عملیات الانبار و دگرگونی معادلات داعش در عراق

عملیات اخیری که نیروهای امنیتی عراق در استان الانبار این کشور علیه گروه‌های تروریستی از جمله القاعده به اجرا گذاشتند، دارای بازتاب‌های امنیتی بسیاری نه تنها در خود عراق که در کشورهای همجوار آن یعنی سوریه و اردن دارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل، پایگاه خبری العهد در مقاله‌ای به قلم «عادل جبوری»، تحلیلگر و کارشناس امور امنیتی و استراتژیک عراق به بررسی عملیات اخیر نیروهای امنیتی و نظامی عراق در استان الانبار این کشور در مبارزه با گروه‌های تروریستی از جمله «داعش» می‌پردازد که به طور عمده وابسته به سازمان تروریستی «القاعده» هستند و افکار و اندیشه‌های این گروه تروریستی را با خود حمل می‌کنند.
جبوری در این‌باره می‌نویسد: برآوردهای اولیه درباره عملیات اخیر استان الانبار که نام «انتقام خون فرمانده محمد» بر روی آن گذاشته شده بود، حکایت از این دارد که این عملیات می‌تواند، تغییرات مهم و بزرگی را در منازعه و درگیری‌های جاری در عراق میان دولت و گروه‌های مسلح تروریستی و به ویژه گروه موسوم به «امارت اسلامی در عراق و شام» یا همان «داعش» ایجاد کند.
بی‌شک، این برآوردها مبتنی بر داده‌های میدانی و آمار و ارقامی است که به خاطر برخی مسائل امنیتی و اطلاعاتی اعلام نشده‌اند. درباره داده‌های میدانی می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد تا تصویر کاملا مشخص شود و با مشخص شدن نتایج عملیات «انتقام خون فرمانده محمد» تکمیل شود.
نخست: این عملیات بر خلاف عملیات‌های قبلی در میدان وسیعی صورت گرفت که صحرای الانبار با مساحتی نزدیک به یک سوم مساحت عراق را شامل می‌شود. این صحرا در سه کشور سوریه، اردن و عربستان نیز ادامه پیدا کرده است و در داخل عراق، 7 استان عراق یعنی نینوا، صلاح الدین، کربلاء، بابل، بغداد، نجف و المثنی را در بر می‌گیرد. گفته می‌شود که بخش زیادی از گروه‌های تروریستی و کمک‌های مالی و لجستیکی طی 10 سال گذشته از طریق این منطقه وارد عراق می‌شدند.
اگر کسی ادعا کند که صحرای الانبار در صورت کنترل از سوی دولت، کلید امنیت و آرامش عراق به شمار می‌رود و در صورت کنترل آن از سوی گروه‌های تروریستی مسلح به عامل ناآرامی و هرج و مرج در این کشور تبدیل خواهد شد، سخنی به گزاف نگفته است و حوادث سال‌های گذشته این مساله را ثابت کرده است.
دوم: در کنار این وسعت میدان عملیاتی، اهداف تعیین شده برای عملیات نیز محدود نبودند، بلکه اهداف متعددی مانند نابودی تمامی مصادیق خشونت، تروریسم و تهدید امنیت و آرامش عراق نه تنها در استان الانبار، بلکه در کل عراق را شامل می‌شد و این چیزی بود که «نوری المالکی»، نخست وزیر عراق و فرمانده کل نیروهای مسلح و دیگر مسئولان و مقامات عراقی مانند «سعدون دلیمی»، وزیر دفاع عراق و «علی گیدان» فرمانده نیروی زمینی این کشور به آن اشاره کردند.
شکی نیست که جامعیت هدف یا اهداف بدین معناست که راهبرد مبتنی بر ابزارها و وسایل و رویکردهای مشخص برای این عملیات تعریف شده بود و شاید مشارکت بخش‌های مختلف ارتش و تشکیلات آن مانند نیروی هوایی، نیروی دریایی، یگان ویژه، یگان زرهی و یگان توپخانه و پیاده نظام در کنار سازمان‌های اطلاعات و امنیت ملی نشانگر چشم انداز وسیع اهداف مورد نظر این عملیات باشد.
سوم: مدیریت عملیات و نظارت بر آن از سوی بالاترین سطح فرماندهی اعم از فرمانده کل نیروهای مسلح، وزیر دفاع، فرماندهان میدانی مانند فرمانده نیروهای زمینی و معاون رئیس ستاد کل ارتش، فرمانده عملیات الانبار، فرمانده پلیس الانبار و تعداد دیگری از فرماندهان دسته جات نظامی و مشاوران و کارشناسان نظامی و امنیتی صورت گرفته است.
چهارم: این عملیات مورد حمایت گسترده و آشکار گروه‌ها، شخصیت‌های سیاسی و دینی و قبایل عراق قرار گرفته است و برخی طرف‌ها خواستار تداوم آن تا تحقق اهداف مورد نظر و توسعه دامنه آن به مناطق دیگر محل فعالیت گروه‌های تروریستی شده‌اند.
شاید این از معدود دفعاتی است که اقدامات و تحرکات امنیتی و نظامی دولت عراق به این شکل مورد حمایت قرار می‌گیرد؛ هر چند که این گروه‌ها و شخصیت‌ها ملاحظات و ایرادات و اعتراضاتی هم به عملکرد و سیاست‌های دولت در زمینه اداره امور کشور دارند.
