظامیان را از یک سو داریم و در سوی دیگر مخالفینی که در دو جبهه خلاصه می شوند؛ اخوان و نیروهای سکولار سرخورده از وقایع 30 ژوئن که همچنان خود را در دست یابی به اهداف انقلاب 25 ژانویه سر خورده می بینند.
ائتلاف های چند روزه:
بررسی وقایع این 3 ساله در مصر نشان داد که نه تنها شرایط مصر که رفتار سیاسی نخبگان آن هم گرفتار عدم ثبات و شفافیت است. این دوران مملو از ائتلاف های چند روزه است که به همان سرعت که شکل می گرفتند، رنگ می باختند. ائتلاف اخوان با نیروهای لیبرال، جدا شدن از آنها و همراه شدن با نیروهای سلفی، ائتلاف چند پاره نیروهای ملی و سکولار در قالب جبهه نجات ملی، تلاش جبهۀ نجات ملی در کشاندن سلفی ها به سوی بی طرفی و سپس مخالفت با اخوان، همراهی لیبرال ها با نیروهای نظامی و در انتها قرار گرفتن در کنار اخوان در تقابل با زیاده خواهی های ارتش.
ارتش داعیه دار ثبات:
ارتش مصر اما، در تمام بازیهای فراوانی که انجام شد به این نتیجه رسید که همیشه در پایان بازی به عنوان ناجی وارد عرصه کارزار شود. همچنانکه هم در سرنگونی مبارک برای حفظ ثبات و امنیت وارد صحنه شد و هم در ژوئن 2013.
پس از قدرت گیری اخوان المسلمین و به ویژه پس از کنار گذاشتن رهبران ارتش در اوت 2012، نگرانی های ارتش از اقدامات حکومت اخوانی افزایش پیدا کرد ولی فرماندهان نظامی که پس از تجربۀ دورۀ انتقالی تمایل و حتی شاید بتوان گفت توانایی رویارویی با رئیس جمهور منتخب را در آن دوره نداشتند، به واسطه همان ائتلاف های چند روزه از یک سو و نگاه کوتاه مدت و حداکثری گروههای سیاسی در کسب خواسته ها از سوی دیگر توانستند بر شرایط فائق آمده و از آب گل آلود بهترین بهره را ببرند و ژنرال السیسی نیز نتیجه این کارزار قدرت شد.
السیسی متولد 1955 قاهره و بزرگ شده خانه ای ساده و معمولی در محله جمالیه این شهر به عنوان یک سرباز کادری، به ارتش پیوست. او هرگز در هیچ جنگ و رزمی شرکت نکرد و 4 سال بعد از آخرین جنگ مصر در سال 1973 علیه اسراییل از آکادمی ارتش مصر فارغ التحصیل شد. السیسی در طی این مدت مستمرا در رده های مختلف نظامی ارتقاء پیدا کرد و با ادامه تحصیل در بریتانیا و ایالات متحده روند پیشرفتش را تسریع کرد تا امروز که توانست با داعیه نجات ملت، سودای ریاست جمهوری را در سر بپروراند.
سکولارهای بی برنامه:
در بین گروههایی که امروز به عنوان نیروهای سکولار- لیبرال مصر خوانده می شوند از جنبش جوانان 6 آوریل گرفته تا احزاب مصر قوی، الدستور، الوفد که افرادی همچون البرادعی و عبدالمنعم ابوالفتوح در میان آنها به چشم می خورند، به خوبی نشان دادند که توانایی تدوین یک برنامه در خصوص آینده سیاسی مصر ندارند. رفتارهای قهرگونۀ البرادعی که یک بار به نام رفتار غیر دموکرات اخوانی ها و یک بار به واسطه کشتار اخوانی ها در هفته های نخستین پس از 30 ژوئن انجام پذیرفت از سویی و عدم اشراف به مسائل از سوی عبدالمنعم ابوالفتوح به عنوان رهبر معنوی جریان 6 آوریل از سوی دیگر اجازه اتخاذ یک سیاست منسجم در برخورد با وقایع و شرایط سیاسی ناپایدار را از این گروه گرفت. علیرغم عدم اتخاذ تصمیمات درست در بحران ژوئن و در مسئله تحریم رفراندوم قانون اساسی2013 از سوی جنبش 6 آوریل، احتمال نامزدی ابوالفتوح (به عنوان عضو سابق اخوان با رویکردی لیبرالی) در انتخابات آوریل آینده، شاید بتواند پتانسیل ایجاد ائتلافی را فراهم کند که امید به ثبات آن نیز وجود داشته باشد.
چشم انداز پیش رو:
آینده مصر آنچنان که شرایط امروز نشان می دهد، همچنان معلول عوامل تنش زایی است که سیکل وار در حال تکرار شدن است. مادامی که گروههای سیاسی موجود در عرصه سیاسی مصر به اتفاق نظر در برخورد با مسائل کلان پیدا نکنند، روند تشکیل و امحاء ائتلاف های بی ثبات همچنان ادامه خواهد داشت و نظامیانِ همیشه حاضران در صحنه به عنوان منجی، یکه دار اوضاع خواهند بود.
اینکه نظامیان مصر به مانند نظامیان ترکیه آیا روزی خواهند توانست از پایه گذاران نهادهای دموکراتیک در جامعه مصر باشند خود مجال و فرصتی دیگر برای تحلیل می طلبد اما باید به این اذعان کرد که مردم مصر سابقه ذهنی مثبتی از نیروهای نظامی دارند و اگر نیروهای انقلابی همچون جوانان گروههای مختلف (از 6آوریل گرفته تا جنبش مشروعیت) آرزوی به بار نشستن تلاشهای آغاز شده از 25 ژانویه 2011 را دارند باید تنها راه رسیدن به آن را در رسیدن به "اجماع حداقلی" برای دست یافتن به "ائتلافی با ثبات" ببینند والا نظامیانی هستند که به راحتی بر تمام عرصه ها تسلط یابند.

5252