تایید وجود آب مایع در سطح مریخ؛ وجود آب در ماه، رصد دوردست‌ترین اجرام عالم، تعمیر و پرتاب چندین تلسکوپ فضایی دیگر و یافتن روش‌های بهتر سفر به فضا، از مهم‌ترین تیترهای خبری دنیای نجوم در سال 2009 بود.

محمود حاج‌زمان: سال گذشته سرشار از رویدادهای مهم در دنیای علم بود؛ اما جذابیت رویدادهای خارج از مرزهای زمین بسیار بیشتر از دیگر رویدادهای علمی است. نشریه نیوساینتیست به سنت هرسال، 11 رویداد برتر دنیای نجوم و اخترشناسی را انتخاب کرده است که در ادامه می‌بینید. البته در این فهرست، جای خبرهایی چون تعمیر تلسکوپ فضایی هابل یا تصویر فراژرف هابل، کشفیات فضاپیماهای مسنجر (که به دور عطار میگردد) یا کاسینی (که به دور زحل میگردد) خالی است.

آب مایع در مریخ
مریخ دارای منابع آب یخ‌زده‌ای است که قطب‌های آن را پوشانده یا در زیر سطح آن دفن شده است. اکنون بر اساس تصاویر گرفته شده توسط مریخ‌نشین فینیکس، احتمال دارد آب مایع نیز در این سیاره وجود داشته باشد. تصاویر پایه‌های سفینه نشان می‌دهد فضاپیما ممکن است هنگام فرود بر سطح سیاره در بهار 2008 / 1387 با قطرات ریز آب مایع برخورد کرده باشد.
ماده شیمیایی پرکلرات که در محل فرود مریخ‌نورد یافت شد، می‌تواند به عنوان ضدیخ عمل کند و آب را به صورت مایع نگه‌دارد. اما پرکلرات می‌تواند قطرات آب را به حدی شور کند که برای حیات مناسب نباشد. قطرات آب با شوری کمتر ممکن است زیر برف و یخ مریخ وجود داشته ‌باشد و در نتیجه شکلی از اثر گلخانه‌ای گرم شده باشد.

 

آب بر روی ماه
جستجوی آب بر روی ماه دهه‌ها طول کشیده است. امسال سه فضاپیمای مختلف شواهدی مبنی بر وجود آب در خاک سطح ماه یافتند. تصور می‌شود برخورد هیدروژن موجود در بادهای خورشیدی با مواد سرشار از اکسیژن سطح ماه، سبب تولید آب شده باشد. اگر چه آب یافت شده کم است، اما برخی محققان عقیده دارند همین مقدار آب نیز از طریق گرم کردن خاک توسط امواج مایکروویو قابل استحصال است.
بزرگ‌ترین منبع آب ماه احتمالاً در قطبین آن قرار دارد. این منابع در ماه اکتبر / مهر، هنگامی یافت شد که ماهواره مشاهده و تشخیص دهانه‌های آتش‌فشانی ماه، ال‌کراس، یکی از راکت‌های مصرف شده خود را به سمت دهانه‌ای آتشفشانی واقع در بخش تاریک قطب شمال ماه پرتاب کرد.

پروژه‌های آینده ناسا
با آب یا بدون آب، ماه احتمالاً انتخاب اصلی ناسا برای اکتشافات آینده نخواهد بود. در ماه می / اردیبهشت، رییس‌جمهور ایالات متحده، باراک اوباما دستور داد تا کمیته ویژه‌ای برنامه‌های ناسا را بازبینی کند. در ماه اکتبر / مهر، این کمیته گزارش نهایی خود را منتشر و تعدادی از اهداف احتمالی را فهرست کرد که شامل نقاط لاگرانژی مدار زمین در فضا و مدار مریخ می‌شد.
بر اساس گزارش این کمیته، ناسا حداقل 3 میلیارد دلار بودجه در سال برای فرستادن فضانوردان به ماورای مدارهای کم‌ارتفاع (LEO) نیاز دارد. این گزارش پروژه Ares I ناسا را نیز زیر سوال برده است. آرس 1، راکتی است که جهت حمل‌ونقل فضانوردان به مدار زمین پس از بازنشستگی فضاپیمای شاتل در سال 2010 طراحی شده است. این فضاپیما ممکن است تا سال 2017 (دو سال بعد از پایان کار ایستگاه فضایی بین‌المللی) آماده نشود. ناسا هنوز منتطر تصمیم اوباما در خصوص مسیر آینده خود است.