طبیعی است که این حمایت گسترده نشانگر درک عمیق خطر گروه‌های تروریستی و لزوم مقابله و نابودی این گروه‌ها در سریع‌ترین زمان ممکن است. علاوه بر این، حمایت‌های مذکور نشانگر درک واقعی آثار و تبعات منفی در کنار نتایج مثبت است.
حتی سرسخت‌ترین مخالفان دولت و معترضان نیز جرات هیچ‌گونه انتقادی از این عملیات را به خود ندادند و یا سکوت اختیار کردند و یا به وارد کردن برخی ایرادات خجالت آور به این عملیات اکتفا نمودند.
همراهی و حمایت ملموس شیوخ، شخصیت‌های برجسته و کل عشایر مناطق غربی از این عملیات حامل این پیام بسیار مهم است که اقشار مختلف جامعه عراق چه موضعی در قبال گروه‌های تروریستی و به ویژه القاعده دارند. اظهارات تعدادی از شیوخ و رهبران قبایل مانند شیخ «محمد الهایس»، رئیس شورای فرزندان عراق که پسرش در این اواخر به دست همین گروه‌های تروریستی به شهادت رسیده بود و شیخ ماجد علی سلیمان، شیخ احمد هایس و شیخ وسام حردان رئیس شوراهای بیداری نشانگر واقعیت این مواضع است.
پنجم: بر اساس آمارهای نسبتا موثق، دولت عراق در اجرای این عملیات با همسایگان خود هماهنگ شده بود تا عرصه را بر تروریست‌ها تنگ کند و به آنها اجازه فرار به پناهگاه‌های امن و تجدید قوا را ندهد. شاید اظهارات «عبدالله نسور»، نخست وزیر اردن در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای عراقی خود در بغداد اشاره به همین مساله دارد. وی گفته بود که ما با دشمن مشترکی مواجه هستیم. همین مساله درباره سوریه نیز صدق می‌کند و طبیعی است که دمشق اقدامات قاطعانه‌ای را برای ممانعت از فرار تروریست‌ها از عراق به خاک این کشور اتخاذ کرده باشد.
نتایج عملیات الانبار
با توجه به مطالب ذکر شده، احتمال می‌رود عملیات مذکور نتایج زیر را به دنبال داشته باشد:
ـ پایان یافتن تنش و خشونت و درگیری های مذهبی در میدان‌‌های تجمع فلوجه، سامرا و مناطق دیگر که به پایگاه فرماندهان سازمان القاعده تبدیل شده بود و نخست وزیر عراق تاکید کرده است که بر اساس اطلاعات به دست آمده، بیش از 30 نفر از فرماندهان القاعده در این مناطق حضور دارند. لذا تصمیم حمله به این مناطق و تعیین مهلت برای آن همزمان با عملیات‌های نظامی، نشانگر حمایت گسترده عشایر و اقشار مختلف جامعه عراق از این عملیات‌ها است و در عین حال نشان می‌دهد که امور در روال طبیعی خود قرار گرفته است.
ـ خشکاندن منابع تروریسم در عراق با توجه به اینکه صحرای الانبار کلید امنیت و آرامش و یا کلید هرج و مرج در عین کشور به شمار می‌رود.
ـ جدا کردن طرف‌های دارای پروژه‌ها و برنامه‌های تروریستی خرابکارانه از طرف‌هایی که سعی در اصلاح وضعیت موجود دارند. تصمیم جدی دولت برای مبارزه با تروریسم به تشخیص طرف‌های حامی این رویکرد کمک می‌‌کند و فرصت‌های نجات عراق از شر این گروه‌های تروریستی و تقویت امنیت و آرامش این کشور و در نتیجه بازسازی و پیشرفت آن را تقویت می‌کند. این تصمیم همچنین باعث مشخص شدن چهره طرف‌های ذی نفع از تداوم اوضاع کنونی و تاخت و تاز گروه‌های تروریستی در عراق می‌شود.
ـ بازگشت امنیت و آرامش به بخش‌های گسترده‌ای از استان‌های غربی (الانبار، نینوا و صلاح الدین) و مناطق غربی بغداد. این آرامش می‌تواند به مناطق جغرافیایی دیگر نیز امتداد پیدا کند؛ چرا که بخش عظیم عملیات‌های تروریستی در مناطق جنوبی و مرکزی عراق و فرات روی می‌دهد و برنامه ریزی، اجرا و حمایت مالی از این عملیات‌ها و گروه‌های تروریستی موجود در مناطق غربی نیز از طریق همین مناطق انجام می‌شود.
ـ کاهش شدت جنگ‌های مذهبی در عراق که گروه‌های تروریستی با هدف قرار دادن تمامی اقشار جامعه عراق و حمله به شخصیت‌ها و مقدسات دینی به آن دامن می‌زدند.
به هر حال، عملیات «انتقام خون فرمانده محمد» که در پی ترور «محمد غروی»، فرمانده سپاه هفتم و تعدادی دیگر از افسران و اعضای این تشکیلات در «وادی حوران» واقع در غرب الانبار صورت گرفت، هر چند واکنشی با تاخیر بود، اما اقدامی جدی در راستای برخورد قاطعانه با مسائل امنیتی و تغییر واقعیت‌ها و اوضاع میدانی بود و البته حفظ چنین دستاوردهایی همواره سخت‌تر از تحقق آنها است.

5252