محمود فاضلی
آقای «آرتور مس» رییس دولت ایالت کاتالونیا واقع در شمال شرقی اسپانیا روز 13دسامبر 2013 با طرح سئوالی از مردم این ایالت مبنی بر اینکه «آیا شما می‌خواهید که کاتالونیا یک کشور مستقل باشد؟»نبرد خود با دولت مرکزی را به اوج رساند و اعلام داشت همه‌پرسی در مورد استقلال طلبی کاتالونیا در روز 9 نوامبر 2014 برگزار خواهد شد. متعاقباین سخنان برخی از احزاب تندرو این ایالت به مرکزیت بارسلون، تلاش دارند با برگزاری یک همه پرسی در این ایالت، موضوع استقلال آن را از اسپانیا به رای بگذارند، مساله‌ای که با مخالفت شدید دولت مرکزی اسپانیا روبرو است.
نمایندگان احزاب مختلف در پارلمان کاتالونیا بر پیامد‌های بین‌المللی عدم قبول تقاضا از سوی مجلس نمایندگان برای اینکه یک همه‌پرسی در کاتالونیا برگزار شود، تاکید کردند. مارتا رویرا دبیر کل حزب چپ جمهوری خواه کاتالونیا رای‌گیری پارلمان کاتالونیا را «آخرین فرصت» برای اینکه دولت مرکزی «یک برون رفت دمکراتیکی» به پروسه استقلال‌طلبی در کاتالونیا بدهد، می‌داند.احزاب مختلف ملی‌گرا و چپ‌گرای کاتالونیا نیز مدعی‌اند این تقاضا باید به مجلس نمایندگان اسپانیا برود زیرا می‌دانند که پارلمان، این تقاضا را قبول نخواهد کرد.اکثر نمایندگانی که در پارلمان کاتالونیا کرسی دارند، متعلق به احزابی هستند که در برنامه‌های انتخاباتی بحث استقلال‌طلبی جایگاه ویژه‌ای داشته است.
احزاب طرفدار استقلال ایالت کاتالونیا به لطف رای مجموع اکثریتی خود در پارلمان محلی این ایالت، رسما از کنگره نمایندگان اسپانیا خواسته‌اند اختیار برگزاری یک همه پرسی استقلال طلبی (که در اختیار دولت مرکزی می‌باشد) به این ایالت تفویض شود. لایحه مربوطه با یک اکثریت تقریبا دو سومی (87 رای مثبت در برابر 43 رای منفی و 3 رای ممتنع) به تصویب رسیده است. سه رای ممتنع متعلق به حزبی است که اعتقاد دارد چنین درخواستی از کنگره نمایندگان کشور بی‌فایده است. رای‌گیری شکاف در بین اعضای حزب سوسیالیست کاتالونیا را هم رقم زده است. از 19 سوسیالیست حاضر در پارلمان کاتالونیا، 3 نفر به این لایحه رای مثبت داده و یک نفر دیگر که از طرفداران همه پرسی بوده است نیز از رای‌گیری از کرسی خود استعفا کرده است. جدایی طلبان کاتالونیا با این درخواست در حقیقت متوسل به بندی از قانون اساسی اسپانیا شده‌اند که بر اساس آن دولت مرکزی می‌تواند برخی اختیارات خود را به ایالت‌های خودمختار تفویض نماید. با توجه به مخالفت احزاب اصلی کشور با این درخواست انتظار می‌رود طرح این موضوع در کنگره نمایندگان اسپانیا با بیش از 80 درصد آرا رد شود.
رای‌گیری درخصوص کاتالونیا نقطه‌عطفی در این منطقه است؛ افرادی که به زبان و فرهنگ مجزای خود می‌بالند، خواستار حقی هستند که بر اساس آن برای جدایی یا عدم جدایی از اسپانیا تصمیم بگیرند.علی‌رغم رای مثبت پارلمان کاتالونیا به برگزاری رفراندوم استقلال و ارائه درخواست رسمی خود به دولت مادرید، ماریانو راخوی، نخست‌وزیر اسپانیا مخالفت خود را برگزاری همه‌پرسی در کاتالونیا را اعلام و مدعی شد به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهیم که همه‌پرسی استقلال در برگزار شود و هیچ یک از مناطق اسپانیا جدا نخواهد شد. تا زمانی که من نخست‌وزیر هستم، هرگز اجازه نخواهم داد که مطابق میل مردم کاتالونیا همه‌پرسی استقلال برگزار شود. این مساله برای سایر مناطق هم صدق می‌کند و همه‌پرسی استقلال برای هیچ یک از مناطق اسپانیا برگزار نمی‌شود.دولت ویکه اکثریت مطلق را در پارلمان در اختیار دارد و همچنین اصلی‌ترین حزب اپوزیسیون (سوسیالیست) نیز با جدایی کاتالونیا از اسپانیا به شدت مخالف است.به گفته وزیر دادگستری اسپانیا برگزاری این نوع همه پرسی بر خلاف قانون اساسی و بر خلاف نظام‌نامه خودمختاری منطقه کاتالونیا است.