تصادف ماهواره‌ها
مساله زباله‌های فضایی با برخورد دو فضاپیما به یکدیگر به یک معضل جدی تبدیل شد. در تصادف ماه فوریه / بهمن 1387 بین یک ماهواره روسی (Cosmos 2251) و ماهواره ارتباطی آمریکایی (Iridium 33) بیش از 1500 قطعه جدید بزرگ‌تر ار 10 سانتی‌متر ایجاد شده است.
مساله زباله‌های فضایی یک مساله رو به رشد است. نیروی هوایی آمریکا تا کنون بیش از نوزده‌هزار جسم مدارگرد را با اندازه بیش از 10 سانتی‌متر ردیابی کرده است. سازمان ملل و تعدادی از آژانس‌های فضایی ملی در خصوص اقدامات لازم برای کاهش میزان رشد زباله‌های فضایی توافق کرده‌اند. با این وجود تصادف‌ها و برخوردهای آینده اجتناب ناپذیر خواهد بود.

 

تلسکوپ‌های فضایی جدید
در یک ماموریت 2 میلیارد دلاری، آژانس فضایی اروپا با موفقیت دو تلسکوپ جستجوگر را در ماه می / اردیبهشت به فضا فرستاد. تلسکوپ فروسرخ هرشل با آینه‌ای چهار برابر تلسکوپ اسپیتزر ناسا، بزرگ‌ترین تلسکوپی است که تاکنون در مدار قرار گرفته است. این تلسکوپ اجرام سرد سماوی را، از سیارک‌ها و دنباله‌دارهای منظومه شمسی گرفته تا دوردست‌ترین کهکشان‌ها مطالعه می‌کند.
تلسکوپ پلانک که همراه تلسکوپ هرشل به فضا پرتاب شد، از تابش زمینه کیهانی (CMS) با دقتی حدود 10 برابر ماهواره WMAP ناسا نقشه‌برداری می‌کند. فعالیت پلانک می‌تواند منجر به دست‌یابی به مدارک درباره امواج گرانشی شود. پلانک یکی از پیشرفته‌ترین و نوآورانه‌ترین ماهواره‌هایی است که تاکنون به فضا پرتاب شده است.

 

مریخ‌نورد اسپیریت برای بقا می‌جنگد
سال 2009 سال خوبی برای مریخ‌نورد اسپیریت نبود. بعد از 5 سال کاوش در سیاره سرخ، این کاوشگر دلیر در ماه آوریل / فروردین با فرو رفتن چرخ‌هایش در ماسه نرم متوقف شد. به دلیل ترس از بدتر شدن اوضاع با حرکت مریخ‌نورد، ناسا از دو مدل آزمایشگاهی برای آزمایش مانور فرار استفاده کرد. این مریخ‌نورد نخستین تلاش خود را برای رهایی در ماه نوامبر / آبان، حدود 7 ماه بعد از به دام افتادن انجام داد.
مدیران پروژه احتمال این را که مریخ‌نورد شاید نتواند از این وضعیت نجات پیدا کند، تایید می‌کنند. زمستان در راه است و ممکن است منجر به کاهش شدید توان باتری‌های خورشیدی مریخ‌نورد، پیش از فرار آن شود. مریخ‌نورد همچنین با مشکل فنی جدیدی مواجه شده است. یکی از چرخ‌های مریخ‌نورد از سال 2006 از کار افتاده بود و چرخ دوم نیز در ماه نوامبر / آبان از کار افتاد. اگر این چرخ مجدداً به‌کار نیفتد، شاید مریخ‌نورد برای همیشه به گل نشیند.

 

دوردست‌ترین جرم سماوی
تابش‌های رسیده از یک فورانگر پرتوی گاما که توسط ماهواره سویفت در ماه آوریل / فروردین ثبت شد، مربوط به دوردست‌ترین جرمی است که تاکنون کشف شده است. این تابش ناشی از انفجار ابرنواختری یک ستاره بسیار سنگین است که 630 میلیون سال بعد از مهبانگ اتفاق افتاد و هرچند که با توجه به بعد فاصله‌اش، اکنون مرده است؛ اما نخستین جرم کشف‌شده دوره بازیونیزاسیون است که در یک میلیارد سال اول بعد از مهبانگ رخ داده است. کشف تعداد بیشتری از این انفجارها می‌تواند منجر به روشن‌تر شدن این دوره شود.