بسیاری کارشناسان معتقدند فضای عمومی حاکم بر اتحادیه اروپا، اسپانیا و کاتالونیا نشان می‌دهد تلاش‌های استقلال‌طلبانه در این منطقه هرگز به جدایی این ایالت از اسپانیا منجر نخواهد شد، اما می‌تواند دولت مرکزی را به اعطای اختیارات بیشتر به دولت‌های محلی ایالتی در زمینه های گوناگون از جمله درآمدهای مالیاتی وادار کند.کاتالونیا که مرکز آن بارسلون است با مساحتی در حدود 32100 کیلومتر مربع و جمعیتی در حدود هفت و نیم میلیون نفر در شمال شرقی اسپانیا واقع شده و به لحاظ مالی و بانکی و امور بندری مهم‌ترین استان این کشور به شمار می‌رود. نزدیک به 20 درصد تولید ناخالص ملی اسپانیا در کاتالونیا انجام می‌شود.
بی‌شک موضوع جدایی‌طلبی در اروپا یکی از معضلات بخش‌هایی از اروپا است و جدایی‌خواهی اسکاتلندی‌ها در بریتانیا، فلاندرها در بلژیک، تیرول جنوبی‌ها در ایتالیا و باسک‌ها و کاتالونی‌ها در اسپانیا بخشی از آن است. اگر چه بخش از تلاش‌های استقلال‌طلبانه در رابطه با حقوق فرهنگی و زبانی است اما بخشی از خواسته‌ها به دلیل مطالبات مالی و اقتصادی است. بزعم حامیان استقلال درآمدهای ناشی از توان اقتصادی بالایشان به جای هزینه‌شدن در راه توسعه و پیشرفت سایر مناطق کشور یا بازپرداخت بدهی‌های دولت مرکزی و حل بحران مالی و اقتصادی آن بهتر است که در خود این مناطق هزینه شود. اگر در کاتالونیای اسپانیا گرایش جدایی‌خواهی در دهه‌‌های گذشته در اقلیت بود، اما حالا این احساس و دیدگاه قوت گرفته که اگر این منطقه کشوری مستقل از اسپانیا بود، مجبور نبود بخشی از توان اقتصادی خود را صرف مقابله با بحران بانکی و مالی اسپانیا کند و خود نیز بدهکار شود.
بزعم مردم کاتالونیا، در جریان بحران مالی در اسپانیا بخشی از درآمدهای این منطقه (نزدیک به 10 درصد مالیات‌ها) برای توسعه مناطق دیگر و غلبه دولت مرکزی بر بحران مالی به خزانه آن ریخته می‌شود، ولی دولت کاتالونیا مجبور است که از خدمات اجتماعی به مردم بکاهد و سیاست ریاضتی به آنها تحمیل کند. خواست آنها این است که کاتالونیا همچون ایالت باسک در زمینه تعیین سقف مالیات‌ها خود راساً تصمیم‌گیری کند و میزان کمتری از این مالیات‌ها را به دولت مرکزی تحویل دهد.
دولت اسپانیا اعلام کرده است که بنا به قانون اساسی اسپانیا تنها دولت مرکزی حق برگزاری رفراندوم در مورد مسائل مختلف را دارد و اگر کاتالونیا به رغم ممنوعیت قانونی باز هم رفراندوم برگزار و اعلام استقلال کند، با پذیرفته‌شدن آن در اتحادیه اروپا مخالفت خواهد کرد. دولت کاتالونیا نیز مدعی است در پادشاهی بریتانیا هم اسکاتلند خواهان جدایی است و با دولت مرکزی با رفراندوم بر سر این موضوع توافق کرده است، چرا در اسپانیا چنین کاری غیرممکن است؟ همچنین استدلال می‌شود که چنانچه اتحادیه اروپا برای پذیرفتن اسکاتلند واکنشی منفی نشان نداده، قاعدتا نمی‌تواند با پذیرفتن کاتالونیا هم مخالفت کند. اتحادیه اروپا اما تایید کرده است که جدایی کاتالونیا به طور اتوماتیک منجر به خروج آن از اتحادیه اروپا خواهد شد.دولت کاتالونیا در اقدامی آشکار برای جلب نظر مساعد اتحادیه اروپا بیش از آن که از استقلال کاتالونیا صحبت کند بر «شکل‌گیری یک کشور تازه در اروپای فدرال» تاکید دارد.
شماری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که کاتالونیای مستقل به ویژه اگر در اتحادیه اروپا پذیرفته نشود به لحاظ اقتصادی قادر به ادامه حیات نیست، زیرا به رغم قروض سنگین‌اش، باید بخشی از قروض 100 میلیارد یورویی اسپانیا را هم تقبل کند. حمایت بانک مرکزی اروپا را نخواهد داشت و به صندوق کمک این اتحادیه برای حل بحران مالی کشورهای عضو هم دسترسی پیدا نمی‌کند. کاتالونیا بخشی از اهمیتش به این است که به لحاظ جغرافیایی دروازه مهم اسپانیا به شمار آمده و بخش عمده‌ای از کالاهایش هم به اسپانیا می‌رود. جدایی‌خواهان کاتالونیا و شماری از اقتصاددانان در مقابل استدلال می‌آورند که کاتالونیا هفتمین قدرت اقتصادی اتحادیه اروپا است و به جای دریافت کمک از این اتحادیه به آن کمک می‌کند.
اما چه عواملی اهمیت این منطقه را افزایش داده است؟ کاتالونیا به لحاظ مالی و بانکی و امور بندری مهم‌ترین بخش خودمختار اسپانیا به شمار می‌رود و نزدیک به 20 درصد تولید ناخالص ملی اسپانیا در کاتالونیا انجام می‌شود. یکی از خواسته‌های دولت کاتالونیا در سال‌های اخیر پرداخت سهم کمتری از مالیات‌هایی که از مردم این ایالت اخذ می‌شود به دولت مرکزی و تعیین سقف مالیات‌ها توسط دولت محلی بوده است. آنها معتقدند تعهدات مالی این ایالت به دولت مرکزی باعث شده تا کاتالونیا به‌رغم توان اقتصادی بالایش به مقروض‌ترین ایالت اسپانیا بدل شده و نزدیک به 42 میلیارد یورو بدهی داشته باشد.جدایی‌خواهان کاتالونیا معتقدند جدایی این ایالت از دولت مرکزی به سود آن خواهد بود چرا که 27 درصد صادرات اسپانیا از این منطقه است و 25 درصد جهانگردان اسپانیا نیز مقصدشان کاتالونیا است. اما سهمی که کاتالونیا از دولت مرکزی می‌گیرد 15 میلیارد یورو کمتر از سهمی است که کاتالونیا به خزانه مرکزی می‌پردازند. طبق آخرین همه‌پرسی در ژوییه 2006، کاتالونیا به بخشی خودمختار تبدیل شد و از نظر درآمدهای مالیاتی و کنترل بر مرزها و فرودگاه‌ها و قوانین مهاجرتی مستقل‌تر از قبل شد.
بحران اقتصادی اسپانیاباعث افزایش انگیزه استقلال‌طلبی مردم منطقه کاتالونیای این کشور شد است.اما راخوی انتظار دارد با بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش مشکلات کشور در این زمینه، مساله استقلال طلبی در کاتالونیا نیز فروکش کند و از شمار هواداران آن کاسته شود. به گفته سازمان ملی آمار اسپانیانرخ بیکاری در سه ماهه چهارم سال 2013 با صعودی اندک به 26 درصد رسیده است. نرخ بیکاری در ماه‌های اکتبر تا دسامبر 2013 از 25.98 در سه ماهه پیش از آن به 26.03 افزایش یافته و شمار بیکاران به 5.9 میلیون نفر افزایش یافته است.
5249
نظر شما