 

 

 

 

 

 

 

دنیاهای بیگانه
اغلب سیارات فراخورشیدی با جرمی تا 10 برابر جرم زمین، امسال کشف شدند. اما سیارات با ابعاد زمین که به طور بالقوه بهترین محیط برای زندگی هستند، هنوز ناشناخته مانده‌اند. سبک‌ترین این سیارات که به دور ستاره‌ای متعارف می‌چرخد MOA-2007-BLG-192-L b. نام دارد. در ابتدا تصور می‌شد این سیاره 3 برابر زمین جرم دارد، اما اکنون گمان می‌رود که سنگینی آن تنها 1.4 برابر زمین باشد.
در این سال حوادث مهم دیگری در زمینه تحقیقات سیارات فراخورشیدی ثبت شده است. دو سیاره یافت شدند که در جهت خلاف معمول به دور ستاره‌های مادر خود در حال گردش هستند. یک گروه تحقیقاتی نیز ممکن است نخستین سیاره خارجی را در یک کهکشان دیگر یافته باشد. در ماه مارس / اسفند 1387، تلسکوپ کپلر به فضا پرتاب شد و جستجوی سیارات زمین‌مانندی را که در کمربند قابل سکونت اطراف ستاره مادر در حال چرخش هستند، آغاز کرد.

جوایز ناسا
امسال رقابت شرکت‌کنندگان در برنامه سده ناسا، با هدف توسعه فناوری‌های جدید به شدت داغ شده است. تصمیم برگزارکنندگان رقابت ماه‌نورد در خصوص اعطای وقت اضافه به یکی از تیم‌ها برای کسب جایزه 1 میلیون دلاری اول، منجر به بروز مناقشه شدیدی شد.
در این سال همچنین یک روبات با حفاری و حمل بیش از 440 کیلوگرم از غبار شبیه‌سازی شده ماه، موفق به بردن جایزه نخست رقابت خاک‌برداری ناسا شد. در ماه نوامبر / آذر نیز دو طراح جایز 350 هزار دلاری ناسا را برای ارائه مدلی بهتر نسبت به مدل ربات‌های ناسا از آن خود کردند.
نخستین آزمایش بالابرهای فضایی نیز با موفقیت برگزار شد و پس از پنج سال، یک گروه توانست جایزه نهصدهزاری را از آن خود کند.

حمله‌ای از دوردست
امسال، دو رکورد جدید در پرتوهای کیهانی ثبت شد. بر اساس اندازه‌گیری‌های سفینه‌های کاوشگر پیشرفته ناسا، پرتوهای کیهانی در مقایسه با 50 سال گذشته 19 درصد بیشتر شده است. متهم ردیف اول در این خصوص، میدان مغناطیسی خورشید است که منظومه شمسی را از پرتوهای کیهانی محافظت می‌کند. امسال خورشید در حداقل فعالیت دوره‌های 11 ساله فعالیت مغناطیسی خود قرار داشت و این کاهش منحصر به‌فرد بیشتر از مقادیر مشابه در یک قرن گذشته است.

 

 

ماده تاریک
در ماه دسامبر / آذر، آشکارسازهای مستقر در یک معدن آهن متروکه‌ در مینه‌سوتا، موردی را گزارش دادند که می‌تواند دال بر وجود ماده سیاه باشد. ماده تاریک، موجود مرموزی است که تاکنون فقط اثرات گرانشی آن دیده شده و تصور می‌شود تا شش برابر ماده روشنی باشد که در عالم دیده می‌شود. آشکارسازهای این آزمایش در داده‌های سال 2007 و 2008، دو برخورد احتمالی را شمارش کرده‌اند که احتمال وقوع آن تنها 0.8 درصد است. البته این نتایج از نظر آماری مهم نیست، اما داده‌های بیشتری در راه است. همچنین انتظار می‌رود که آزمایش‌ها نیز نتایج به‌دست آمده را تایید کند.
برخورد دهنده بزرگ هاردون، ال.اچ.سی که در ماه نوامبر / آذر بعد از یک سال تاخیر آغاز به‌کار کرد، در سال آینده به تلاش‌ها برای جستجوی ماده سیاه می‌پیوندد.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 33497

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 15 =